مروری بر شوک‌های قیمت چای خارجی در نتیجه حذف ارز 4200+نمودار

گروه کشت و دام بازارنیوز- مهناز میرزاده؛ چای پرمصرف­ترین نوشیدنی پس از آب در جهان است که میزان مصرف آن در کشور ما نیز بسیار زیاد است. کشت چای در ایران در سال 1280 شمسی آغاز شد. خودبسندگی و جایگزینی تولید داخلی به جای واردات و جلوگیری از خروج ارز از اصلی­ترین دلایل کشت این محصول به شمار می­رفت. با این حال در گذر زمانی نسبتاً طولانی این هدف تحقق نیافت و کشورمان در شمار واردکنندگان خالص چای درآمد. به گونه‌ای که ایران در سال 2019 ششمین واردکننده چای در جهان بود.

تولید چای در ایران محدود به دو استان شمالی کشور است و همه ساله دولت اقدام به خرید تضمینی کل این محصول می‌کند. این سیاست با هدف افزایش تولید و بی نیازی به واردات انجام می­شود. نیاز سالانه کشور به چای خشک با احتساب ذخایر و رسوبات انباری حداکثر ۱۰۰‌ هزار ‌تن است و نزدیک به ۳۰ ‌درصد آن از طریق تولید داخل و بقیه با واردات تأمین می‌شود. در داخل کشور ۱۷۰ کارخانه تولید چای داریم و امرار معاش بالغ بر ۹۰۰ روستا و ۵۰ هزار چایکار به تولید چای وابسته است. با توجه به اهمیت و جایگاه چای در سبد غذایی مردم جامعه، در این گزارش به بررسی روند قیمتی چای خارجی بسته­ای پرداخته می­شود.

الف) روند قیمتی چای خارجی بسته ای (500 گرمی)

در پایان شهریورماه 1402، متوسط قیمت ماهانه هر بسته چای 500 گرم خارجی برابر با 205 هزار تومان بود که نسبت به اسفندماه 1401، افزایش 25 درصدی داشته است. این در حالی است که در این مدت نرخ ارز بازار غیر رسمی کاهش 5.3 درصدی داشته است و نرخ ارز بازار مبادله ارز و طلا افزایش 2.5 درصدی داشته است. بنابراین تغییرات قیمت چای خارجی بسته متاثر از تغییرات نرخ ارز داخلی نبوده است.

نمودار 1 روند قیمتی چای خارجی بسته ­ای (500 گرمی) به همراه تغییرات ماهانه آن را نشان داده است. همان­طور که ملاحظه می­‌شود تغییرات ماهانه قیمت چای روند باثباتی در کانال­ های صفر تا 5 درصد داشته است. تغییرات قیمت خارج از این دامنه نیز ناشی از تحولات بازار ارز و همچنین تحولات تجارت خارجی آن بوده است. به گونه ­ای که در مردادماه 1398 با حذف ارز ترجیحی چای (4200 تومان)، رشد قیمتی در حدود 30 درصد را به ثبت رسانده است.

در اردیبهشت ماه سال 1401 نیز با حذف ارز ترجیحی (4200 تومان) برای سایر کالاها، متوسط قیمت چای خارجی بسته ­ای رشد قیمت 6 درصدی داشته است. بنابراین وابستگی بالایی بین قیمت چای خارجی بسته ­ای (500 گرمی) و سیاست­‌های ارزی دولت وجود دارد.

نمودار 2 روند قیمت چای خارجی بسته­ ای (500 گرم) به همراه تغییرات نقطه به نقطه ماهانه آن را نشان می­دهد. همانطور که ملاحظه می شود، در پایان شهریورماه 1402 نرخ تورم چای خارجی بسته ای خارجی (500 گرمی)، 43 درصد بوده است که نسبت به اسفند ماه 1401 (36 درصد) روند افزایشی داشته است. روند تورم نقطه به نقطه چای خارجی بسته ای نیز متاثر از سیاست­های تجاری و ارزی دولت است، به گونه ای که با هر شوک ماهانه، کانال تورمی چای خارجی عوض شده است و بیشترین کانال قیمتی نیز مربوط به حذف ارز ترجیحی (4200 تومانی) آن در شهریور ماه 1398 است که عدد 95 درصد را ثبت نموده است.

