اختلالات تکلم کودکان

اختلالات در تکلم را می توان به بخش های مختلفی تقسیم بندی کرد، که در این نوشتار یکی از تقسیم بندی ها را بررسی می کنیم:

اشتباهات سخن گویی معایب سخن گویی

اشتباهات سخن گویی: اگر کودک یک کلمه را اشتباه تلفظ کند و والدین و نزدیکان به آن اهمیت و توجهی نشان ندهند، و کودک را برای تلفظ صحیح راهنمایی نکنند، یک علت مشخصی است که باعث می شود بعدا او دچار تکلم غلط و ادای اشتباه آن کلمه یا لفظ شود و یا حتی امکان دارد آن کلمه را نیز حفظ کند. به عنوان مثال؛ چنانچه کودک کلمه ی ” آسان ” را ” آشان ” تلفظ کند، باید بلافاصه و با تکرار و حوصله تمام و با آرامش، به آموختن درست کلمه به کودک اقدام کرد، در غیر این صورت کودک تا مدت طولانی، کودک درمانده از تلفظ صحیح و درست آن کلمه می باشد.

برای مطالعه بیشتر:

رشد تکلم و گفتار در کودکان

درمان لکنت زبان کودک

معایب سخن گویی: معایبی که در سخن گویی وجود دارند، اثرات عمیقی بر روی زندگی آینده کودک به همراه دارد و چه بسا که سازگاری اجتماعی کودک را شدیدا به خطر می اندازد و مشکلات متعددی برای او بوجود خواهد آورد. می توان مهم‌ترین موارد اختلال و معایب سخن گویی را به شرح زیر بررسی کرد:

خاموشی و تاخیر در سخن گویی: این اختلال امکان دارد به دنبال عوامل مختلفی همچون: فلج عضلانی، کم هوشی، کری، اختلالات دستگاه تکلم ، ضایعات و امراض مغزی و… بروز کند و برطبق استانداردهای جهانی، اگر زمان این اختلالات بیشتر از ۴۲ ماه طول بکشد، غیر عادی محسوب می شود و باید درجهت پیدا کردن علت و همچنین درمان آن اقدامات لازم انجام گیرد. برای درمان این گونه اختلالات؛ متخصصین با استفاده از روش ها و تکنیک‌های خاص ” گفتار درمانی ” در جهت رفع معایب تلاش می کنند. نقص در شنوایی:

تنها راهی که می توان به وسیله ی آن حرکات عضلات و مفاصل تکلمی را هدایت کرد و صداهای مورد احتیاج را ایجاد و از سالم بودن آن ها اطمینان حاصل کرد، شنوایی است. برای سخن گفتن، شنوایی به تنهایی کافی نیست بلکه عامل های متعدد و مختلف دیگری در آن دخیل هستند. امکان دارد که اختلالات شنوایی مختلف با اختلالات تکلم و یادگیری همرا بوده است، بدون اینکه رابطه ای بین آن ها باشد. فقط وسایل دقیق علمی در این زمینه به متخصصین کمک می کند که به تشخیصی درست دست یافته و درمان مؤثری در این زمینه داشته باشند.

لکنت زبان: این مبحث، بحثی بسیار پیچیده است که در این نوشته به اختصار توضیحاتی در این زمینه و اختلال داده می شود. شیوع این بیماری بسیار زیاد است و در موارد مختلف سبب بروز اختلالات دیگری نیز می شود. این بیماری در بیشتر مواقع، با عواملی همچون ترس و وحشت، تشویش ، اختلالات روانی، عقده ها، عدم اعتماد به نفس و … مرتبط شده است .

برای اختلال لکنت زبان، تعاریف مختلفی ارائه شده است، که در این متن به دو تعریف تقریبا جامع آن می پردازیم:

” طبق DSM (راهنمای تشخیص اختلالات روانی)، لکنت زبان یک اختلال مربوط به رشد تکلم است که با تکرار های مکرر و طولانی کردن اصوات و سیلاب ها که به طور قابل توجهی روانی کلام را مختل می کند، مشخص می باشد. درنگ ها و سکوت های معمول ، جریان موزون تکلم را درهم میریزد. علت اختلال معلوم نیست. ( کاپلان و سادوک، ۱۳۶۸،۲۴۸)

تعریف دیگر:

” ریتم غیرعادی و غیر ارادی گفتار، با تکرار و تردید در شروع حروف یا سیلاب ها و با کلمات یک سیلابی که موجب توجه دیگران شده و در ارتباط با دیگران باعث ناراحتی شخص و یا شنوندگان می شود”.

