پرخاشگری کودکان در سنین مختلف

پرخاشگری رفتاری خصومت آمیز و غیر دوستانه است که در طی آن فرد تمایل دارد به دیگران صدمه و یا آسیب برساند. معمولا کودکان خیلی سریع ناامید و مأیوس می شوند ، و پرخاشگری را مطابق با سنشان به شیوه های متفاوتی نشان می دهند . در اینجا دو شیوه ی پرخاشگری مطرح شده است :

۱-پرخاشگر ابزاری، که شئ محور است.

۲-پرخاشگری خصومت آمیز یا ارتباطی، که شخص محور است.

پرخاشگری از تولد تا سه سالگی :

در این دوره سنی، کودکان نسبت به هر شئ که در اطرافشان وجود دارد ، احساس مالکیت می کنند و فکر می کنند تمام لوازم اطرافشان متعلق به آنهاست.

-پرخاشگری در این دوره سنی شئ محور یا ابزاری است.

– این نوع پرخاشگری ؛ غالبا به خاطر به دست آوردن چیزی رخ می دهد.

برای درک بهتر شیوه های ابزار پرخاشگری کودکان (از تولد تا سه سالگی) به مثال های زیر توجه کنید:

کودکی را میزند تا بیسکویت او را بگیرد . کودکی را به زمین هل می دهد تا با قطارش بازی کند . عروسک کودک دیگر را به زور می گیرد . دوستش را هل می دهد تا بتواند کنار پنجره ماشین بنشیند .

پرخاشگری از سه سالگی تا پنج سالگی :

در این سن، کودکان مهارت های شناختی و کلامی را کسب می کنند . معمولا کودکان مهارت های جدید را که آموخته اند در رفتارهای پرخاشگرانه نیز به کار می گیرند . آن ها پیامد ها و نتایج رفتار پرخاشگرانه را می فهمند ، بنابراین اگر رفتار پرخاشگرانه به طور مثبت تقویت شود، آن رفتار می تواند دائما تکرار شده یا شدت پیدا کند . و یا آنکه آن رفتار هم تکرار شود و هم شدت یابد .

در این دوره سنی، پرخاشگری ابزاری هنوز وجود دارد و علاوه بر آن پرخاشگری شخص محور نیز می شود . پرخاشگری بیشتر خصومت آمیز یا ارتباطی است و هدف آن صدمه زدن به فردی دیگر برای کسب تسلط و گرفتن انتقام است .

برای مطالعه بیشتر:

الگوهای خانواده و پرخاشگری کودکان

چگونگی مدیریت رفتار کودک پرخاشگر

برای درک بهتر شیوه های ابزار پرخاشگری کودکان سه تا پنج ساله به مثال های زیر توجه کنید:

کودکی ، کودک دیگر را با مشت و لگد می زند به خاطر آنکه ، آنچه را که از او می خواسته انجام نداده است ( مسلط شدن ) . گوشی هدفون خواهر یا برادرش را خراب می کند ، چون آن ها اجازه نداده اند تا سی دی مورد دلخواهش را تماشا کند ( انتقام جویی ) . کودک شروع به بد گویی در مورد کودکی می کند که از او می ترسد ، یا وقتی با او مواجهه می شود احساس تهدید می کند .

پیشگیری از خشونت برای خانواده هایی که کودک خردسال دارند :

خانواده نقش اساسی در حفظ سلامت روانی ، اجتماعی و جسمانی کودکان و والدین دارند . خانواده اولین و مهمترین بافت اجتماعی را برای رشد انسان فراهم می سازد . در جریان رشد طبیعی هر کودک ، یک رشته تغییرات شناختی ، عاطفی و اجتماعی را شاهد هستیم . تقریبا همه ی کودکان در طول رشد و در جریان سازگاری با این تغییرات ، دچار مشکلاتی می شوند و استرس و تعارضی را که به دنبال آن می آید ، می تواند به مشکلات رفتاری – عاطفی و یادگیری در آن ها بینجامد . اکثر مشکلات رفتاری کودکان ، منعکس کننده شرایط پیچیده بین فردی اعضای خانواده به ویژه والدین می باشد . به عبارت دیگر ؛ وجود مشکلات رفتاری کودک به منزله ی روابط معیوب اعضای خانواده با یکدیگر است و با روش های تربیتی نادرست والدین و تمایلات معیو ب آن ها با فرزندان ارتباط دارد .

تقریبا هر روز ، تیتر روزنامه ها و برنامه های تلویزیونی می گویند : که خشونت فرزندانمان را تهدید می کند . والدین و یا افرادی که مراقب کودک هستند نگران رفتارهای خشونت آمیز کودک می باشند و نمی خواهند که کودک رفتارهای خشونت آمیز از خود نشان بدهد . اما باید بپذیرید که در جامعه ی کنونی ، تقریبا غیرممکن است که کودک هیچ گونه رفتار خشونت آمیزی از خود نشان ندهد . با این وجود می توانید برای کاهش خشونت راهکارهایی را برای مقابله با خشونت فرزندانتان به کار ببرید . مثلا می توانید کمک کنید که کودک خردسال از درگیر شدن با خشونت حفظ شود و شانس او را برای برخورداری از امنیت و آرامش افزایش دهید . با آموزش مهارت های مختلف ، می توان به کودک کمک کرد که وقتی ناراحت و عصبانی می شوند ، از خشونت اجتناب کنند . آموزش این مهارت ها به کودکان کمک می کند تا ارتباطات بهتری با دیگران برقرار کنند و از زندگی ثمربخش و مراقبت بهتری برخوردار شوند .

