فارغان مدرسه حقانیه، سربازان ذخیره (عکس)

این تصویری از فارغان مدرسه حقانیه در اکوره ختک پاکستان است.
بسیارند مدارسی که سربازان ارزان و ایدیولوژیک برای خالی نماندن جبهه افغانستان تولید می کنند. ممکن است سربازان جریان افراط به هزاران نفر کشته شده باشند اما مدارسی که این اندیشه را ترویج می کند فعال هست و همیشه سرباز ذخیره دارد.

جریان فقه سیاسی و کلام اهل سنت در افغانستان به صورت تاریخی به شمال کشور تعلق داشت. مدارس بخارا که مراکز فقه اعتدالی و کلام ماتریدی بودند سال های درازی هدایت جریان فقه حنفی در منطقه را به دست داشتند. متاسفانه با اشغال بخارا توسط نیروهای تزاری و برچیده شدن آن مدارس، جریانی از دل ستیز با هندو ها از دیوبند شبه قاره سربرآورد که از آن زمان ( ١٨٦٧ )هدایت اندیشه دینی و فقهی افغانستان را به دست دارد.

برخلاف مبانی تصوفی و ماتریدی دیوبند، این جریان آرام آرام با توجه به فضای پر ستیز شبه قاره به سلفیت حجاز نزدیک شد و جهاد افغانستان این دو را با اندیشه اخوان پس از سید قطب، مختلط کرد.

هنوز یک جریان قوی مدارس که از دل فرهنگ و فقه حنفی در افغانستان به وجود آمده باشد، در کشور ما شکل نگرفته. حتی رهبران جهادی مدعی رهبری دینی نتوانستند مدارسی را تاسیس کنند که با واقعیت فرهنگی جامعه ما همخوانی داشته باشد. سران جهادی نه تنها چنین مدارسی ایجاد نکردند بلکه رهروان خود را نیز در کمپ های مجاهدین مهاجر در پاکستان به دست مبلغین سلفی - دیوبندی سپردند.

استقلال فقهی افغانستان در گذشته بسیار بهتر از امروز بود. مدرسه قلعه قاضی بیگ کابل، مدرسه قندهار، مدرسه قندز، مدرسه رستاق، مدرسه شولگره ملا مشک عالم در غرب شهر غزنی، مدرسه ملا نجم الدین در هده جلال اباد و حتی مدرسه دولتی شاهی، در صد سال پیش توانسته بودند هویت و استقلال فقه حنفی در افغانستان را حفظ کنند و همه جریان دینی را به دست سلفیت و دیوبندی ها نسپارند.

شجاع محسنی