واکاوی تنش چین با صهیونیست‌ها

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ چین همواره سیاستی را در پیش گرفته است که مشوق حل و فصل سیاسی، حمایت از توافقنامه اسلو و راه حل دو دولتی و حفظ روابط متوازن است. با وجود این، در جنگ غزه، پکن نسبت به دورهای قبلی موضع سخت‌تری در قبال رژیم صهیونیستی اتخاذ کرده است. در دو دهه گذشته، روابط چین و رژیم صهیونیستی مبتنی بر جدایی روابط اقتصادی و تجاری و حمایت پکن از حل و فصل مناقشه فلسطین و رژیم صهیونیستی بود.

چین جنگ 2014 میلادی رژیم صهیونیستی علیه غزه را محکوم و از تحقیقات سازمان ملل متحد در زمینه ادعای جنایت علیه بشریت در این جنگ حمایت کرد. به نظر می آید موضع چین در زمینه جنگ جاری در غزه متفاوت و سرسختانه تر و از تبعیت از خواست تل آویو مبنی بر محکوم کردن حمله هفتم اکتبر 2023 میلادی حماس علیه رژیم صهیونیستی خودداری کرده است.

۲۲ فوریه ۲۰۲۳ میلادی ما شین مینگ، مدیرکل اداره معاهدات و حقوق وزارت امور خارجه چین خطاب به دیوان بین‌المللی دادگستری گفت، فلسطینیان حق دارند برای مقابله با اشغالگری رژیم صهیونیستی دست به مبارزه مسلحانه بزنند

25 اکتبر 2023 میلادی چین و روسیه قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد را برای محکوم کردن حماس وتو کردند و مانع از تصویب قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 27 اکتبر همان سال شدند که ربودن گروگان های رژیم صهیونیستی را محکوم می کرد. 14 اکتبر 2023 میلادی وانگ یی وزیر امور خارجه چین گفت، اقدامات رژیم صهیونیستی از چارچوب دفاع از خود فراتر رفته و به مجازات جمعی فلسطینیان تبدیل شده است.

23 نوامبر 2023 میلادی نمایندگان چین در سازمان ملل متحد در ژنو خواستار پیوستن رژیم صهیونیستی به معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای و کنار گذاشتن این سلاح ها شدند. هفتم مارس وزیر امور خارجه چین جنگ رژیم صهیونیستی در غزه را لکه ننگی برای تمدن بشری توصیف کرد.

۲۲ فوریه ۲۰۲۳ میلادی ما شین مینگ، مدیرکل اداره معاهدات و حقوق وزارت امور خارجه چین خطاب به دیوان بین‌المللی دادگستری گفت، فلسطینیان حق دارند برای مقابله با اشغالگری رژیم صهیونیستی دست به مبارزه مسلحانه بزنند و حاضر نشدند این را بخشی از اقدامات تروریستی تلقی کنند. وی در حمایت از حق فلسطینیان برای تعیین سرنوشت خود به منشور سازمان ملل متحد و قطعنامه های قبلی این سازمان استناد کرد.

بستر حقوقی این اظهارات نشان دهنده تغییر اساسی در موضع سیاسی پکن، عقب نشینی از ابتکارات پیشین چین برای راه حل یا عقب نشینی از حمایت از راه حل دو دولتی نیست. با وجود این، اظهارات مذکور اهمیت مرتبط با موضع تاریخی پکن را در حمایت از مذاکرات و رد مبارزه مسلحانه فلسطینیان برای پایان دادن به اشغال خاکشان نشان می دهد.

حماس به سرعت از موضع چین تمجید کرد. در مقابل، وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی بیانیه‌ای صادر و موضع پکن را محکوم کرد. موضع گیری های چین به طور واضح نشان می دهد پکن فکر می کند می تواند با آسیب های جانبی ناشی از روابط با رژیم صهیونیستی کنار بیاید. در این راستا چین حمایت خود را از فلسطینیان به شیوه ای فراتر از ابهام راهبردی که به طور کلی سیاست خارجی پکن را مشخص می کند، افزایش داده است.

سیر نزولی روابط چین و رژیم صهیونیستی نتیجه جنگ جاری نیست. این روابط در دوران ریاست جمهوری شی جین پینگ دو مرحله اساسی را پشت سر گذاشت. مرحله نخست، بهره مندی حداکثری از روابط با چین در دوران نخست وزیری بنیامین نتانیاهو به ویژه دوره چهارم (2015-2021) بود. مرحله دوم، کند شدن و افزایش محدودیت ها در دوران کابینه ائتلافی لاپید-بنت بعد از سال 2021 میلادی بود.

نتانیاهو مشتاق ترین فرد برای راه اندازی کریدور اقتصادی هند-غرب آسیا-اروپاست که در نشست G20 در دهلی نو در سپتامبر 2023 میلادی به عنوان یکی از پروژه های آمریکایی رقیب «یک کمربند، یک جاده» چین اعلام شد. در کوتاه مدت، جنگ غزه موانعی برای این پروژه چین ایجاد خواهد کرد. با وجود این، رژیم صهیونیستی انگیزه ای برای ایفای نقش محوری در ابتکارات جایگزین برای پروژه های چینی نشان داده است.

