آشنایی با آنژیوکت و روش استفاده / عوارض آنژیوکت + عکس

به گزارش رکنا، آنژیوکت محصولی است که با مفاهیم و اسامی دیگری نظیر برانول، کاتتر عروق محیطی، کاتتر وریدی و آی وی کانولا (Intravenous Cannula) شناخته می‌شود. در واقع وسیله پزشکی چند منظوره‌ای است که غالباً برای تزریق و دسترسی سریع وریدی-عروقی کاربرد دارد. ساختاری متشکل از لوله‌ی کوچک انعطاف‌پذیر (کاتتر) متصل به سوزن (نیدل) دارد، که برای درمان درون وریدی و تزریق‌های طولانی‌مدت وریدی، نمونه‌گیری خون، تزریقات با شدت بالا، همودیالیز، مایع درمانی یا تزریق داروها و محلول‌های تزریقی استفاده می‌شود. آن بر حسب ناحیه کارگذاری شده، از ۳ روز تا حدود یک ماه قابل استفاده هستند.

اجزای تشکیل‌دهنده‌ آنژیوکت

اجزای تشکیل‌دهنده‌ آن به شرح زیر است:

سوزن یا نیدل (Needle): در قسمت فوقانی آنژیوکت، یک نیدل یا سوزن تعبیه‌ شده که به دلیل ظرافت بالا و تیزی فوق‌العاده و برش (Vشکل) که دارد، باعث دسترسی بهتر و دقیق‌تر به رگ‌ها و آسیب و جراحت کمتر در بافت بدن و به دنبال آن کاهش درد و عفونت، به حداقل رساندن واکنش‌های حساسیت‌زای بدن بیمار و البته التیام سریع‌تر جراحت می‌شود.

کاتتر یا همان مجرای اصلی (Catheter): کاتتر یا همان مجرای اصلی ، در واقع همان لوله‌ پلاستیکی نرم انعطاف‌پذیر است که معمولاً از جنس پلی‌یورتان یا تفلون تیوب (FEP) ساخته می‌شود تا عملکرد داخلی طولانی‌مدت داشته باشد، در برابر پیچ‌خوردگی مقاوم باشد. یکی از مزیت‌های کاتتر این است که اگر کاتتر در داخل رگ بماند، می‌تواند با اشعه‌ ایکس-ری (X-ray) قابل تشخیص خواهد بود.

آنژیوکت-samintebmehr.ir

باله‌های آن (Wings): باله‌های انعطاف‌پذیر و تاشوی آنژیوکت برای سهولت در دست گرفتن آنژیوکت، اتصال و همینطور فیکس یا ثابت‌ ماندن آن به بدن بیمار تعبیه شده‌اند.

پورت یا دریچه تزریق (Injection port cap): پورت یا دریچه تزریق برای تزریق دارو تعبیه شده که از جنس پلی‌اتیلن ساخته شده است؛ رنگ‌ این قطعه بر اساس استاندارد ISO10555 تعیین می‌شود.

نگهدارنده سوزن (Needle Grip)

محفظه برگشت خون (Flashback chamber): محفظه شفاف تعبیه شده در آن با نمایش برگشت خون، باعث اطمینان از رگ‌گیری صحیح و تأیید دسترسی به رگ‌ها و شریان‌ها می‌شود.

انواع آنژیوکت

مدل‌های مختلفی از آنژیوکت‌ وجود دارد که هر مدل بر اساس ویژگی خاصی که در کاربرد خود دارد با یک رنگ مشخص می‌شود. بر همین اساس آنژیوکت‌ها در هفت نوع متفاوت (سایزهای ۱۴-۲۶) با رنگ‌های آنژیوکت نارنجی، خاکستری، سبز، صورتی، آبی، زرد و بنفش موجود هستند. معمولاً کلاهک رنگی آنژیوکت نشان‌دهنده‌ی سایز سوزن آنژیوکت است. اعداد سایز آنژیوکت مشخص‌کننده میزانی هستند که به وسیله آن هزار میلی‌لیتر آب نمک عبور می‌کند. یعنی آنژیوکت سایز ۱۶ هزار میلی‌لیتر آب نمک را در ۱۶ دقیقه عبور می‌دهد. به همین دلیل عدد سایز آنژیوکت با قطر کاتتر رابطه‌ی عکس دارد؛ یعنی هرچه عدد سایز کمتر باشد، قطر کاتتر آن بیشتر خواهد بود. انواع آنژیوکت را در ادامه بشناسید.