ب) اقدامات دولت برای تنظیم بازار چای

دولت سیزده به منظور تنظیم بازار چای و جلوگیری از افزایش هزینه خانوارها برای مصرف و استفاده از چای به عنوان یکی از مهم ترین اقلام مصرفی خانوارهای ایرانی اقدامات متعددی انجام داده است که عبارتند از:

1) تخصیص ارز واردات چای از محل بازار مبادله ارز و طلا

با مصوبه ستاد تنظیم ‌بازار مقرر شد ارز تخصیص‌‌‌‌‌‌‌یافته برای چای در سال ‌۱۴۰۲ از تالار دوم باشد و چای به گروه کالایی ۲۲ منتقل شود، مشروط بر اینکه اتحادیه مربوطه تعهد دهد مطابق ضوابط سازمان حمایت هیچ‌‌‌‌‌‌‌گونه افزایشی در قیمت چای رخ نخواهد داد

2) رصد و پایش قیمت جهانی انواع چای

بررسی قیمت‌های جهانی انواع چای در روز چهارشنبه ۷تیرماه ۱۴۰۲ در محل معاونت توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی با حضور اعضای اتحادیه چای و رئیس سازمان چای و دستگاه‌های نظارتی و گمرک و مدیران معاونت توسعه بازرگانی برگزار شد و قیمت‌ها پس از دریافت نظرات اتحادیه و گمرک و دستگاه‌های نظارتی و سایر مراجع معتمد در کشورهای مبدا، توسط معاون توسعه بازرگانی بررسی و پس از نهایی‌‌‌‌‌‌‌سازی ابلاغ شده‌است.

3) تهاتر چای با منابع ارزی بلوکه شده در سریلانکا

سریلانکا برای پرداخت بدهی نفتی ۲۵۰ میلیون دلاری خود به ایران اقدام به صادرات چای خواهد کرد. این بدهی نفتی مربوط به سال ۲۰۱۲ است و در سال ۲۰۲۱ دو کشور توافق کردند که سریلانکا به خاطر تحریم‌‌‌های آمریکا، ‌‌‌ آن را با صدور چای به ایران بازپرداخت کند اما بحران مالی سریلانکا باعث شد تا این تبادل با دو سال تاخیر صورت گیرد. طبق توافق قبلی قرار بوده که سریلانکا به مدت ۴۸ ماه، ماهانه ۵ میلیون دلار چای به ایران بفرستد ولی مقام‌‌‌های این کشور قصد دارند این میزان را به ماهانه ۲میلیون دلار کاهش دهند. چای سیلان مهم‌ترین صادرات سریلانکاست و این کشور سال گذشته یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون دلار از صادرات این محصول درآمد داشته است. ایران یکی از وارد‌کنندگان مهم چای از سریلانکاست ولی به خاطر تحریم‌‌‌های آمریکا، واردات این کشور از ۱۲۸ میلیون دلار در سال ۲۰۱۸ به ۷۰ میلیون دلار در سال گذشته کاهش یافته است.

4) کاهش مالیات بر ارزش افزوده چای

به گزارش مهر، مجلس اخیراً لایحه دوفوریتی الحاق یک بند به تبصره (۶) قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور را تصویب کرد که بر اساس آن مقرر شد در سال ۱۴۰۲، واردات داروهای ضروری و تجهیزات مصرفی پزشکی که فاقد مشابه تولید داخل باشند، از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف بوده و نرخ مالیات بر ارزش افزوده گندم، برنج، دانه‌های روغنی، انواع روغن خام، حبوبات (شامل عدس، نخود، لوبیا و ماش)، قند، شکر، گوشت مرغ، گوشت قرمز، چای و همچنین نرخ مالیات بر ارزش افزوده قند و شکر تولید داخل به یک درصد تقلیل یابد. بنابراین انتظار می رود فشار هزینه واردات چای از محل مالیات بر ارزش افزوده کاهش و قیمت دسترسی مردم به چای از این محل کاهش یابد.

ج) نکته پایانی

علاوه بر سیاست­های تجاری و ارزی که بیشترین اثرگذاری را بر وضعیت بازار (قیمت) چای خارجی دارد، برخی عوامل دیگر چون افزایش هزینه تولید، تغییر در قیمت­های نسبی و ... نیز بر روند قیمتی آن نیز اثرگذار است. بنابراین با توجه به محدودیت منابع ارزی و همچنین کیفیت پایین چای تولیدی داخلی، اقداماتی در سطوح کوتاه مدت و بلندمدت برای تنظیم بازار داخلی انجام دهد. به این صورت که در کوتاه مدت با ایجاد تنوع مبادی ورودی چای خارجی به کشور از ایجاد شوک قیمتی از محل تجارت خارجی اجتناب شود و در بلندمدت نیز با اصلاح الگوی مصرف و همچنین اصلاح الگوی کشت و همچنین بهره گیری از ظرفیت شرکت­های دانش بنیان نسبت به بهبود کیفیت چای داخلی اقدام شود. تا ضمن حمایت از تولید داخلی و امکان ایجاد خودکفایی از ارزبری چای خارجی کاسته شود.

پایان پیام//