آشنایی با آداب و رسوم مردم قوچان/ کشتی باچوخه شهرتی جهانی دارد

خبرگزاری مهر-گروه استان ها: قوچان یکی از مهم ترین شهرهای خراسان رضوی است که به دلیل موقعیت و آب و هوای معتدل دارای جایگاه خاصی در این استان است. مردم این شهرستان دارای آداب و رسوم مخصوص به خود هستند که هنوز هم در مراسم های مختلف از جمله عروسی ها به اجرا در می آید.

بخشی از این رسوم در موزه مردم شناسی قوچان که در سال ۱۳۸۵ و در مساحتی بالغ بر ۳۰۰ متر مربع در هفت بخش موسیقی سنتی، کشتی چوخه، چارق دوزی، گلیم بافی، مراسم ازدواج عشایر، آهنگری و گله داری افتتاح شد قابل مشاهده است.

ازدواج عشایر

تنوع رنگ پوشاک، مسابقه ی کشتی، اسب دوانی، رقص چوب، نواختن ساز و دهل توسط عاشق ها و نیز رسومی که طی دو روز مراسم عروسی کردهای عشایر خراسان برگزار می گردد چشم هر بیننده ای را خیره می کند.

برگزاری عروسی در میان عشایر منوط به پرداخت شیربها یا حق شیر به مادر عروس است.عروسی دو شبانه روز به طول می انجامد.

شب اول را شب صلاح و مصلحت می نامند بنا بر این رسم اقوام سر منزل پدر داماد جمع می شوند و هریک انجام اموری را بر عهده می گیرند صبح روز بعد عده ای از جوانان رفته از میهمانان و هیزم چی ها استقبال می کنند.

از سایر آدابی که در این مراسم به جا آورده می شود، حنابندان، رقص چوب، اسب دوانی، نار زند که در آن برادر گفته ی داماد چند تکه قند را به داماد داده و داماد سعی می کند دو تکه قند را از روبرو به شانه های عروس بزند.

«پا زدن» که اصطلاحا به توقف عروس و پیاده شده او از اسب در برابر منزل داماد اطلاق می شود و پختن آبگوشت ودادن انعام به داماد از جمله رسوم مردم این منطقه است.

آهنگری

آهنگری یکی از مشاغل تاریخی در همین جوامع انسانی به شمار می رود. کشف فلز آهن و نحوه استفاده از آن انقلابی در سرنوشت انسان ها قلمداد شد.

آهنگر خانه ،مادر ساخت و تولید ابزار اولیه بشر محسوب می شدند. در این اماکن صنعتگر آهنگر انواع مصنوعات آهنی نظیری بیل، کلنگ، تیشه، میخ، گاو آهن، چهار شاخ، چاقو، زنجیر، چهار شاخ انبر و قیچی های گوناگون را می سازد.

ابزار و وسایلی که در آهنگری مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از: انبر زغال بردار، انبر کج، انبردست، پتک، قلم، سندان سوهان، و کوره های سنتی که با استفاده از انبانی چرمی که تولیدکننده دم و بازدم است و باعث گداخته شدن زغال می شود کار می کند.

آداب و رسوم و هنر های یاد شده در این گزارش در موزه مردم شناسی قوچان با حضور نماد های متعدد همه ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می کند.

گله داری

سرزمین قوچان به سبب دارا بودن کوهستان های سرسبز و خرم نظیر شاه جهان، آق کمر، سنجربیک، پلته کاه، زیلان، گلول و غیره و بهره مندی از چراگاه های طبیعی بی نظیر، منطقه ای مناسب برای گله داری و دامداری به شمار می رود.

شغل منحصر عشایر در این مناطق دامداری است . دامداران علاوه بر استفاده از گوشت احشام از پوست دباغی شده ی آنان پوستین های گرم و زیبایی می دوزند.