شروع اختلال لکنت زبان از سنین حدود ۳-۴ سالگی آغاز می شود، یعنی دوره ای که اکتساب شدید گفتار در آن وجود دارد و همچنین لکنت زبان فیزیولوژیک اتفاق می افتد. ممکن است در این سن، کودک در مقابل دیگران به لکنت دچار شده، ولی به هنگام صحبت کردن با نزدیکان و همسالان خود بدون لکنت صحبت کند. همچنین امکان دارد که؛ برای اولین بار کودکی که به مدرسه می رود به دلایل مختلف، از جمله ترس از معلم خود، اضطراب صحبت کردن جلوی شنوندگان ناآشنا و غیره دچار لکنت زبان شود و چنانچه با او برخوردی دوستانه و درست شود، چه بسا ممکن است که لکنت او سریع رفع می شود.

در این سن، سازگاری کودک با محیط، در رشد گویایی او بسیار مؤثر است و همینطور بروز لکنت زبان در کودک به مقدار زیادی به این عامل ها بستگی دارد.

عوامل ایجاد کننده ی لکنت زبان را می توان از جوانب جسمانی و روانی مورد بررسی قرار داد.

تا کنون ۳ نوع لکنت و یا گرفتگی زبان شناسایی شده است که به عبارت زیر هستند:

لکنت زبان کلونیک: عبارت است از؛ تکرار تشنج آمیز یک واج یا هجا قبل از اینکه کلمه یا جمله اداء شود و یا اینکه ادامه یابد. به عنوان مثال؛ ” مامامامان آآآمد “. لکنت زبان تونیک: عبارت است از: حالتی که در آن عضلات گویایی، چند ثانیه تا یک دقیقه از حرکت بازمی ایستد و مانع تکلم می شود. به عبارت دیگر زبان بند می آید و زمانی که انقباض رفع می شود، کلام خیلی سریع و با شتاب ادا می شود. لکنت زبان کلونو- تونیک: عبارت است از: ترکیب لکنت زبان کلونیک و تونیک. بر اثر برخورد نادرست و خشن با فرد مبتلا به لکنت و یا توقع بیش از ظرفیت وپتانسیل داشتن از او، موجب می شود که وی دچار ترکیبی از لکنت زبان کلونیک و تونیک شود.

برای اینکه کودکان دچار لکنت زبان نشوند و یا اگر دچار لکنت زبان غیروراثتی هستند، بایستی برای بهبود آن ها به چند نکته توجه لازم را داشته باشیم:

باید به سخنان کودک هرچند که بی محتوا و بی ربط هم باشند با اشتیاق و دقت فراوان گوش بدهید. تا کودک این احساس را داشته باشد که به شخصیت او احترام می گذارید و همچنین اعتماد به نفس او افزایش یابد، اعتماد به نفسی که یکی از دلایل مهم کاهش لکنت زبان است. باید به کودک آموخت که آرام و آهسته صحبت کند و از دستگاه صوتی خود به شکلی آزادانه استفاده کند و در موقع صحبت کردن هیچ گونه کشش عضلانی در خود ایجاد نکند. اگر کودک دیر شروع به صحبت کردن می کند، نباید ناامید شوید و با زور و اصرار اورا به تمرین واداشت و سبب خستگی، ناامیدی و اضطراب در کودک شد. چون این عوامل زمینه ساز اختلال در گفتار و دیر باز شدن زبان در کودک می باشد. در این مواقع اجازه بدهید که به صورت طبیعی و آزادانه و به دلیل نیازهای غریزی اش شروع به صحبت کند. والدین می توانند با حوصله و آرامش و به صورت غیرمستقیم با او به تمرین بپردازند و سبب تقلید صحیح کودک در ادا کردن کلمات شوند. در این مرحله؛ تشویق می تواند بسیار کارآمد و مؤثر باشد و سبب رشد سریع کودک در زمینه ی سخن گفتن شود. کودک باید در خانه احساس آرامش و امنیت داشته باشد. والدین هرگز نباید در جلوی کودک خود دعوا و مشاجره داشته باشند، زیرا روح و احساس کودک دچار وحشت و اضطراب می شود که سبب ایجاد لکنت زبان در کودک و یا سبب به تاخیر انداختن اصلاح کودکانی که به لکنت زبان مبتلا هستند می شود. هنگامی که کودک شروع به سخن گفتن می کند، وجود همسالان و بازی با آن ها بسیار ضروری و در یادگیری بسیار مؤثر است. زیرا کودکان باهم صحبت می کنند و این خود تمرین تکلم برای آن ها است. اگر کودک مبتلا به لکنت زبان است، و از اینکه لکنت او وراثتی نیست اطمینان دارید، حتما زمانی را در روز به تمرین کردن با او اختصاص بدهید. تمرین کلمات را با جملات ساده ای که تقلید آن ها برای کودک آسان است شروع کنید و کودک را هرگز خسته نکنید . این تمرینات سبب می شود که در اختلال لکنت زبان، بهبودی حاصل شود و یا اگر به علت هایی مؤثر واقع نشود، لااقل جلوی پیشرفت آن را می گیرد. اگر کسی در خانواده است که لکنت زبان دارد، هرگز کودک را در سنی که شروع به سخن می کند، نباید مدت های طولانی با او تنها بگذارید، زیرا کودک به دلیل تقلید و تمرین، از او لکنت را یاد می گیرد و به آن عادت می کند. تا جایی که امکان دارد، حالات هیجانی کودکان را کنترل کنید، زیرا هیجانات بیش از اندازه در ایجاد لکنت زبان آن ها تاثیر بسزایی دارد. تا حدی که حتی بزرگسالان در هنگام داشتن هیجانات شدید، دچار لکنت زبان و تکلم غیر طبیعی می شوند. کودکان را با تشویق و تایید به تفکر و تحرک وا دارید. زیرا تحرکات و اعمال و رفتار و تفکرات کودک سبب پیشرفت زبان و تکلم او به شمار می آیند. در این مرحله از زندگی ، معمولا کودکان حالت تجاوز و عصیانگری دارند، با مشاهده ی این حالت ، هرگز پرخاشگری و عصیانگری کودک را با عصیان و چرخاشگری جواب ندهید و او را به نحوی هدایت و کنترل کنید که این حالات طبیعی، سبب ایجاد افراط و تفریط نشوند.

