استقلال شکننده جشنواره جهانی فجر

خبرگزاری شبستان- سرویس فرهنگی، محمد پورعلم : «جشنواره جهانی فیلم فجر مستقل می ماند؟» این، پرتکرارترین پرسش نشست خبری سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر بود. پرسشی که با گذشت چند روز از آغاز جشنواره و حتی حضور سرپرست سازمان سینمایی در محل برگزاری جشنواره پاسخی قاطع نیافته است.

«حسین انتظامی» در بازدید از جشنواره جهانی فجر حضور سینماگرانی از 70 کشور جهان با وجود فضای روانی ساخته و پرداخته آمریکا علیه ایران را ستود و از نقش جشنواره در نمایش فرهنگ و هنر ایران گفت. سرپرست سازمان سینمایی همچنین به رشد و توسعه این جشنواره در سال های اخیر و ظرفیت آن برای گسترش بازار جهانی سینمای ایران اشاره کرد که استقلال آن را واجد اهمیت می کند، اما با این وجود از ارزیابی همه جشنواره ها در سازمان سینمایی و تهیه پیش نویس دستورالعمل برپایی آن ها در یک ماه آینده خبرداد.

همین عدم قطعیت موجب شده سایه تغییر و تحول در ساختار جشنواره جهانی فیلم فجر همچنان بر سر مدیران این جشنواره باقی بماند. رضا میرکریمی دبیر چهاردوره اخیر جشنواره در نشست خبری این رویداد در پاسخ به این پرسش که «اگر جشنواره جهانی بار دیگر با بخش ملی تجمیع شود، باز هم دبیری آن را می پذیرید؟»، گفت: «نظر شخصی و کارشناسی من این است که بخش ملی و جهانی فیلم فجر باید به صورت جداگانه برگزار شود. تقویم فرهنگی ما با وزن فرهنگی ما تناسب ندارد. شهر پرجمعیتی مثل تهران حتی برای همه ماه های سال یک برنامه مهم فرهنگی ندارد. در این شرایط وقتی می توان دو بخش ملی و بین الملل با ماموریت های متفاوت را به صورت جداگانه برگزار کرد، چرا باید این دو را تجمیع کنیم!؟»

جشنواره جهانی فیلم فجر در زمان مدیریت «حجت الله ایوبی» بر سینما از بخش ملی جدا شد. ایوبی سابقه رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه را داشت و تجربیاتش را در کتابی با عنوان «سیاست گذاری فرهنگی در فرانسه» با مقدمه «ژان کلود کریر» منتشر کرده بود. شاید همین تجربه و نگاه او به حضور سینمای ایران در عرصه جهانی، موتور محرک استقلال بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر از بخش ملی آن شد.

ایوبی علاوه بر آن که با بازگشایی خانه سینما، رابطه سینماگران با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را ترمیم کرد، کوشید نگرش حاکم بر سینمای جشنواره ای ایران را نیز تغییر دهد. او در این راه -نسبت به مدیران سینمایی پیش از خود- رابطه ای نزدیک تر با فیلمسازانی چون «عباس کیارستمی» و «اصغر فرهادی» برقرار کرد.

نگاه دولت به سینمای جشنواره ای ایران، در سال های پس از انقلاب همواره با فراز و فرود همراه بوده است؛ چنان که از تقدیر تا تقبیح را تجربه کرده است.

ایوبی اما نسبت به سینمای جشنواره ای ایران نگرش منفی نداشت. او در کتابش «سیاست گذاری فرهنگی در فرانسه» خاطره ای از ژان کلود کریر تعریف می کند. کریر در آن جا با یادآوری حضور پررنگ سینمای هالیوود در اروپا از تلاش فیلمسازان کشورهای اروپای غربی برای ساخت فیلم های پرمخاطب و رقابت با فیلم های هالیوودی سخن می گوید؛ کوششی که چندین بار با شکست روبرو می شود تا این که فیلم «خانه دوست کجاست» عباس کیارستمی در فرانسه نمایش در می آید. کریر می گوید کیارستمی به ما یاد داد که چگونه می توان با هزینه کم در برابر هالیوود سینمای آلترناتیو داشت.

همین یک خاطره به خوبی ذهنیت بانیان استقلال جشنواره جهانی فیلم فجر را نمایان می کند. موضوعی که البته بارها و بارها از زبان برگزارکنندگان جشنواره جهانی فیلم فجر هم شنیده شده: «سینمای ایران؛ سینمای آلترناتیو»

حجت الله ایوبی برای حمایت از این نوع سینما گام دیگری هم برداشت و آن تاسیس سینمای هنر و تجربه بود؛ گروه سینمایی که با وجود افت و خیزهای سال های اخیر و تغییر مدیران، همچنان به حیات خود ادامه داده و شعارش اکران فیلم های سینمای هنری و تجربه گرا برای حمایت سینمای مستقل است.

به هرروی جشنواره جهانی فجر حالا چند سالی است پس از بخش ملی و با سبک و سیاقی متفاوت برپا می شود و به نظر می رسد آرام آرام به سمت هویت مستقل خود را حرکت می کند. اما شاید آن چه دست یابی به هویت مستقل برای این جشنواره را در فضای سینمایی کشور با دشواری روبرو کرد، بیش از سال ها همراهی با بخش ملی و از سوی دیگر یدک کشیدن عنوان فجر برای آن باشد. وقتی یک جشنواره بیش از سه دهه و در ایام دهه فجر برگزار می شود، استقلال بخشی از آن و برپایی در زمانی دیگر با همان عنوان پیشین، اندکی نامانوس به نظر می رسد.

این به معنای پذیرش تجمیع بخش ملی و بین الملل جشنواره فیلم فجر نیست؛ چراکه همزمانی این دو نتیجه ای جز مهجوریت بخش بین الملل در میان سینماگران، منتقدان و رسانه ها نداشت. توضیح این که بخش ملی جشنواره فجر چنان پراتفاق و پرخبر است که مجالی برای توجه به موضوعی دیگر نمی گذارد. به همین خاطر جلب توجه ایرانیان به بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر استقلال آن را توجیه می کند. چه سال ها که بخش بین الملل فجر با برگزاری چند کنفرانس و میهمانی شام رسمی و برپایی یک مراسم اختتامیه به کار خود پایان می داد؛ نه از حضور میهمانی خاص و سینمایی خبری بود و نه از بازاری که برای سینمای ایران مشتری پیدا کند. به همین خاطر می توان ایده استقلال بخش جهانی و بخش ملی فیلم فجر را ستود اما در کنار آن باید سازوکارهای سودمندتری هم برای آن یافت تا به اهداف خود نزدیک تر شود.

پایان پیام/14