چالش پیمان سپاری ارزی برای زعفران/افزایش حجم قاچاق

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، قاچاق کالا معضلی است که تنها به شکور ما اختصاص ندارد و گریبانگیر تمامی کشورها است. هر کدام از کشورها راه هایی را برای مقابله با این پدید و مجازات متخلفان در نظر گرفته اند. روش های اعمالی علاوه بر اینکه در کشورهای مختلف متفاوت است بلکه راه های مقابله نیز با نوع کالایی که قاچاق می شود تناسب دارد و متناسب با تدوین شده است.

یکی از اولویت های صادراتی ایران در سال های اخیر «زعفران» است. کشورمان مقام اول در تولید زعفران در دنیا را به خود اختصاص داده است تا جایی که شبکه خبری رای نیوز 24 ایتالیا در گزارشی مصور از زعفران نوشته است: «ایران بزرگترین تولید کننده این محصول است و 90 درصد تولید جهانی زعفران، طلای قرمز در اختیار جمهوری اسلامی است.» اما متاسفانه بخش قابل توجهی از این کالا نیز به دلیل تفاوت های قیمتی قاچاق می شود.

دولت برای مقابله با قاچاق این کالا و سایر کالاها «پیمان سپاری ارزی» را مطرح کرد و بر این باور است که با اجرای از سرمایه های ارزی کشور حفاظت می شود این در حالی است که بازرگانان و صادرکنندگان با اجرایی شدن پیمان سپاری ارزی با چالش جدی در زمینه صادرات کالاهای تولید داخل مواجه هستند. فعالان حوزه زعفران معتقدند بخشنامه پیمان‌سپاری ارزی، خروج غیرقانونی طلای سرخ را سرعت بخشیده است. فعالان اقتصادی براین باروند که قاچاق زعفران تنها نتیجه بخشنامه بانک مرکزی در خصوص پیمان سپاری ارزی است.

پیمان سپاری ارزی معمولا در شرایط کمبود ارزی برقرار می‌شود و هدف آن بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور و جلوگیری از خروج سرمایه است. بعد از آنکه نرخ ارز شناور شد پیمان ارزی ماهیت خود را از دست داده بود چون صادرکننده می‌توانست نرخ خود را با قیمت شناور در بازار بفروشد و اصلا تفاوت زیادی میان نرخ رسمی و بازار نبود. پیمان سپاری در شرایطی معنا پیدا می‌کند که حداقل دو نرخ در بازار حاکم باشد و فاصله نرخ رسمی و غیر رسمی زیاد باشد. در این حالت، اگر کشوری دچار ضیق ارزی باشد تصمیم به استفاده از چنین ابزارهای می‌گیرد.

اگر دولت، صادرکنندگان را وادار کند که ارز حاصل از صادرات خود را به کشور بازگردانند و آن را به بانک‌های مشخصی که از سوی بانک مرکزی تعیین می‌شوند بفروشند، قانون پیمان‌سپاری ارزی اجرایی شده است. پیمان‌سپاری ارزی، یکی از ابزارهای سیاست کنترل ارز (foreign exchange control) است.

«علی حسینی»، عضو شورای ملی زعفران با اشاره به مشکلات بازگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما به باشگاه خبرنگاران گفته است: «ابلاغ بخشنامه جدید تعهد ارزی صادرکنندگان و بازگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما موجب شده است تا بسیاری از صادرکنندگان قدیمی عقب نشینی کنند و قاچاقچیان وارد معرکه شوند. بازگشت ارز حاصل از صادرات بر خروج غیر رسمی کالا دامن می زند. در شرایط کنونی هر صادرکننده ملزم‌ می شود که به ازای صادرات هر هزار دلار، ۹۵۰ دلار ارز به سامانه نیما بازگرداند که این امر موازی با رشد صادرات غیر رسمی و قاچاق محصول است.»

حسینی ادامه داد: «آمار صادرات زعفران در ۸ ماهه اخیر نشان می دهد که کار شرکت های صادر کننده هیچ ارتباطی با زعفران نداشته و حال جای این سوال مطرح است که چه اتفاقی افتاده که سرمایه کشور باید خارج شود. قاچاق زعفران نتیجه بخشنامه پیمان سپاری ارزی است. قبل از این موضوع توجیهی نداشت که زعفران به صورت قاچاق از کشور خارج شود.»

وی با انتقاد از پیامدهای بی توجهی مسئولان دولتی به نظرهای بخش خصوصی تصریح کرد: «بخش خصوصی همانند دولتمردان دلشان برای کشور می سوزد ،از این رو انتظار می رود به نظرهای بی طرفانه بخش خصوصی توجه شود چرا که موضوع افزایش قاچاق زعفران یکی از دغدغه های جدی بخش خصوصی و تشکل ها به شمار می رود.»

