پیشگیری از اعتیاد، بسیار مقرون به صرفه‌تر از درمان است

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور درباره برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد در این سازمان گفت: پیشگیری یکی از اجزاء اصلی نظام‌های سلامت مدار در مبارزه با مصرف مواد به شمار می‌رود و امروزه در تدوین برنامه‌ها، بر پیشگیری از شروع مصرف مواد تاکید می‌شود.
آقای فرهاد اقطار افزود: همچنین هیچ مداخله، برنامه یا نظام پیشگیری را نمی‌توان به طور مجزا یا یک جانبه تهیه یا اجرا کرد و برنامه‌های پیشگیری منطقه‌ای یا کشوری زمانی موثر خواهد بود که با رعایت اصول پیشگیری و در چارچوب یک نظام سلامت محور و با توجه به شرایط سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ارائه شود.
وی گفت: دانش پیشگیری نشان داده است که چه اقداماتی در پیشگیری از مصرف مواد موفق ترند و در طراحی و اجرای برنامه‌ها باید از دانش پیشگیری و تحقیقات انجام شده در این زمینه استفاده کنیم.
آقای اقطار تصریح کرد: با توجه به اصل اول پیشگیری از اعتیاد، توجه به عوامل خطرزا و محافظت کننده بسیار مهم است و براساس این اصل، برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد، عوامل محافظتی را تقویت و عوامل خطرزا را کاهش می‌دهند. عوامل خطرزا مانند تعارض‌های خانوادگی یا زندگی در محله پرخطر و عوامل محافظتی مثل خانواده حمایت‌گر یا تربیت مناسب خانواده و داشتن مهارت‌های اجتماعی که می‌تواند فرد را از گرایش به مصرف مواد یا رفتار‌های پرخطر در امان دارد.
وی خاطرنشان کرد: به علاوه بهره‌گیری از مشارکت جوامع محلی، به معنی تلاش در جهت بسیج همگانی برای جلب شرکا و گردهم آمدن اهالی محله و ایجاد گروه های محلی داوطلب با هدف پرداختن به نیاز‌های محله‌ای برای پیشگیری از اعتیاد یا حل مشکل مصرف مواد، الکل و سیگار است. اگر چه مشارکت در سطح جوامع محلی گاه به صورت خودجوش پدید می‌آید، چنین مشارکت‌هایی، در مقیاس گسترده، معمولاً نتیجه برنامه‌های ویژه‌ای است که با ارائه حمایت‌های مالی و فنی به جوامع، در دراز مدت، آن‌ها را در اجرا و ادامه برنامه‌های مبتنی بر شواهد یاری می‌دهند.
آقای اقطار افزود: فعالیت‌های سازمان بهزیستی در دفتر اعتیاد نیز با استفاده از دانش پیشگیری و مبتنی بر شواهد بوده است به طوری که از سال ۱۳۸۱ برنامه اجتماع محور پیشگیری از اعتیاد در محلات شهری روستایی، محیط‌های آموزشی و محیط‌های کار آغاز شد و اقدامات اجتماع محور به منظور آگاه سازی مردم در خصوص اعتیاد تاکنون بالغ بر ۱۸ میلیون جمعیت را تحت پوشش قرار داده است.
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه برنامه‌ها و طرح‌های دفتر اعتیاد بسیار متنوع و برای گروه‌های مخاطب متفاوت است، گفت: از جمله برنامه‌ها و طرح‌هایی که در محلات به خصوص محلات آسیب خیز انجام می‌شود عبارتند از: برنامه اجتماع محور پیشگیری از اعتیاد که شامل فعالیت‌های مبتنی بر نیاز‌های جامعه محلی با مشارکت گروه های متشکل از اهالی محله و با کمک تسهیل گران محلی، برنامه پیشگیری از اعتیاد در زنان، کودکان و نوجوانان (تحت عنوان برنامه پازک)، طرح پیشگیری از اعتیاد و ارتقا توانمندی‌های شناختی رفتاری در محلات آسیب خیز، برنامه پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های اداری و سازمانی (تحت عنوان کیان) است.
آقای اقطار با اشاره به کارزار‌های رسانه‌ای برای پیشگیری از اعتیاد خاطرنشان کرد: کارزار‌های رسانه‌ای پیشگیری از اعتیاد نیز برای آگاه‌سازی و حساس سازی مردم در کشور با بهره گیری از ابزار‌های رسانه‌ای مختلف اجرا می‌شود و هر سال یک موضوع به خود اختصاص می‌دهد. به طور مثال با توجه به ضرورت پیشگیری از اعتیاد در خانواده و برای افزایش ضریب نفوذ پیام‌های پیشگیرانه در خانواده ها، از زمستان سال گذشته کارزار رسانه‌ای "والد آگاه، فرزند ایمن" آغاز شد که گروه مخاطب این کارزار رسانه ای، والدین هستند و هدف حساس سازی آنان درخصوص توجه به فرزندان به جهت پیشگیری از مصرف مواد اعتیادآور است.
وی افزود: دفتر اعتیاد سعی داشته برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد را توسعه دهد به طوری که هر یک از طرح‌ها و برنامه‌ها پس از گذراندن دوره آزمایشی، در کل کشور اجرا شده است، اما باید به این نکته مهم توجه کرد گسترش برنامه‌ها در گرو تخصیص اعتبارات است. ضمن این که باید این نکته را مد نظر قرار داد که برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد دیربازده هستند و اثربخشی آن‌ها در گرو اجرای مستمر و حمایت‌های مالی است.
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: در اجرای برنامه‌های پیشگیرانه باید به این نکته توجه کنیم که این برنامه‌ها بسیار مقرون به صرفه هستند و برای هزینه کردن در این خصوص نباید دریغ کنیم.
وی گفت: تحقیقات نشان داده‌اند که به ازای هر مقدار سرمایه گذاری در برنامه پیشگیری از مصرف مواد، حداقل ده برابر در هزینه‌های درمانی و آثار مخرب ناشی از مصرف مواد اعتیادآور صرفه جویی می‌شود.
آقای اقطار افزود: همچنین باید مراقب باشیم که برنامه‌ها مبتنی بر شواهد باشند و در صورت اثربخشی پایین، از اجرای آن خودداری کرده و از هدر رفتن منابع مالی بپرهیزیم.
وی تصریح کرد: با توجه به موارد گفته شده انتظار می‌رود تدوین برنامه‌های پیشگیری در هر دستگاه مبتنی اصول پیشگیری از اعتیاد، وظایف تعیین شده، و ظرفیت‌های موجود (انسانی و مالی) و با بهره گیری از دانش به‌روز و پرهیز از موازی کاری انجام پذیرد.
آقای اقطار افزود: به نظر می‌رسد ارزیابی اقدامات دستگاه‌ها در زمینه پیشگیری از اعتیاد به عهده ستاد مبارزه با مواد مخدر است.
وی گفت: اظهار نظر در مورد تاثیر برنامه‌ها در کاهش مصرف مواد اعتیادآور ساده نیست به دلیل این که اعتیاد پدیده‌ای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که عوامل متعدد فردی و محیطی در گسترش یا کنترل آن تاثیر دارند، به علاوه سازمان بهزیستی فقط یکی از دستگاه‌های مجری برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد است و سایر دستگاه‌ها نیز در این فرآیند سهم دارند؛ ضمن این که برای اظهارنظر در مورد تاثیر برنامه‌ها باید اثربخشی آن‌ها مورد ارزشیابی قرار گیرد.