آنژیوکت نارنجی: درواقع آنژیوکت نارنجی با سایز ۱۴، قطورترین نوع است. آنژیوکت نارنجی بخاطر قطر زیاد آن و دردی که ایجاد می‌کند، فقط مناسب بزرگسالان است. از آنژیوکت سایز ۱۴ معمولاً برای تزریق مقدار زیادی از محلول‌های چسب‌سان، مایعات یا کلوئیدهای با غلظت بالا استفاده می‌شود. آنژیوکت نارنجی برای انتقال خون به بزرگسالان گزینه‌ی بسیار مناسبی است. طول سوزن آنژیوکت نارنجی نیازمند جایگذاری عمیق در رگ بیمار است و درنتیجه درد بیشتری دارد.

آنژیوکت خاکستری: سایز آن خاکستری، شماره ۱۶ است و دومین آنژیوکت قطور به حساب می‌آید. آن نارنجی برای ترانسفوزیون خون و مواد پنوموتوراکس استفاده می‌شود. طول سوزن این نوع آنژیوکت، ۵۰ میلی‌متر است و نیازمند جایگذاری عمیق در رگ بیمار است؛ بنابراین خاکستری هم تا حدی دردآور محسوب می‌شود و برای بزرگسالان مناسب است.

آنژیوکت سبز: آنژیوکت سبز با سایز ۱۸ برای استفاده در اتاق عمل مناسب است. با اینکه قطرآن سبز نسبت به آنژیوکت‌های نارنجی و خاکستری، کمتر است، اما باز هم مناسب کودکان و خردسالان نیست و مربوط به بزرگسالان می‌شود چراکه بازهم جایگذاری دردناکی دارد.

آنژیوکت صورتی: آنژیوکت صورتی با سایز ۲۰ بزرگترین سایز آنژیوکت است که برای افراد نابالغ، و افرادی که رگ‌های نازکی دارند مناسب است؛ هرچند برای بزرگسالان هم مناسب است. این سایز آنژیوکت برای تزریق‌های داخل ورید و تزریق خون فوق‌العاده است و برای تزریق دارو و موارد اورژانسی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما عمده مصرف آن در سرم‌تراپی و تزریق داروهای بیمارستانی است.

آنژیوکت آبی: آنژیوکت‌ آبی با سایز ۲۲ (عبور ۱۰۰۰ میلی‌لیتر آب نمک در مدت زمان ۲۲ دقیقه)، به خاطر داشتن قطر داخلی ۰٫۶ و قطر خارجی ۰٫۹ میلی‌متر، برای افراد با آستانه تحمل درد کم همچون کودکان بالغ، نوجوانان و افراد سالخورده مناسب است. استفاده از این نوع در تزریق خون کاربرد ندارد اما تزریق‌های وریدی با جریان متوسط را می‌توان با استفاده از آبی انجام داد.

آنژیوکت زرد: آنژیوکت سایز ۲۴ از دسته آنژیوکت‌های ظریف به حساب می‌آید که برای کودکان و البته افراد بالغ مناسب است. آنژیوکت زرد، جریان مایع کمی را از خود عبور می‌دهد و به همین علت بیشتر برای انتقال دارو و مایعات کاربرد دارد تا تزریق مستقیم.

آنژیوکت بنفش: آن بنفش با سایز ۲۶، ظریف‌ترین نوع است که برای نوزادان تازه متولد‌ شده استفاده می‌شود. در واقع بیشترین کاربرد بنفش مربوط به بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) است.

تفاوت آنژیوکت صورتی با سوزن پروانه‌ای؟

سوزن پروانه‌ای (Butterfly Needle)، اسکالپ پروانه‌ای یا اسکالپ‌وین (Scalp vein)، وسیله‌ای پزشکی است که برای تزریق‌های وریدی یا نمونه‌گیری خون استفاده می‌شود. سوزن پروانه‌ای دو بال کوچک شبیه به بال‌های پروانه دارد. اسکالپ‌وین یا سوزن پروانه‌ای ۴ مدل دارد ( گیج ۲۱ با رنگ سبز، گیج ۲۲ با رنگ مشکی، گیج ۲۳ با رنگ آبی، گیج ۲۴ با رنگ نارنجی). هرچه سن فرد کمتر باشد، از سوزن‌های با قطر کم یا همان اندازه گیج کمتر استفاده می‌شود.

