مضرات مصرف خودسرانه مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها

امروزه مصرف بی اندازه و خودسرانه مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها در جامعه افزایش چشمگیری داشته است درحالیکه کارشناسان درباره عوارض مصرف این مکمل‌ها بدون تایید پزشک هشدار می‌دهند.
همزمان با گسترش شیوع ویروس کرونا در جهان، توصیه به مصرف انواع مکمل‌ها و ویتامین‌ها برای پیشگیری و درمان آن در فضای مجازی گسترش یافت و این روند همچنان ادامه دارد. اما پزشکان و کارشناسان دارویی معتقدند که بر اساس اطلاعات تجربی مصرف خودسرانه مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها اثرات غیرقابل جبرانی را به این افراد وارد می‌کند.
افرادی که مکمل‌های غذایی را بدون نظرپزشک مصرف می‌کنند می‌توانند دچار مشکلات گوارشی، مسمومیت و آسیبهای غیرقابل برگشت کبدی شوند. در این مقاله قصد داریم به برخی آسیب‌های وارد شده در اثر مصرف انواع مکمل‌های تغذیه ایی بدون نظر پزشک بپردازیم.

عوارض مصرف ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین‌های A ,D ,E و K

ویتامین‌های محلول در چربی نباید بیش از حد نیاز روزانه (RDA) مصرف شوند چون مازاد آنها در کبد تجمع یافته و باعث مسمومیت می‌شوند. اکثر موارد مسمومیت با این ویتامین‌ها مربوط به مصرف مکمل‌ها میباشد زیرا با خوردن غذاهای طبیعی، ورود مقادیر سمی‌به داخل بدن تقریبا غیرممکن است.

ویتامین A

علائم معمول مصرف مازاد شامل:

• درد استخوانی،
• تهوع و استفراغ،
• بزرگی کبد و طحال،
• خشکی لب‌ها،
• خشک شدن و پوسته پوسته شدن پوست،
• شکنندگی ناخن‌ها و ریزش مو اشاره کرد.
• مصرف بیش از حد در زنان باردار باعث نقص جنین می‌شود.
• این ویتامین به طور طبیعی در جگر، زرده تخم مرغ، شیرکامل و سبزیجات با رنگ سبز تیره و زرد یافت می‌شود.

ویتامین D

از عوارض مصرف خارج از نیاز روزانه آن می‌توان به:

• خستگی مفرط،
• فراموشی،
• حالت تهوع،
• استفراغ،
• رسوب کلسیم در بافتهای نرم مانند کلیه‌ها، ریه‌ها، قلب و گوش،
• تشنگی زیاد و افزایش حجم ادراراشاره کرد.
• اگرچه که بسیاری از علائم افزایش ویتامین D مربوط به بالا رفتن کلسیم در خون است اما بعضی از محققان معتقدند که افزایش مصرف ویتامین D میتواند منجر به پایین آمدن میزان ویتامین K2 در خون شود.
• یکی از مهمترین وظایف ویتامین K2 حفظ کلسیم استخوان و جلوگیری از ورود آن به خون است. ویتامین K2 در گوشت و لبنیات به وفور یافت می‌شود.
• ویتامینD بطور طبیعی از روغن ماهی و تماس مستقیم پوست با نور آفتاب بدست می‌آید از همین رو پزشکان پیشنهاد می‌کنند روزانه به مدت ۱۵ دقیقه کف دستهای خود را در معرض تابش نور خورشید قرار دهید.

ویتامین E

ویتامین E معمولا به ندرت به عنوان مکمل استفاده می‌شود، ولی چنانچه در مقادیر بالا یا فرم‌های تزریقی مصرف شود می‌تواند منجر به مسمومیت شود. و عوارض آن شامل:

• اختلال در رسوب کلسیم در استخوان‌ها،
• اختلال در ذخیره ویتامین A در کبد می‌باشد و زمان انعقاد خون را افزایش می‌دهد.
• بنابراین بهتر است به جای مصرف منابع دارویی آن از منابع غذایی استفاده شود.
• به طور معمول در جوانه‌های غلات سبوس دار و روغن‌های گیاهی یافت می‌شود.

ویتامین‌های محلول در آب مانند ویتامین C و ویتامین‌های خانواده B

ویژگی‌های متفاوتی با ویتامین‌های محلول در چربی دارند زیرا به محض اینکه غلظت آنها از آستانه کلیوی تجاوز کند دفع می‌شوند اما در مواردی که مصرف بیش از حد بوده تا قبل از دفع می‌توانند منجر به بروز عوارض کوتاه مدت شوند.

