فیلم‌های وعده داده شده درباره غزه به «بازمانده» می‌رسند؟

از پاییز سال ۱۴۰۲ و همزمان با فجایعی که در غزه رخ می‌داد مسئولان فرهنگی و بخصوص سینمایی کشور بر لزوم توجه به تولید محتوا با موضوع فلسطین و غزه تاکید کردند.

در آخرین روز‌های آبان سال قبل محمدمهدی اسماعیلی - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی - خبر داد، ۶ فیلم سینمایی جدید در بنیاد سینمایی فارابی با موضوع غزه در حال عقد قرارداد است و حتی فیلمبرداری یکی از آن فیلم‌ها در همان پاییز شروع می‌شود.

وی همچنین گفته بود: همکارانم در بنیاد سینمایی فارابی برای ساخت «بازمانده ۲» با تهیه‌کننده (منوچهر محمدی) وارد مذاکره شدند و این فیلم در مسیر ساخت قرار می‌گیرد.

اسماعیلی تاکید کرده بود: بنای ما این است که از همه فیلم‌های کوتاه و فیلمنامه‌هایی که به موضوع فلسطین می‌پردازند حمایت کامل کنیم چرا که این مسئله دستور مستقیم رییس جمهور است.

کمی بعد از این اظهارات، محمد خزاعی - رییس سازمان سینمایی - هم گفت: «سازمان سینمایی به منظور ثبت و ضبط این مقطع از تاریخ سرزمین فلسطین از آثار تصویری (کوتاه، مستند، انیمیشن و سینمایی) با محوریت روایت و انعکاس جنایات صهیونیست‌ها در غزه حمایت می‌کند.

خزاعی خبر داده بود، «براساس این فراخوان علاقمندان می‌توانند طرح‌ها و فیلم‌نامه‌های خود را تا بهمن‌ماه سال ۱۴۰۲ به موسسات سازمان سینمایی (مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و پویانمایی، انجمن سینمای جوانان ایران و بنیاد سینمایی فارابی) ارسال و آثار متقاضی پس از بررسی، ارزیابی و انتخاب در مسیر تولید قرار می‌گیرند.»

به گفته وی «روایت‌های مرتبط با غزه در رویداد‌ها و جشنواره‌های سازمان سینمایی در سال ۱۴۰۳ در بخش‌های مجزا طراحی و تعریف خواهند شد.»

طرح این برنامه‌ها و وعده‌ها در جشنواره پویانمایی تهران نیز که نیمه اسفندماه ۱۴۰۲ برگزار شد، ادامه یافت و رئیس مرکز پویانمایی صبا سازمان صداوسیما در نشستی با موضوع فلسطین گفت: مرکز پویانمایی صبا به تازگی با بازسازی فیلم «بازمانده» به صورت یک مینی سریال هفت قسمتی در این مسیر قدم برداشته و در فصل اول این انیمیشن، اتفاقات فیلم سینمایی «بازمانده» به تصویر درآمده و بنا داریم در فصل دوم داستان بزرگ شدن کودکی که محور داستان بود و پیوستنش به گروه‌های مقاومت را به تصویر بکشیم.

برنامه‌ریزی مدیران سینمایی و تلویزیونی بر ساخت ادامه یا نسخه‌ای دیگر از فیلم سینمایی «بازمانده» که مرحوم سیف‌الله داد ۳۰ سال قبل آن را ساخت، نشان می‌دهد که پس از گذشت سه دهه هنوز هیچ اثر برجسته و تاثیرگذاری در حد و اندازه این فیلم ساخته نشده است.

البته در بین آثار سینمایی ایران کم نیستند فیلم‌هایی که شخصیت‌های داستان آن‌ها مستقیم یا غیرمستقیم با مسئله اشغال فلسطین توسط رژیم صیونیستی درگیر می‌شوند که از میان آن‌ها به «سرب» مسعود کیمیایی، «هیام» محمد درمنش، «شکارچی شنبه» پرویز شیخ‌طادی، «سی‌وسه روز» جمال شورجه، «تولدی دیگر» و «بیگانگان» عباس رافعی و «قناری» جواد اردکانی می‌توان اشاره کرد، ولی بجز «سرب» که بیشتر تحت سیطره نام فیلمسازش قرار دارد، هیچ کدام به اندازه «بازمانده» بخاطر ارتباط فیلم با فلسطین معروف و ماندگار نشدند.

حالا پس از سال‌ها وعده تولید ۶ فیلم با موضوع غزه داده شده که البته فعلا خبر رسمی از آن‌ها نیست؛ هرچند نکات و پرسش‌های مهمی در این زمینه وجود دارند از جمله اینکه آیا قرار است این فیلم‌ها فقط به نوعی رفع تکلیف باشند یا می‌توان انتظار داشت که پس از ۳۰ سال فیلم دیگری در قد و قامت «بازمانده» به سینمای ایران اضافه شود؟

این پرسش به این دلیل مهم است که در شرایط فعل و از جنبه‌های گوناگون، تولید همان «بازمانده»‌ای که سیف‌الله داد ساخت، بیشتر به یک رویا می‌ماند. حتی ساخت ادامه «بازمانده» طبق برخی پیگیری‌های ایسنا، با موانع جدی در زمینه‌های مختلف روبرو بوده که احتمالا تولید آن را غیرممکن یا دست‌کم با پروسه‌ای بسیار سخت و پرچالش مواجه می‌کند.

شاید بازخوانی برخی صحبت‌ها از چگونگی ساخت این فیلم و بررسی تاثیر و جایگاهش بتواند تا حدی سختی‌های ساخت اثری قدرتمند و ماندگار در این زمینه را روشن کند. چند سال قبل «سلمی المصری» بازیگر نقش «صفیه» در فیلم سینمایی «بازمانده» که به تهران سفر کرده بود در مصاحبه‌ای با ایسنا از شرایط فیلمبرداری در دمشق و بستن خیابان لاذقیه و نیز ایستگاه قطار سخن گفته بود.

فیلم سینمایی «بازمانده» براساس داستانی با نام «بازگشت به حیفا» از غسان کنفانی در سال ۱۳۷۳ ساخته شد و جایزه ویژه هیئت داوران چهاردهمین جشنواره فیلم فجر را کسب کرد و نامزد بهترین فیلمنامه و بازیگر نقش اول زن هم شد.

سلمی المصری، هنا نصور، هانی سعدی، مهنا قطیش، فیلدا قطیش، قیلدا سمور، غسان مسعود، جیانا عید، بسام کوسا، علا کوکش و جمال سلیمان در این فیلم ایفای نقش کرده‌اند.