بنای یادبود دیوار برلین و خاطرات جدایی‌های جنگ سرد

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ: بخش پژوهش‌های رایزنی فرهنگی ایران در آلمان

هر چند دهه‌ها از فروپاشی دیوار برلین می‌گذرد و حالا مردم شرق و غرب آلمان در اتحاد کامل زندگی می‌کنند، اما هنوز هم بنای یادبود دیوار برلین در جاده برناور، بسیاری را به یاد تاریخ پر فراز و نشیب آلمان در دوران جنگ سرد می‌اندازد. بنایی که حالا به یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی برلین بدل شده است.

همه چیز از مهاجرت شهروندان آلمان شرقی به آلمان غربی آغاز شد. براساس آمارهای منتشر شده در فاصله سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۶۱ حدود ۵/۲ میلیون نفر از آلمان شرقی به آلمان غربی مهاجرت کردند. همچنین طی شش ماه اول سال ۱۹۶۱، تعداد ۱۶۰ هزار نفر از برلین شرقی به برلین غربی پناهنده شدند. در آن زمان، بیشتر مهاجران را کارگران متخصص، کارشناسان، استادان دانشگاه و روشنفکران تشکیل می‌دادند. بنابراین، مهاجرت این گروه، خسارت‌های زیادی را برای دولت آلمان شرقی به ارمغان آورد. از این‌رو، دولت آلمان شرقی تمام راه‌های ارتباطی بین برلین شرقی و غربی را مسدود و دیوار برلین را بنا کرد.

ساخت دیوار تا پایان سال ۱۹۶۱، ادامه یافت. همچنین بر بالای دیوار، سیم خاردار نصب شد و برج‌های مراقبت برای حفاظت و کنترل عبور و مرور ساخته شد.

کمی بعد در سال ۱۹۸۷، اعتراض به اختناق سیاسی و نقض اصول حقوق بشر در سراسر اروپای شرقی بالا گرفت و به به آلمان شرقی نیز سرایت کرد. زمستان ۱۹۸۸ راه‌پیمایی‌های گسترده در شهرهای برلین، لایپزیگ و درسدن به راه افتاد. در آن دوران، بسیاری از فعالان جنبش‌های اجتماعی و سیاسی توسط پلیس امنیت آلمان (اشتازی) بازداشت شدند.

با وجود نارضایتی روزافزون، در اوایل سال ۱۹۸۹ حزب حاکم مدعی شد که در انتخابات محلی ۹۹ درصد آرا را به دست آورده است. این خبر به خشم مردم دامن زد. راه‌پیمایی‌های ضد حکومتی بیشتری، با شعارهای تند به راه افتاد. در اکتبر سال ۱۹۸۹، حکومت آلمان شرقی، جشن چهلمین سالگرد تأسیس «آلمان دموکراتیک» را برگزار کرد. در مقابل، مردم ناراضی به راهپیمایی‌های اعتراض‌آمیز گسترده، دست زدند. روز ۱۸ اکتبر زیر فشار فزاینده مردم، اریش هونکر، رئیس دولت آلمان شرقی استعفا داد و و چند روز بعد ایگون کرنس جانشین او شد.

شامگاه ۹ نوامبر رادیو اعلام کرد که بنا به تصمیم دولت جدید، مرز میان دو آلمان برداشته می‌شود. بیشتر مردم این خبر را باور نکردند، اما کمی بعد جمعیت زیادی برای تخریب دیوار در اطراف آن جمع شدند. بدین‌ترتیب، دیوار عظیم بتونی که سی سال در دل مردم رعب و وحشت افکنده بود، به آوار سنگ و کلوخ بدل شد.

پس از سقوط دیوار، همچنان بخش‌های از آن در سطح شهر برلین باقی ماند. کمی بعد مسئولان شهر، بخش باقی‌مانده دیوار برلین را به عنوان بنای یادبود برلین برگزیدند. بنای یادبود دیوار برلین، تصور جامعی از تاریخ آلمان و حوادثی که در این کشور به وقوع پیوسته است به بازدیدکنندگان می‌دهد. بر روی بنای یادبود، تصاویری از کشته شدگان جنگ جهانی دوم دیده می‌شود. همچنین در بخش‌هایی از آن، جزییات حوادث مرتبط با دیوار برلین برای اطلاع عموم نوشته شده است. با اینکه سال‌های زیادی از واژگونی دیوار برلین می‌گذرد، اما همچنان روح ماجرا در این مکان در جریان است و بازدید از آن احساسات هر انسانی را بر می‌انگیزد.