ویتامینC

زیاده روی در مصرف مکمل ویتامین C باعث ایجاد:

• اختلالات گوارشی،
• اسهال،
• خطر ابتلا به سنگ اگزالات در مجاری ادراری می‌شود.
• مادران باردار که مقادیر بالایی از ویتامین C مصرف می‌کنند ممکن است نوزادانی به دنیا آورند که به طور غیرطبیعی نیاز به ویتامین C بسیار بالاتری دارند.
• این ویتامین به وفور در مرکبات، فلفل سبز، کیوی و توت فرنگی وجود دارد.

ویتامین B1

تزریق مقادیر بالای آن منجر به:

• سردرد،
• تشنج،
• ضعف عضلات،
• آریتمی‌قلب و واکنش‌های آلرژیک می‌شود.
• منابع طبیعی آن گوشت قرمز، سفید و لبنیات هستند.

ویتامین B3

مصرف بیش از حد باعث بروز عوارض:

• آلرژیک مانند گرگرفتگی،
• تشدید عوارض آسم و به جا گذاشتن اثرات سمی‌در کبد می‌شود.
• غنی ترین منابع آن شامل گوشت، بادام زمینی و سایر حبوبات و غلات می‌باشد.

ویتامین B6

مصرف بیش از اندازه می‌تواند منجر به عوارض:

• عصبی همراه با اختلال در راه رفتن و ضعف عضلانی شود.
• B6 انتشار گسترده ای در مواد غذایی دارد ولی گوشت، سبزیجات، غلات کامل و زرده تخم مرغ غنی ترین منابع آن هستند.

ویتامین B9

مقادیر بالای آن در بدن ترکیبات غیرقابل جذبی با روی تشکیل می‌دهد و از جذب این عنصر جلوگیری می‌کند و منجر به بروز کمبود این عنصر در بدن می‌شود.

• در حبوبات، تخم مرغ،مرکبات و جوانه گندم وجود دارد.

عوارض مصرف بیش از حد مواد معدنی

کلسیم(ca)

چنانچه بیش از حد نیاز روزانه مصرف شود عوارضی مانند:

• ایجاد سنگ‌های مجاری ادراری،
• اختلالاتی در چشم،
• ناشنوایی به علت رسوب در گوش،
• یبوست می‌شود.
• علاوه بر اینها باعث اختلال در جذب آهن، روی و منگنز و کمبود این عناصر در بدن می‌شود.
• کلسیم در شیر تازه، لبنیات، انجیر خشک، سویا، بادام و کنجد وجود دارد.

روی(zn)

مصرف این مکمل در خانم‌ها به علت تاثیراتی که در پوست مو و ناخن دارد زیاد دیده می‌شود اما باید دانست که زیاده روی در استفاده از آن باعث بروز:

• اختلالاتی از جمله تحریک دستگاه گوارش، و استفراغ می‌شود.
• علاوه بر این مانع جذب آهن شده و می‌تواند منجر به کم خونی، تب و اختلالات سیستم عصبی شود.
• به طور طبیعی در پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت قرمز و سفید، تخم مرغ، لبنیات و در منابع گیاهی در حبوبات، مغزها و غلات وجود دارد.

نتیجه‌گیری کلی

امروزه دانشمندان طی تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که مصرف خودسرانه مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها می‌تواند در نهایت منجر به حملات قلبی شود. به طوریکه مصرف آنها به همراه داروهای پایین آورنده کلسترول مانع از اثرات این داروها در حملات قلبی می‌شود. افراد سیگاری که از مقادیر بالای ویتامین A استفاده می‌کنند در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه هستند و افرادیکه دارای پولیپ روده هستند اگر مقادیر بالای ویتامین E را دریافت کنند در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند.

افراد سالم باید به طور طبیعی سعی کنند مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز خود را از طریق رژیم غذایی مناسب و مصرف متعادل میوه‌ها و سبزیجات مختلف تامین کنند چون مصرف یکسری مکمل‌های خاص می‌تواند باعث کاهش جذب یکسری املاح دیگر در روده شود به همین دلیل فقط به افرادی مصرف قرص‌های مکمل توصیه می‌شود که که مطمئنیم از طریق تغذیه نمی‌توانند مواد مورد نیاز خود را جذب کنند.

منابع:

1. معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی ارومیه
2. ویکی پدیا
3. کتاب بیوشیمی‌دولین ترجمه رضا محمدی