ترش و شیرین زرشک وحشی در خراسان شمالی

به گزارش ایرنا، درختچه های وحشی زرشک کوهی در آخرین روزهای اردیبهشت تا اوایل خرداد به گل می نشیند؛ گل های زرد آن مانند ستاره هایی در دل شب چشمک می زند و این گل ها رفته رفته تیره رنگ می شوند و پاییز که می رسد خوشه خوشه رنگ سرخ زیبا به دامن کوه و دشت و صحرا می پاشد.

کوه های «بهار و سالوک» در شهرستان جاجرم، «بزداغی» مانه و سملقان، «خمبی و سرا» در گرمه و «میسینو» بجنورد و همچنین تمام ارتفاعات نوار مرزی استان و شیب های شمالی و جنوبی کوه آلاداغ، رویشگاه گیاه وحشی زرشک کوهی است.

رنگارنگ خوشمره

زرشک وحشی هر فصل به یک رنگ در می آید گاه زرد، گاه سرخ و یا گاه سرخ یاقوتی است و در پاییز خوشه های زرشکی آن طیف رنگ های پاییزی را کامل می کند.

این روزها که زرشک وحشی در ارتفاعات به بار نشسته است برداشت آن نیز از سوی مردم آغاز شده است و متاسفانه این برداشت ها گاهی آن قدر افزایش پیدا می کند که به طبیعت و زیستگاه این گیاه نیز آسیب می رساند.

برخی از افراد محلی منطقه خمبی جاجرم از فروش آن تا کیلویی ۱۸۰ هزار ریال هم خبر می دهند اما به این نکته نیز اذعان دارند که اگر بیش از چند کیلوگرم از این گونه گیاهی برداشت کنند ممکن است با برخورد نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی مواجه شوند.

حیدرعلی صفرزاده در مورد خواص درمانی زرشک وحشی به خبرنگار ایرنا گفت: قدیمی های این دیار می گویند مصرف زرشک در درمان تب موثر است و از آب این میوه به عنوان دهان شویه برای استحکام لثه ها استفاده می شود.

وی افزود: بهترین زمان برداشت زرشک وحشی اواخر مهر است و بانوان روستا از آن مربا نیز درست می کنند.

صفرزاده افزود: از آب این گیاه، غذایی به نام «سمسمه» هم پخته می شود که در بین قوم کرمانج خراسان شمالی مرسوم است

یک کارشناس گیاهان دارویی هم به خبرنگار ایرنا گفت: زرشک کوهی که به آن زرک هم گفته می شو پایین آورنده و تنظیم کننده فشار و چربی خون است و دستگاه گوارش را هم منظم می کند.

راضیه بابایان زرشک کوهی را درمان کننده بیماری قند هم دانست و گفت: با مصرف این گیاه می توان قند خون را کنترل کرد و حتی خار آن هم خاصیت درمانی دارد.

وی گفت: زرشک کوهی تقریبا در همه جای خراسان شمالی دیده می شود اما بهره برداری بی رویه آن موجب تخریب رویشگاه های آن می شود و برای همین باید برای بهره برداری اصولی آن اقدام شود.

زرشک کوهی کم شده است

کارشناس مسئول بهره برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی در این مورد گفت: زرشک درختچه ای خاردار به ارتفاع یک تا سه متر دارای شاخه هایی ترد و شکننده است که ارتفاع بعضی از نمونه های آن در محیط مساعد به پنج متر نیز می رسد.

علیرضا احمدی اسکویی گفت: درختچه وحشی زرشک در دامنه ها، داخل دره ها و ارتفاعات و همچنین در بلندیهای هزار تا دو هزار متری رشد می کند.

وی زمان گلدهی این گیاه را بسته به ارتفاع آن از سطح دریا اواسط فصل بهار عنوان و بیان کرد: پاییز زمانی است که میوه زرشک وحشی قابل برداشت می شود.

این کارشناس منابع طبیعی خاطرنشان کرد: خراسان شمالی به دلیل برخورداری از تنوع آب و هوایی و مناطق دشتی، کویری، کوهستانی و دره ای استعداد زیادی برای رویش انواع گیاهان مرتعی، دارویی، صنعتی و معطر دارد.

وی اظهار داشت: دو سال قبل در ۱۰ هکتار از اراضی چهاربید زرشک کوهی کاشته شد اما پس از آن با بهره برداران قراردادی بسته نشد و یکی از عوامل شرایط آب و هوایی بود.

وی گفت: امسال مقدار زرشک وحشی زیاد نیست و با توجه به منطقه و شرایط آب و هوایی در برخی مناطق این گیاه به وفور دیده می شود و در برخی مناطق دیده نمی شود و در مجموع پراکندگی زرشک وحشی زیاد است و نمی توان مقدار دقیق آن را برآورد کرد.

وی گفت: در عین حال می توان گفت در مجموع سالانه ۵۰ تا ۶۵ تن باریجه، کتیرا و زرشک در این استان تولید و برای فرآوری به سایر استانها حمل می شود.

برداشت بی رویه ممنوع

در عین حال فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی از مردم خواست تا از برداشت بی رویه زرشک کوهی و تخریب رویشگاه های این گیاه خودداری کنند.

سرهنگ موسی الرضا حیاتی گفت: برداشت این گیاه در مناطقی از استان زودتر از موعد آغاز شده و همین امر به این گیاه صدمه زده است.

وی اظهار داشت: برداشت زرشک کوهی توسط افراد محلی و به اندازه دو تا سه کیلوگرم برای مصرف خانگی اشکالی ندارد، اما برداشت بیش از آن و به منظور فروش تخلف است و با مشاهده آن به شدت برخورد می شود.

حیاتی گفت: در بین افرادی که به برداشت بیش از حد زرشک کوهی اقدام کرده اند علاوه بر مردم محلی افراد غیر بومی هم دیده شده است و به همین دلیل از مردم می خواهیم تا با مشاهده این افراد با شماره تلفن ۱۵۰۴ با ما تماس بگیرند و در راستای حفظ منابع طبیعی اقدام کنند

سطح زیر کشت گیاهان دارویی خراسان شمالی هزار و ۲۸۵ هکتار با تولید هزار و ۹۲۰ تن است که معروف ترین آنها زیره سبز، آویشن باغی، باریجه، نعنا فلفلی، خاکشیر، گشنیز، کدو تخم کاغذی و کتان است.

تنوع آب و هوایی و شرایط اکولوژیک مختلف، موجب تنوع گونه ای و غنای گیاهان دارویی در سراسر استان شده است، به طوریکه بیش از۳۰۰ گونه گیاهان دارویی در عرصه های منابع طبیعی به صورت خودرو یافت می شود.

گستره حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی دو میلیون و ۳۳ هزار و ۳۶ هکتار است که از این میزان یک میلیون و ۴۱۴ هزار هکتار مرتع، بیش از ۱۸۳ هزار هکتار بیابان و ۴۳۴ هزار و ۵۵۰ هکتار آن جنگل است.

ب/ ۶۰۴۲