در واقع سوزن پروانه‌ای به لحاظ موارد کاربرد شباهت زیادی به آنژیوکت دارد. اما تفاوت‌هایی هم وجود دارد. علاوه بر اینکه شکل ظاهری و اجزای تشکیل‌دهنده و سایزها و مدل‌های با سوزن پروانه‌ای متفاوت است، باید توجه داشت که آنژیوکت برای تزریقات طولانی مدت مناسب است اما از اسکالپ‌وین برای افراد با تمامی سنین و مصارف کوتاه‌مدت بیشتر استفاده می‌شود. تحقیقاتی در سال ۲۰۱۶ نشان داد با استفاده از سوزن پروانه‌ای، نرخ از بین بردن خون در هنگام خون‌گیری در مقایسه با آنژیوکت یا کاتتر وریدی کاهش می‌یابد.

نحوه استفاده از آن چگونه است؟

استفاده از آن مانند هر وسیله پزشکی دیگری حتما باید توسط کادر پزشکی، درمانی یا افراد آموزش‌دیده انجام شود. نحوه استفاده از آنژیوکت به شرح زیر است؛

قبل از استفاده از آن، حتما باید از دستکش استریل استفاده کنند.

سپس، ابتدا محل تزریق انتخاب شود و ناحیه کارگذاری آنژیوکت در بدن بیمار با پد الکلی به خوبی استریل شود.

آن از بسته‌بندی خارج شود و درپوش محافظ سوزن از روی آن برداشته شود.

برای پیدا کردن رگ مناسب، از تورنیک استفاده شود. تورنیک باید در ۱۵-۲۰ سانتی‌متری محل مورد نظر محکم بسته شود به‌طوری‌که جریان خون وریدی را کاهش دهد اما جریان خون شریانی متوقف نشود. در این مرحله بیمار باید مدام مُشت خود را باز و بسته کند.

نوک سوزن آن به صورت اوریب و به آرامی در رگ مورد نظر فرو شود. باید در نظر داشت رگی که انتخاب می‌شود، حتما در فاصله مناسبی از مفاصل قرار گرفته باشد.

به محض مشاهده شدن خون در محفظه نمایش خون آن، تورنیک باز شود.

حالا باید سوزن کشیده شود و کاتتر تا قسمت باله‌های آن وارد رگ شود.

در مرحله بعد برای فیکس شدن کاتتر در رگ، از چسب کاغذی بر روی باله‌ها کمک گرفته شود.

وقت آن است که هواگیری انجام شود و سپس ست سرم به آنژیوکت متصل شود.

در صورت نیاز به تزریق دارو، دریچه یا پورت تزریق را باز کرده و داخل آن دارو تزریق شود.

بهتر است تاریخ نصب آن بر روی چسب کاغذی پانسمان درج شود تا در زمان درست تعویض شود.

نکات: برای اطمینان از نصب درست آن می‌توان از یک سرم نمکی استفاده کرد؛ باید توجه داشت، هرگونه بروز درد، تورم، و یا قرمزی نشان‌دهنده صحیح قرار نگرفتن آن خواهد بود و باید دوباره مراحل ذکر شده تکرار شوند. باید دقت داشت آن یک وسیله‌ی یکبار مصرف است و بیش از ۴۸ ساعت نباید استفاده شود و اگر به زمان بیشتری نیاز بود باید تعویض شود، مگر در مواردی که پزشک اجازه نگه داشتن آن را تا ۷۲ ساعت بدهد.

درد آنژیوکت به چه دلیل است؟

همانطور که اشاره شد، آن بر اساس سایز و نمره، انواع متفاوتی دارند. هرچه نمره سایز آن کمتر باشد سوزن آن قطورتر می‌شود و مشخصاً سوزن قطور، دردآورتر خواهد بود.

عوارض آنژیوکت

آنژیوکت هم مانند دیگر تجهیزات پزشکی می‌تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد. از جمله عوارض آنژیوکت می توان گفت جایگذاری آن در ورید دردناک است و همین امر می‌تواند باعث ایجاد ترس و اضطراب در بیمار شود. احساس ترس و استرس باعث انقباض بدن و سفت‌ شدن رگ‌ها میشود که همین مسئله هنگام جایگذاری آن موجب احساس درد بیشتر در بیمار می‌شود؛ بنابراین توصیه می‌شود برای افرادی که دچار ترس و اضطراب هستند، از بی‌حس‌کننده‌های موضعی قبل بکاربردن آن استفاده شود. این کار می‌تواند به کاهش درد کمک کند. از دیگر عوارض آنژیوکت می توان گفت استفاده نادرست از آن می‌تواند به ایجاد عفونت، پاره شدن قسمتی از رگ و نشت دارو یا سرم، آمبولی هوا یا خونریزی که ممکن است موجب هماتوم شود، منجر شود.

منبع: ثمین طب