همچنین از شیر دام ها فرآورده های لبنی بسیاری نیز نظیر کره ی محلی، روغن زرد، پنیر، دوغ، مسکه و ماست تولید می کنند که به مصرف اهالی منطقه می رسد.بخشی نیز از این فرآورده ها به فروش می رسند تا از درآمد حاصله از فروش آنها، لوازم مورد نیازشان را خریداری کنند.

موسیقی سنتی

موسیقی نواحی در شمال خراسان برگرفته از باورها و اعتقادات قومیت های متفاوت در طول تاریخ بوده و می توان آن را در چهار نوع مقامی کرمانجی، مقامی ترکی، موسیقی فارسی بررسی و تحلیل کرد.

از میان این موسیقی تنها کرمانجی، ترکی و فارسی میان اهل قوچان رایج است.نوازندگان موسیقی در قوچان را می توان بر اساس جایگاه و مرتبه ای که به لحاظ اجتماعی دارند به بخشی ها، عاشق ها و لوطی ها طبقه بندی کرد.

همچنین سازهای رایج در موسیقی مقامی این خطه شامل دوتار، کمانچه، قوشمه، نی، دهل و سرنا است.از مقام های رایج در قوچان می توان به مقام لو، طرقه، اله مزار، هرای، امانه سوز، سردار عوض خان و رشید خان، نوایی، بیات گریلی، قره دلی و قره چه بایر اشاره کرد.

چارق دوزی

شاید ساخت پای افزارها یکی از قدیمی ترین مشاغلی باشد که آدمیان در طول تاریخ به آن پرداخته اند و «چارق دوزی» از جمله آن مشاغلند که در یکی از غرفه های موزه به نمایش در آمده اند.

صنعتگران چارق دوز قوچانی در دوخت این گونه پای افزارها از چنان تبحری برخوردارند که شهرست شان در سراسر استان زبانزد است.چارق ها انواع و اشکال گوناگونی دارند. رویه چارق ها از چرم طبیعی ساخته شده است و سطح آن را به وسیله ی نخ های الوان با نقوش ساده هندسی تزیین می کنند.

غالبا تحت این پاپوش ها را از چرم گاو میش یا چرخ ساغری می سازند که استحکام بیشتری دارند.ابزار چارق دوز متنوع و با کاربری های خاص می باشند که از میان آنها می توان از قیچی، گزن، میخ کفاشی، چکش،سوزن های ویژه و نخ های الوان یاد کرد.

گلیم بافی

در قوچان برای بافت گلیم عموما از دارهای افقی و عمودی استفاده می کنند. ابزار کار گلیم بافان قوچانی که عمدتا زنان می باشند شامل دفتین، کاره و قیچی است.

در بافت گلیم معمولا از نخ پشمی استفاده می شود. نقوشی که گلیم باف قوچانی بر این زیر اندازها میافرینند بیشتر نقوش ساده هندسی و گاها حیوانی و گیاهی است که از تنوع رنگ بی نظیری برخوردار است.یکی از غرفه ای موزه ی قوچان به نمایش کارگاهی عشایری اختصاص یافته است که در ان گلیم بافان هنرمند به بافت این زیر انداز زیبا سرگرم اند.

کشتی با چوخه

کشتی چوخه یکی از انواع کشتی پهلوانی است که خصوصا در شمال خراسان رواج بسیاری دارد.این کشتی به مناسبت های مختلفی نظیر جشن ها و گردهمایی های قومی برگزار می شود.

در این کشتی حریفان آستین های پیراهن و پاچه های شلوارشان را اصطلاحا ور می مالانند و به صاف یکدیگر می روند.به فرد پیروز در این هماوردها جوایزی ارزنده مانند یک راس گوسفند یا بز، وجه نقد، کله قند، لوازم خانگی و سایر کالاها اهداء می شود.

این کشتی امروزه در میان اهالی چناران، قوچان، کلات و درگز طرفداران بسیاری دارد و همچنین در سایر مناطق استان خراسان رضوی نظیر شهرستان فریمان گرفتن این نوع کشتی مرسوم است.