آیا ترامپ بعد از رد صلاحیت‌ها می‌تواند رئیس‌جمهور شود؟

حدود 10 روز پیش دیوان عالی ایالت کلرادو حکم داد که دونالد ترامپ با استناد به یکی از بندهای قانون اساسی آمریکا نمی‌تواند در آن ایالت برای مرحله درون‌حزبی انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نامزد انتخابات شود.

روز گذشته هم ایالت «مین» در حکمی مشابه اعلام کرد که صلاحیت او برای قرار گرفتن نامش در برگه‌های رأی تأیید نمی‌شود. ایالت بعدی که به سراغ ترامپ رفته کدام ایالت خواهد بود؟

این حکم‌ها هر دو بی‌سابقه و تاریخی محسوب می‌شود. رأی دادگاه کلرادو، از این حیث که یک نامزد انتخابات آمریکا را با استناد به بندی از قانون اساسی درباره تحریک به «شورش یا فتنه» هدف قرار می‌داد بی‌سابقه محسوب می‌شد. در ایالت مین هم این نخستین بار بود که وزیر امور داخلی یک ایالت به صورت رسمی و در اقدامی یکجانبه نام یک سیاستمدار را از برگه‌های رأی حذف می‌کرد.

البته این تصمیم‌ها هر دو تا زمانی که رسیدگی‌های قانونی برای آنها انجام شوند معلق خواهند بود. ترامپ از هر دو حکم به دیوان عالی ایالات متحده شکایت کرده و تا زمانی که این دادگاه درباره پرونده او اظهارنظر کند نام او کماکان در برگه‌های رأی این دو ایالت قرار خواهد گرفت. معنای این حرف آن است که سرنوشت سیاسی ترامپ اکنون در دستان دیوان عالی است.

دعوی حقوقی بر سر چیست؟

شکایت‌هایی که از دونالد ترامپ شده می‌گویند اقدامات او در روز ۶ ژانویه ۲۰۲۱ مصداق تحریک به شورش و اغتشاش بوده است.

در آن روز، هنگامی که قانونگذاران آمریکایی برای تأیید نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ در کنگره حضور داشتند گروهی از هواداران دونالد ترامپ به تحریک او به «کاپیتول هیل» حمله کردند.

دونالد ترامپ معتقد بود که پیروزی جو بایدن در انتخابات با تقلب صورت گرفته است و نتیجه انتخابات بایستی ابطال شود.

منتقدان ترامپ به بند 4 متمم 14 قانون اساسی آمریکا استناد کرده و می‌گویند که او مطابق آنچه در این بند تصریح شده حق قبول کردن مناصب فدرال را نخواهد داشت.

در این بند قانونی که در زمان جنگ داخلی آمریکا به تصویب رسیده آمده است که کسانی که سوگند یاد می‌کنند از قانون اساسی ایالات متحده حمایت کنند در صورت «تحریک به اغتشاش یا شورش» از انتخاب مجدد برای مناصب فدرال منع خواهند شد.

از این بند پیش از این برای رد صلاحیت هزاران نفر از نامزدهای ایالات موتلفه آمریکا (اتحاد مجموعه‌ای از یازده ایالات جنوبی آمریکا بین سال‌های ۱۸۶۱ تا ۱۸۶۵) استفاده شده است.

با وجود این، از سال ۱۹۱۹ به این طرف از بند ۳ متمم ۱۴ قانون اساسی آمریکا تنها دو بار استفاده شده، ضمن آنکه کارشناسان می‌گویند لحن مبهم موجود در این بند قانونی روسای جمهور سابق را شامل نمی‌شود.

صدق این قانون درباره ترامپ تا چه اندازه است؟

ترامپ همین الان رد یک پرونده کیفری بابت تلاش برای ابطال نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 که در نهایت به شورش 6 ژانویه منجر شد تحت تعقیب قرار دارد، اما استناد به بند 3 برای رد صلاحیت ترامپ هیچ نیازی به مجرم شناخته شدن او ندارد.

تا کنون ده‌ها شکایت برای رد صلاحیت ترامپ در ایالت‌های مختلف تقدیم دادگاه‌های ایالتی شده‌اند. همه این شکایت‌ها تا زمان حکم دادگاه کلرادو به شکست منجر شده بودند. از ده‌ها وزیر امور داخلی در ایالت‌های مختلف خواسته شده بود نام ترامپ را از برگه‌های رأی حذف کنند و این مقام‌های ایالتی تا قبل از تصمیم دیشب وزیر امور داخلی ایالت مین از انجام این کار خودداری کرده بودند.

دیوان عالی آمریکا تا کنون سابقه اظهارنظر در یک پرونده بر اساس بند 3 متمم 14 قانون اساسی آمریکا نداشته است. عده‌ای از کارشناسان معتقدند که بند 3 شامل روسای جمهور نمی‌شود و بنابراین ممکن است دیوان عالی آمریکا حکم دادگاه کلرادو را لغو کند.

نکته مهم دیگر این است که ترامپ برای پیروزی در انتخابات نیازی به پیروزی در ایالت کلرادو ندارد. این ایالت به طور سنتی پایگاه رأی دموکرات‌ها محسوب می‌شود و او در انتخابات سال 2020 هم در این ایالت نتیجه را با اختلاف 13 درصدی به ترامپ واگذار کرد.

