چرا برجام بی‌خاصیت شد؟

عصر روز شنبه ۱۸آذر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در آیین گرامیداشت روز دانشجو در جمع دانشجویان دانشگاه تهران حضور یافت. حضوری که حاوی سخنان مهمی در مورد برجام بود.

به گزارش دنیای اقتصاد، وزیرامور خارجه در دانشگاه تهران گفت که «در برجام به دلیل اینکه خطوط قرمز ما در مقاطعی از طرف مقابل مورد قبول قرار نگرفت امروز در مسیر امضای توافق در مسیر برجام نیستیم، اما این به معنای کنار گذاشتن برجام از روی میز هم نیست و هرچه جلوتر می‌رویم برجام بی‌خاصیت‌تر می‌شود.»

اینکه برجام بی‌خاصیت‌تر شده است از دو منظر قابل بررسی است. اول اینکه وزیر امور خارجه این اظهارات را برای آمادگی افکار عمومی در کشور برای خروج از برجام اعلام کرده و دومین دیدگاه این است که امیر‌عبداللهیان این اظهارات را برای تهدید کشور‌های عضو برجام عنوان کرده است. در همین زمینه «دنیای اقتصاد» با نایب رئیس و سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به گفتگو نشسته است. در این گفتگو شهریار حیدری، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی اعلام کرد که این صحبت‌ها جدید است و باید در جلسه‌ای با وزیر خارجه این موضوع بررسی شود. از سوی دیگر، اما ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این اظهارات را هشداری به غربی‌ها عنوان کرد.

هشدار امیر‌عبداللهیان به غربی‌ها

ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفتگویی به تحلیل اظهارات اخیر وزیر امور خارجه در خصوص برجام پرداخت و گفت: برداشت من این است که برجام به جهت تعهداتی که برای طرف ایرانی ایجاد کرده بود، محقق شد و ایران طرفی بود که تعهداتش را انجام داد. اما به مرحله‌ای رسیدیم که رفع تحریم‌ها باید به صورت اساسی صورت می‌گرفت و ایران انتظار انتفاع اقتصادی از رفع تحریم‌ها را داشت با مانعی مانند خروج آمریکا از برجام و بعد از آن تحریم‌های جدیدتر مواجه شد. بعد از آن هم مطالبات زیاده‌خواهانه‌ای در مذاکرات، مانع به جمع‌بندی رسیدن مذاکرات شد.

او افزود: از این جهت جمهوری اسلامی یک مسیر جداگانه‌ای را برای توسعه تعاملات تجارت خارجی خودش در کنار مذاکرات رفع تحریم آغاز کرد.

در این راستا توجه به کشور‌های همسایه و توجه به کشور‌هایی مانند روسیه و چین، عضویت در سازمان همکاری شانگ‌های و عضویت در مجموعه بریکس انجام شد. همه این اقدامات به این سمت و سو می‌رود که ما شرکای تجاری غیر‌غربی خودمان را توسعه دهیم و از این جهت برای تجارت خارجی و انتفاع اقتصادی این مسیر را هم در کنار مذاکرات برجامی داشته باشیم. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تاکید کرد: از این جهت موضوع برجام به عنوان راه‌حل مشکلات اقتصادی ایران یک ایده‌ای است که درحال حاضر کارآیی آن پایین است؛ بنابراین مسیر‌های جایگزین را پیگیری می‌کنیم.

در عین حال شاهد بودیم که غربی‌ها هم تعهدات خودشان را انجام نمی‌دهند. در این فضا مذاکرات هسته‌ای شاید مسیری است که غربی‌ها نخواهند به جمع‌بندی برسند و فکر می‌کنم ما باید در حاکمیت مسیر تعاملات خود را جدی‌تر پیگیری کنیم. عمویی تصریح کرد: از این جهت صحبت‌های آقای امیرعبداللهیان یک هشدار جدی به طرف غربی است که ایران بدون برجام هم می‌تواند مسیر تجارت خود را حفظ کند و توسعه بدهد و حل و فصل نکردن موضوع مذاکرات هسته‌ای برای آن‌ها آسیب‌زا خواهد بود.

