سوگ طناز اندوهگرد

منبع خبر / دنیای اقتصاد / فرهنگی و هنری / 18-02-1403

دنیای‌اقتصاد: محمدعلی علومی به جهان اسطوره‌ها و افسانه‌ها پیوست. این نویسنده سیاست‌خوانده گریزان از سیاست در طول عمر ۶۳ساله‌اش در زمینه‌های مختلفی از جمله داستان، پژوهش و طنز قلم زد و در همه آنها آثار درخور توجهی از خود به ‌جا گذاشت. محمد علومی سال ۱۳۴۰ در بم به دنیا آمد، دانش‌آموخته علوم سیاسی دانشگاه تهران بود و از دهه شصت فعالیت روزنامه‌نگاری خود را در روزنامه اطلاعات آغاز کرد. او از دهه هفتاد به طور جدی‌تر وارد حوزه ادبیات داستانی و ادبیات عامه شد. از آثار داستانی او می‌توان به سوگ مغان، آذرستان، ظلمات، اندوهگرد، پریباد، داستان‌های غریب مردمان عادی، هزار و یک شب نو، خانه کوچک و عطای پهلوان اشاره کرد. رمان «آذرستان» نوشته او در سال ۷۷ کتاب برگزیده سال جمهوری اسلامی شد.

این نویسنده که در دوران فعالیت ادبی خود وارد هیچ گروه ادبی مشخصی نشده بود، توانست با تکیه بر توانایی‌های خود به سبکی دست ‌یابد که به نحو رشک‌برانگیزی منحصربه‌فرد و غیرقابل تقلید بود. علومی با مطالعه در ادبیات کهن و آمیختن اسطوره‌ها و افسانه‌های عامه، به توانایی‌ای در قصه‌گویی‌ دست یافته بود که به مدد آن می‌توانست تکنیک‌های ادبی را به گونه‌ای نامحسوس با ادبیات کهن درآمیزد و آثاری بدیع بیافریند.

او همچنین در خلق آثار طنز همین شیوه را در پیش گرفته بود با این ویژگی که از آن به عنوان سلاح نیز استفاده می‌کرد. علومی در مصاحبه‌ای گفته بود: «طنز تیغ بر ستم و ستمگر کشیدن است... طنز در جوامعی که ستم در پرده‌های دموکراسی پیچیده است، طنز پیچیده‌ای است و در جوامعی که ستم در آن آشکار است، طنز نیز صریح و بی‌پرواست.» و این شد که علومی طنز بی‌پروا را برگزید. خود درگفت‌وگویی درباره رمان «شاهنشاه در کوچه دلگشا» که برنده سی سال رمان طنز ایران شده، گفته بود: «درست که شاه رفته اما شاهچه‌ها فراوان‌اند.» علومی علاوه بر داستان‌نویسی، در زمینه اسطوره‌پژوهی و جمع‌آوری ادبیات عامه نیز تلاش زیادی داشت و سال‌ها شاگردی ابوالقاسم انجوی شیرازی را که به «پدر فرهنگ مردم» معروف بود، کرد تا خود به صاحب نظر و صاحب اثر در این زمینه تبدیل شد. نمونه تلاش‌های او را می‌توان در کتاب «قصه اساطیر» دید؛ اثری که هشت سال از عمر او را به خود اختصاص داد.

علومی انگیزه خود را از نگارش این کتاب این‌گونه بیان کرده بود: «جوان امروز چرا نباید چیزی جز یک نام از آریو برزن سردار شجاع ایرانی که دلاورانه در برابر لشکر اسکندر ایستاد، بداند؟ اطلاع از این افسانه‌ها و پشتوانه فرهنگی کمک می‌کند تا ضمن استفاده از داشته‌های جهانی در همه حوزه‌ها هویتمان را گم نکنیم. برخلاف دوران من و نسل‌های قبل‌تر که آرمان‌گرایی برایمان اهمیت بسیاری داشت، جوان امروز دچار بی‌تفاوتی شده. اطلاع از این افسانه‌ها ما را بر آن می‌دارد که به‌دنبال معناجویی برویم.» علومی طی چند سال اخیر در شهر خود بم سکونت داشت و همراه فرهنگ‌دوستان بمی بود و در محفل ادبی عصرهای شاهنامه حضور پیدا می‌کرد؛ شهری که کتاب زندگی‌اش سرانجام یکشنبه ۱۶اردبیهشت در آنجا بسته شد. مراسم تشییع و خاکسپاری این نویسنده ساعت ۹صبح امروز سه‌شنبه در بم برگزار می‌شود و پیکر علومی به عنوان نخستین چهره ادبی در قطعه هنرمندان آرامستان تازه‌تاسیس این شهر به خاک سپرده خواهد شد.

اخبار مرتبط

فرهنگی و هنری