اما در ایالت مین ماجرا برای ترامپ رقابتی‌تر است و از دست دادن رأی این ایالت می‌تواند در شانس او برای انتخاب شدن اثر داشته باشد، هر چند که او در این ایالت هم در انتخابات سال 2020 نتیجه را به بایدن واگذار کرد.

انتظار می‌رود تا زمانی که دیوان عالی ایالات متحده به صراحت درباره اینکه آیا ترامپ می‌تواند در انتخابات نامزد شود یا خیر رأی بدهد هر ایالتی بر حسب معیارها و ملاک‌های خودش درباره قرار گرفتن نام ترامپ در برگه‌های رأی اظهارنظر کند.

وکلای ترامپ چه می‌گویند؟

وکلای ترامپ چند استدلال درباره تلاش‌ها برای رد صلاحیت او مطرح کرده‌اند. اول اینکه بند 3 درباره روسای جمهور قابل اجرا نیست. در بند 3 به صراحت عنوان شده کسانی که تحریک به شورش یا اغتشاش کنند نمی‌توانند برای کسب سمت سناتور یا نماینده کنگره یا مناصب فدرال نامزد شوند اما اسمی از ریاست‌جمهوری نیامده است.

دومین استدلال آنها این است که حتی اگر این قانون برای ریاست‌جمهوری هم قابل اجرا باشد، چنین اقدام‌هایی «سیاسی‌کاری» هستند و لازم است حذف افراد از گردونه انتخابات به صورت مستقیم توسط مردم انجام شود نه توسط قضاتی که منتخب مردم نیستند.

مورد دیگر اینکه وکلای ترامپ می‌گویند که حوادث 6 ژانویه تحریک به شورش یا اغتشاش نبوده است و حتی اگر اغتشاش یا شورشی در کار بوده باشد ترامپ در آن نقش نداشته است و او صرفاً از حق خود برای آزادی بیان استفاده کرده است.

البته وکلایی که از ترامپ شکایت کرده‌اند هم استدلال‌های خاص خودشان را دارند. آنها می‌گویند 6 ژانویه اغتشاش بوده، ترامپ مردم را به انجام آن تحریک کرده و بنابراین او صلاحیت ریاست‌جمهوری ندارد.

آیا ترامپ هنوز می‌تواند رئیس‌جمهور شود؟

در صورتی که نام ترامپ با تأیید دیوان عالی آمریکا از برگه‌های رأی در ایالت‌های کلرادو و مین حذف شود او هنوز هم با توجه به فاصله‌ای که با سایر رقبایش در حزب جمهوری‌خواه دارد می‌تواند نامزدی حزب را به دست بیاورد.

لازم به یادآوری است که ترامپ در هر دو ایالت در انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 نتیجه را به جو بایدن واگذار کرد و بعید است که او برای پیروزی در انتخابات به آرای این دو ایالت نیاز داشته باشد.

با وجود این، چنانچه دیوان عالی حذف نام ترامپ در این دو ایالت را تأیید کند آن موقع مسئله تنها به ایالت‌های مین و کلرادو محدود نخواهد ماند و بسیاری از دیگر ایالت‌ها هم برای کنار زدن او دست به کار خواهند شد.

هنوز مشخص نیست که دیوان عالی ایالات متحده چه زمانی به درخواست تجدیدنظر ترامپ و حزب جمهوری‌خواه رسیدگی خواهد کرد. اما تا زمانی که دیوان عالی نظرش را مطرح نکرده نام ترامپ در برگه‌های رأی باقی خواهد ماند.

تنها در صورتی که دیوان عالی ایالات متحده درخواست تجدیدنظر ترامپ را نپذیرد و یا اینکه حکم دادگاه‌های ایالتی ایالت‌ها را ابقا کند نام او از برگه‌های رأی حذف خواهد شد. در ایالت مین، حکم وزیر امور داخلی این ایالت لازم‌الاجرا نخواهد بود مگر آنکه دیوان عالی این ایالت هم آن را تأیید کند.

تحلیلگران در آمریکا گفته‌اند که قضات دیوان عالی آمریکا برای تصمیم‌گیری درباره این موضوع به بحث‌‌های مفصل نیاز خواهند داشت اما آنها تحت فشار قرار دارند تا قبل از روز 5 مارس که اکثر ایالت‌ها رأی‌گیری مرحله مقدماتی را انجام می‌دهند در این پرونده‌ها اظهارنظر کنند.

دیگر مسئله مهم در این موضوع این است که توازن قوا در دیوان عالی آمریکا در سال‌های اخیر به نفع محافظه‌کارها تغییر کرده و سه نفر از قضات این دادگاه در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ توسط او منصوب شده‌اند.

رأی دیوان عالی بر انتخابات سراسری، جایی که ترامپ احتمالاً باید با بایدن رقابت کند هم اثرات گسترده‌ای خواهد داشت. ده‌ها ایالت در آمریکا شکایت‌های مشابهی مطرح کرده‌اند و در تلاش هستند تا از نامزد شدن ترامپ در انتخابات جلوگیری کنند.

چنانچه ترامپ تنها در یک ایالت از نامزد شدن در انتخابات منع شود قابل پیش‌بینی است که ممکن است همین رویه به ایالت‌های رقابتی‌تر نیز سرایت کند و شانس ترامپ را در انتخاباتی که پیش‌بینی می‌شود رقابتی تنگاتنگ بر آن حاکم باشد کاهش خواهد داد.

فعلا هر گونه پیش‌بینی درباره آینده ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری به حکمی که دیوان عالی صادر خواهد کرد بستگی دارد.