آمریکا تمایلی ندارد برجام به نتیجه برسد

در همین راستا شهریار حیدری، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس نیز در گفتگویی گفت: در واقع ما منتظر به نتیجه رسیدن برجام نبودیم و از حدود ۱۰ سال قبل با نفوذ ایران در قدرت‌های بین‌المللی و عضویت ایران در سازمان‌ها و مجموعه‌های بین‌المللی به نوعی برجام را در اولویت قرار ندادیم بلکه چگونگی لغو تحریم‌ها و دور زدن تحریم‌ها اولویت جمهوری اسلامی ایران بود.

او ادامه داد: تمام رویکرد برجام متوجه آمریکا است. اگر آمریکا صادقانه در برجام عمل کند و تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را لغو کند، سایر کشور‌های عضو برجام موافق خواهند بود. متقابلا همکاری جمهوری اسلامی ایران با آژانس که همواره وجود داشته و در صورت ضرورت بیشتر هم خواهد شد. اما چون آمریکا تمایلی ندارد برجام به نتیجه برسد هر بار بازی‌های جدیدی آغاز می‌کند یا گزینه‌های انحرافی برای تحت تاثیر قرار دادن برجام مطرح می‌کند. این رفتار آمریکا تابه‌حال باعث شده که متاسفانه برجام به نتایج مورد نظر همه کشور‌ها به ویژه جمهوری اسلامی ایران، نرسد.

پیام مستقیم و غیر‌مستقیم آمریکایی‌ها

نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی اظهار کرد: در عین حال به گفته آقای امیر‌عبداللهیان پیام‌هایی به صورت غیر‌مستقیم و مستقیم از جانب آمریکا به مقامات سیاسی ما برای از سر‌گیری مذاکرات برجام ارسال شده است. او با اشاره به اظهارات اخیر وزیر امور خارجه در مورد بی‌خاصیت شدن برجام گفت: صحبت‌های آقای امیر‌عبداللهیان با گذشته متفاوت بود و به هر شکل ضرورت دارد که کمیسیون امنیت ملی ایشان را دعوت کند و در جریان آخرین وضعیت برجام قرار بگیرد.

حیدری با بیان اینکه در حال حاضر جمهوری اسلامی عضو سازمان شانگ‌های و بریکس است و روابطش با روسیه، چین و دیگر کشور‌های منطقه را تقویت می‌کند، گفت: بنابراین به نظر می‌رسد برجام خاصیت خودش را از دست داده است. اما توافقاتی که در برجام شد این بود که کلیه تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران رفع شود و ما هم همکاری نزدیک و تنگاتنگی با آژانس داشته باشیم.

ما کماکان با آژانس همکاری داریم، اما فراتر از رفتار بین‌المللی ملزم به هیچ‌گونه همکاری با آژانس نبوده و نیستیم؛ بنابراین امروز توپ در زمین آمریکا و کشور‌های برجامی است. اگر آن‌ها تمایل داشته باشند برجام ادامه پیدا کند قاعدتا جمهوری اسلامی تمایل به این موضوع دارد، اما اینکه فکر می‌کنند برجام برای ما حیات و ممات است، اصلا چنین نیست و جمهوری اسلامی رویه خود را ادامه می‌دهد. از سوی دیگر امروز جایگاه ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی به نسبت گذشته به مراتب بهتر و موثرتر است.

او در خصوص اینکه آیا صحبت‌های امیر‌عبداللهیان سیگنال به کشور‌های خارجی بود، اظهار کرد: فارغ از دیدگاه آقای امیر‌عبداللهیان، ما منتظر برجام نیستیم. ما دو دیدگاه نسبت به برجام داریم؛ یک دیدگاه توافق در قالب برجام و حفظ منافع جمهوری اسلامی ایران است و دومین دیدگاه توسعه روابط با کشور‌های مختلف و دور زدن تحریم‌ها است و این رویه به موازات هم پیش می‌رود.

نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تاکید کرد: ضمن اینکه تحریم‌ها هم در چارچوب برجام علیه ما شکل گرفته و اگر رفع شود به نفع ما است و کار ما را سبک‌تر می‌کند. اما اینکه قطع به یقین برجام بر توفیقات ما در نظام بین‌الملل اثر داشته باشد، باید بگویم که این‌چنین نیست و با وجود تحریم‌ها و تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها جمهوری اسلامی قدرت و جایگاهش نسبت به گذشته بیشتر شده و خواهد شد. از نظر دیپلماسی جمهوری اسلامی کشور موفقی است و ما منتظر برجام و نظرات آمریکا نیستیم.