خانه تکانی نوروزی دغدغه روزهای پایانی سال

صدای پای بهار را بیش از همه زنان می شنوند که تلاش می کنند برای نوروز با زدودن گرد و غبار از سر و روی خانه و همه وسایل و تلاش برای نو نوار کردن سر و وضع منزل و اهالی آن بار خانه تکانی نوروزی و برپا داشتن همه رسم و رسوم جشن باستانی نوروز را به دوش بکشند.

به گزارش «دنیای سفر»، یک پژوهشگر فرهنگ بومی در جنوب خراسان رضوی در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: مردم خراسان همگام با سایر ایرانیان، با خانه تکانی به استقبال بهار طبیعت می روند.

جواد روشندل با اشاره به اینکه مردم خراسان رضوی در همه شهرها و روستاها با انجام خانه تکانی و شستشوی وسایل خانه و گرفتن گرد و غبار از وسایل منزل به پیشواز بهار می روند؛ گفت: خانه تکانی از مقدماتی ترین رسوم نوروز است.

وی اظهار کرد: بنا بر کتب ایران باستان روزهای پایانی سال و روزهای آغاز هر سال فروهرها( ارواح نیک و خیر) به سراغ آدمیان می آیند، لذا با توجه به اینکه آنان در محل هایی حضور می یابند که عاری از ناپاکی است برای همین ما ایرانیان با برپا داشتن آئین خانه تکانی تلاش می کنیم تمام آلودگی ها را از خانه مان پاک کنیم و با این پاک سازی اساسی انتظار برای فرود آمدن فروهرها را به واقعیت بدل کنیم.

خانه تکانی (فارسی تاجیکستان: جارو بندان) یکی از آیین های نوروزی است که مردم بیشتر مناطقی که نوروز را جشن می گیرند به آن پایبندند. در این آیین، تمام خانه و وسایل آن در آستانه نوروز گردگیری، شستشو و تمیز می شوند. این آیین در کشورهای مختلف از جمله ایران، تاجیکستان، افغانستان و جمهوری آذربایجان برگزار می شود

وی با اشاره به اینکه سنت خانه تکانی از رسوم خاص نوروزی است به طوری که در خانه ی غنی و فقیر بی کم و کاست به اجرا در می آید و همگان به تمیزی هر آنچه در خانه دارند همت می کنند، گفت: در گذشته بساط شستن فرش در منازل برپا بود و مردان و زنان در کنار هم، کار شستشوی فرش و قالی و قالیچه و ... را انجام می دادند.

این پژوهشگر فرهنگ بومی افزود: هرچند این روزها با سپردن این کار به قالی شویی ها بخشی از کارهای سنگین رسوم خانه تکانی کاسته شده است اما رفت روب خانه و شستشوی وسایل همچنان پابرجاست و معمولاً برای خانه تکانی از آشپزخانه به عنوان قلب خانه که سخت ترین کار هم به حساب می آید، آغاز می شود و اتاق ها و انباری و حیاط در مرتبه های بعدی از تمیزکاری و خانه تکانی ویژه نوروز قرار دارند.

دغدغه ای زنانه در روزهای پایانی سال

وی گفت: در گذشته که خانه ها از کاه و گل ساخته می شد چند روز قبل از عید خانواده ها با سطلی رنگ و زدن جارویی در آن، محل سکونت خود را رنگ می زدند تا دود و سیاهی بر چهره خانه و زندگی شان نباشد اما این روزها فرم خانه تکانی تغییر کرده هرچند نفس کار همچنان باقی است و آن هم تلاش برای زدودن پلشتی از اطراف آدمیان است.

روشندل اظهار کرد: از رسوم شیرین نوروزی در خراسان به ویژه در برخی شهرستان ها از جمله کوهسرخ، کاشمر، بردسکن، تربت حیدریه و ... پختن انواع شیرینی های خانگی است که سالی یک بار و آن هم به مناسبت جشن ملی و باستانی نوروز توسط زنان با هنرمندی خاصی در منازل انجام می شود، اما نکته جالب قضیه این است که پخت سمنو و انواع شیرینی خانگی و ... معمولاً پیش از خانه تکانی انجام می شود تا زحمت نظافت دوباره منزل بردوش اعضای خانواده نیفتد.

وی با اشاره به اینکه از دیگر رسوم قدیمی نوروز در ارتباط با خانه تکانی، دور انداختن اشیاء کهنه و شکسته است، گفت: هرچند امروزه ثابت شده محل شکستگی ظروف فضای مناسبی برای تجمع میکروب هاست و چه بسا با انجام این سنت مردم به بهداشت و پاکیزگی و سلامت اهمیت دوچندان می دادند.

روشندل زیباترین پیام خانه تکانی نوروز را علاوه بر توجه به پاکی و پاکیزگی، همدلی و همراهی اعضای خانواده در کمک به یکدیگر برای پالودن و آراستن محیط زندگی عنوان کرد و گفت: این رسم در خراسان رضوی و همه شهرها و روستاهای آن همچون دیگر نقاط میهن عزیزمان همه ساله در روزهای پایانی اسفندماه با شور و شکوه خاصی برپاست و خود نشان از جوشش و زندگی است.

این پژوهشگر فرهنگ بومی افزود: در قدیم خانواده ها هر چیز نویی از جمله وسایل و لباس و ... را می گذاشتند برای عیدشان و هر چیز نویی در نوروز جلوه خاصی می یافت و امروز نیز هر خانواده ای بنا به وسع مالی خویش نسبت به تغییر و نوکردن وسایل خانه و ... در نوروز با وسواس بیشتری اقدام می کند.