بسیاری از والدین توجه کمی به آنچه که در خانه اتفاق می افتد دارند و به همین دلیل ممکن است مشکلات را بیشتر و مهمتر و بالعکس کمتر و کم اهمیت تر از آنچه که هست ارزیابی کنند . برای مثال ؛ کودکان گاه گاهی نق می زنند به ویژه ، در زمان خستگی ، بیماری و یا تغییرات محیط ، اگر والدین خود خسته و ناراحت باشند ، ممکن است این مشکل را خیلی بزرگ جلوه بدهند .

گاهی بالعکس ، کودکی که مرتبا با هم سالانش دعوا می کند والدین بی توجهی کرده و آن را طبیعی می دانند و هیچ اقدامی نمی کنند . با توجه نمودن به رفتار ها و یادداشت کردن آن ها و اینکه چند بار در روز اتفاق می افتد بهتر می توانید فهمید که ، آیا کودکانتان مشکل دارند و آیا نحوه ی برخورد شما برای حل مشکل مفید است یا نه ؟

خشونت رفتاری اغلب در اوایل دوران رشد یاد گرفته می شود و کودکان می توانند خشونت را از طریق مشاهده رفتار بزرگسالان بیاموزند . همچنین کودکان می توانند یاد بگیرند که مهربان و رئوف باشند و شیوه های سازنده و مؤثر را برای حل مشکلاتشان به کار ببرند . کودکان می توانند آموزش ببینند که چگونه خشم خود را کنترل کنند . اگر کودکان در سنین پایین تر مهارت کنترل خشم را یاد بگیرند بنابراین از بروز رفتار های خشونت آمیز پیشگیری می شود . چنین کودکانی کمتر احتمال دارد که با خشونت رفتار کنند و یا حتی قربانی خشونت شوند .

کودکان نیاز به احساس امنیت و دوست داشته شدن دارند

یکی از نیاز های مهم کودکان نیاز به امنیت می باشد .چنانچه کودکان در فضای آرام و توام با امنیت زندگی کنند در نتیجه با آرامش بیشتری رشد پیدا می کنند . بنابراین لازم است تا در خانه فضایی آرام و توام با پذیرش فراهم کنید ، تا کودک شما در خارج از خانه کمتر پرخاش کند و دردسر ساز باشد .

کودکان از طریق مشاهده می آموزند

کودکان با استفاده از مشاهده و دیدن ، رفتار های مختلفی را می آموزند . آن ها به دقت به رفتار اطرافیان خود توجه می کنند و آن ها را یاد می گیرند . همچنین کودکان با دیدن شخصیت هایی که در تلویزیون ، ویدئو و سینما نیز رفتار های مختلفی را مشاهده کرده و آن ها را یاد می گیرند .

شما به عنوان فردی که از کودک نگهداری می کنید ، وقتی با موقعیت های مشکل زا رو به رو می شوید ، چه واکنش هایی را از خودتان نشان می دهید ؟ چطور نسبت به همسر ، دوستان ، همسایه ها ، و یا دیگر اعضای خانواده برخورد می کنید ؟ کودکان شیوه و نحوه ی رفتار شما را مشاهده می کنند و همان شیوه ها را یاد می گیرند . وقتی شما مشکلاتتان را آرام و بدون خشونت حل می کنید ، کودکتان شیوه صحیح حل مشکلات را می آموزد . زمانیکه شما با اطرافیانتان در حضور کودک به شیوه ای پرخاشگرانه برخورد کنید ، او هم یاد میگیرد تا مانند شما رفتار کند .

هم اکنون نشان می دهیم که خشونت مضر و زیان آور است .

اگر به رفتار های کودکان خردسال توجه کنید ، متوجه می شوید که خشونت روی آن ها اثر گذار است . اگر فرزند شما شاهد دعوا و خشونت یکی از اعضای خانواده با بقیه باشد ، نباید سریع خود را ببازید ، بلکه ابتدا به او اجازه دهید تا درباره خشونت با شما حرف بزند . ممکن است که فرزند شما در مدرسه ، همسایگان و یا در تلویزیون نیز موارد مشابهی را ببیند ، بنابراین به او اجازه دهید تا درباره ی آن رفتارها و احساساتی که نسبت به خشونت ورزی پیدا کرده صحبت کند .

بهتر است که برای کودکتان موقعیت های آرام توام با امنیت را ایجاد کنید ، تا او نمونه های بیشتری از مردم را که باهمدیگر به صورت دوستانه با هم رفتار می کنند و در کارها با هم همکاری می کنند را مشاهده کند . تا جایی که می توانید سعی کنید که کودک شما کمتر نظاره گر افرادی باشند که با خشونت همدیگر را تهدید می کنند و کتک کاری می کنند . لازم است که کودکان شیوه های برخورد با مردم و حل تعارضات را به طور صحیح یاد بگیرند و بفهمند که خشونت بهترین شیوه برای به دست آوردن خواسته هایشان نیست .

وقتی کودکان قربانی هستند

متاسفانه گاهی کودکانمان قربانی خشونت می شوند . کودکی که در زندگی مورد سوء استفاده قرار می گیرد ، احساس ترس و درد دارد . ممکن است با گذشت زمان اثرات ناشی از بد رفتاری فیزیکی بهبود پیدا کند ، اما اثرات مخرب و نامطلوب هیجانات و احساساتی که تجربه کرده می تواند در تمام طول زندگی برایش حل نشده باقی بماند .

اگر کودکی را می شناسید که مورد سوء استفاده قرار گرفته یا اگر حدس می زنید که شما از او مراقبت می کنید ، مورد سوء استفاده و آزار قرار گرفته است ؛ بلافاصله در جست و جوی کمک باشید ، در غیر این صورت ممکن است که وقتی کودک بزرگ شد ، تبدیل به یک بزرگ سال خشن شود و یا ممکن است درون الگویی قرار گیرد که به طور پی در پی قربانی شود .