این در حالی است که «غلامرضا میری»، نایب رئیس شورای ملی زعفران کشور نیز به مهر گفته است: «بخشنامه جدید رفع تعهد ارزی صادرکنندگان نیز نمی‌تواند راهکار موثری برای کنترل قاچاق طلای سرخ باشد؛ این در حالی است که حجم قاچاق طلای سرخ زیاد است و روز به روز نیز بر حجم آن افزوده می‌شود. بخشنامه جدید در واقع نوعی تنبیه برای کسانی است که بیشترین صادرات را داشته باشند. برداشتن پیمان سپاری ارزی راه حل جلوگیری از قاچاق زعفران است. ما در این زمینه صحبت و مذاکرات زیادی انجام داده ایم که متاسفانه نتیجه‌ای نداشت. در حال حاضر استفاده از کارت های اجاره ای و متفرقه برای صادرات زعفران رواج یافته است. زمانی که بحث پیمان سپاری مطرح نباشد دلیلی برای قاچاق زعفران وجود ندارد.»

همچنین «علی شریعتی‌مقدم»، مدیرعامل یک شرکت تولید کننده زعفران نیز در رابطه با پیمان‌سپاری ارزی به ایسنا گفته است: «این بخشنامه موجب افزایش قاچاق می‌شود و صادرکننده واقعی زعفران را از میدان خارج کرده و صادرکننده یکبار مصرف جایگزین آن می‌شود که باید در این زمینه تجدید نظرهایی صورت بگیرد. قاچاق زعفران و وجود صادرکنندگان یکبار مصرف در صنعت زعفران مشکلاتی را به وجود آورده که برای رفع این مشکل باید صادرات توسط افرادی که در این زمینه تخصص دارند انجام بگیرد.»

حالا در آخرین خبرها از قاچاق زعفران در کشور نایب رئیس شورای ملی زعفران اعلام کرده است که با توجه به شرایط سخت گیرانه صادرات، صادرکنندگان راهی جز قاچاق یا استفاده از کارت های یکبار مصرف ندارند.

میری با اشاره به اینکه امکان پیش بینی صادرات زعفران در ماه های آتی وجود ندارد به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است: «با توجه به شرایط و قوانین سخت گیرانه صادرات مبنی بر بازگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما، نمی توان چشم انداز روشنی به صادرات داشت. با وجود تلاش صادرکنندگان مبنی بر بازگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما،همچنان این امکان وجود ندارد این در حالی است که مسئولان دولتی به صادرکنندگان هشدار داده اند که اگر ارز حاصل از صادرات خود را به سامانه نیما بازنگردانند، با آنها برخورد جدی خواهد داشت.

نایب رئیس شورای ملی زعفران نسبت به قاچاق زعفران هشدار داده و گفته است: «با توجه به شرایط سخت گیرانه صادرات، صادرکنندگان راهی جز قاچاق یا استفاده از کارت های یکبار مصرف ندارند چرا که صادرکننده، واردکننده نیست و تخصص لازم در این زمینه را ندارد و نمی تواند به امر واردات بپردازد یا ارز حاصل از صادرات را به سامانه نیما بازگرداند.»

این در حالی است که چندی میری با اشاره به اهمیت بالای صادرات زعفران از دولت تقاضا کرده بود موضوع پیمان سپاری ارزی را به سبب تسهیل در روند صادرات تعدیل کند، چرا که در شرایط کنونی امکان بازگشت ارز به داخل کشور وجود ندارد و از طرفی صادرکنندگان، وارد کننده نیستند که بتوانند در قبال صادرات به امر واردات بپردازند، ضمن آنکه به سبب تامین سفارش‌های بعدی در زمان مقرر، نیاز به نقدینگی دارند تا بتوانند به تعهدات خود عمل کنند.»

به گفته میری، با توجه به آنکه اکثر زعفران تولیدی به بازار‌های هدف صادر می‌شود، از این رو مقررات سخت گیرانه و کاهش صادرات منجر به کاهش قیمت و نابودی کشاورزان می‌شود چرا که در بسیاری از مناطق زعفران کاری، به سبب خشکسالی و کم آبی امکان کشت دیگر محصولات وجود ندارد.

با توجه به تاکیدات دولت برای اجزای پیمان سپاری ارزی و مشکلاتی که در این حوزه برای کالایی چون زعفران ایجاد شده و درخواست متولیان در این حوزه باید منتظر بود تا دولت راهکاری را برای حل این معضل بیاندیشد چرا که با وجود روش کنونی روز به روز شاهد افزایش میزان قاچاق زعفران به خارج از کشور هستیم. حجم قاچاقی که اگر از طریق راه های قانونی صادراتی انجام شود میزان بالایی ارزآوری برای کشور رقم می زند./