۱۰) کودکان را هرگز تحقیر نکنید، و غرورشان را جریحه دار نکنید. زیرا عقده ی حقارت از شکوفایی، از بسیاری از استعدادها به خصوص خوب سخن گفتن جلوگیری می کند.

۱۱) کودکی که چپ دست است: هرگز سعی نکنید برخلاف میل و آسایش خودش با دست راست کار کند، زیرا احتمال دارد این کار سبب ایجاد لکنت زبان در او شود. زیرا در میان قسمتی از مغز که کنترل اعمال دست را برعهده دارد، با قسمت دیگری از مغز که کنترل کارهای سازمان تکلمی را برعهده دارد، ارتباط خیلی نزدیکی وجود دارد و اختلال در یکی، سبب بی نظمی و اختلال در دیگری می شود. به همین دلیل است که اختلال در کار دست ها سبب بروز اختلال لکنت زبان خواهد شد.

۱۲) کودکان را هرگز نترسانید. خصوصا در سنین اولیه که کودک به آرامش و امنیت بیشتری نیاز دارد. ترس، دلهره، اضطراب، وحشت و هیجان های ناشی از ترس و وحشت عمال مؤثری در ایجاد لکنت زبان در کودکان هستند.

۱۳) دوستی با کودکان و آرامش دادن به آن ها باعث می شود که آنان با تفکر سازمان فکری خود را قوی کنند و به صورت زیباتر و بهتر، تکلمشان رشد کند. اگر کودک در بازی ها و مسایل مربوط به خود آزاد باشد، مجبور است که درمورد حل مشکلات و مسائل خود فکر کند و همین تفکر برای تقویت سازمان فکری او مناسب و به اندازه است تا در رشد زبان او طبیعی و مناسب باشد.

۱۴) اگر کودک چند کلمه را یادگرفته و خوب تکرار می کند ولی در ادا کردن بعضی از کلمات دچار وقفه و اشکال می شود، به لکنت زبان مبتلا نشده و می توان با تشویق و مهر و محبت، و همچنین با تمرین این اشکالات را رفع کرد. ضمن تمرین با کودک، باید بتوان هیجانات و اضطراب های او را به شکل های مختلفی از بین برده و با او در حالت آرامش به تمرین پرداخت. اگر در اعمال و رفتار کودک دقیق شوید، می توان علت ترس ها و اضطراب ها را تشخیص داد و اگر علت ها تشخیص داده شوند، از بین بردن آن ها ساده بوده و با ازبین بردن زمینه های فوق ، وقفه در ادای کلمات نیز ازبین خواهد رفت.

۱۵) معلمین و مربیان مدارس هرگز نباید برای یادگیری و یا تربیت کودکان از تنبیه بدنی و سایر ورزش های وحشت آور استفاده کنند، زیرا بعضی از کودکان بر اثر ترس به لکنت زبان مبتلا می شوند.