این روند تردید چین را نسبت به گزینه های راهبردی رژیم صهیونیستی بیشتر و این باور را تقویت کرده است تل آویو دیگر شریک قابل اعتمادی در پرتو رقابت شدید با آمریکا نیست. موضع گیری پکن زمانی تقویت شد که ایران 90 درصد نفت خود را به چین صادر یا 10 درصد از کل نفت چین را در سال 2023 میلادی وارد کرد. صهیونیست ها فکر می کنند این به تقویت اقتصاد ایران کمک و از راهبرد «دفاع رو به جلو»ی تهران حمایت می کند؛ بنابراین سیاست چین را تهدیدی مستقیم برای امنیت و منافع خود می داند.

پس از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ میلادی کاسکو، غول کشتیرانی چین با وجود مصونیت شرکت‌های چینی در دریای سرخ، حمل و نقل به بنادر رژیم صهیونیستی را به حالت تعلیق درآورد.

یکی از مهم ترین اهداف موضع گیری قاطع چین علیه رژیم صهیونیستی همسو شدن با گفتمان کشورهای عربی، مسلمان و جنوب جهانی در بحبوحه اوج گیری فشارهای بین المللی بر رژیم صهیونیستی، ناتوانی تل آویو در دستیابی به موفقیت در جنگ، مخالفت با آتش بس به وسیله کابینه تندروی نتانیاهو و حمایت دیپلماتیک و نظامی مستمر واشنگتن از رژیم صهیونیستی است.

علاوه بر این، مواضع چین نشان می دهد به چالش کشیدن اقتدار پوشالی آمریکا در منطقه به اولویت مهمی برای سران این کشور تبدیل شده است که با چشم انداز جهانی پکن و ظهور آن به عنوان قدرتی بزرگ همسوست. تا زمانی که این مواضع به تضعیف جایگاه اخلاقی و سیاسی دولت آمریکا کمک کند، برای چین هزینه سیاسی یا دیپلماتیک ندارد. در هر صورت کابینه نتانیاهو واکنشی محتاطانه در قبال انتقادات تند چین نشان داده است و تمایلی به افزایش یا درگیری مستقیم و مداوم با پکن ندارد.

کاهش روابط چین و رژیم صهیونیستی پیامدهایی به ویژه در موارد زیر به همراه خواهد داشت؛

جنبه سیاسی: روابط میان دو طرف به حد بی سابقه ای کاهش خواهد یافت. گرچه این موضوع در کوتاه مدت و میان مدت رخ خواهد داد، اما با توجه به کاهش روابط چین و آمریکا و افزایش رقابت میان پکن و واشنگتن، مشخص نیست آیا شرایط در درازمدت اجازه بازیابی عمق سیاسی را بدهد یا خیر.

پس از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ میلادی کاسکو، غول کشتیرانی چین با وجود مصونیت شرکت‌های چینی در دریای سرخ، حمل و نقل به بنادر رژیم صهیونیستی را به حالت تعلیق درآورد

همکاری‌های فنی و نظامی:کاهش روابط که از سال ۲۰۱۹ میلادی آغاز شده است، انتظار می‌رود ادامه یابد. این روند به احتمال زیاد در زمینه فناوری نظامی، هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی، فناوری انرژی پاک و فناوری ارتباطات سرعت بیشتری خواهد گرفت و خروج احتمالی نتانیاهو این مسیر را تغییر نخواهد داد.

روابط تجاری: به احتمال زیاد تجارت از مرحله رکودی که از سال ۲۰۲۱ میلادی آغاز شد، به مرحله کاهش سریع با فشار واشنگتن تغییر جهت دهد.

نتیجه گیری

به نظر می آید پویایی جنگ های اوکراین و غزه، راه را برای چین برای اتخاذ سیاست خارجی جسورانه و قاطع که جایگاه آمریکا و متحدانش را در ارائه مدل جایگزین برای حکمرانی جهانی به چالش می کشد، هموار کرده است.

این رویکرد چین در مواضع پکن در قبال رژیم صهیونیستی به ویژه همزمان با تداوم تراژدی انسانی ناشی از جنگ علیه غزه و فشارهای بین المللی برای پایان دادن به آن منعکس شده است. به نظر می آید موضع قاطعانه چین در قبال جنگ غزه، با تسریع در روند نزولی روابط با رژیم صهیونیستی، به ویژه با نزدیک شدن تل آویو به واشنگتن (در صورت سقوط قریب الوقوع کابینه نتانیاهو) و پاسخگویی به فشارهای واشنگتن در زمینه کاهش روابطش با پکن در مقیاس وسیع تر منعکس خواهد شد.