از ادعا تا واقعیت؛ حضور 50 میلیون ایرانی در شبکه‌های اجتماعی داخلی صحت دارد؟

امیرحسین جعفری/ به گزارش تجارت‌نیوز، چند روز پیش، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد نزدیک به 50 میلیون ایرانی در شبکه‌های اجتماعی داخلی عضو هستند اما جنس این فعالیت و حتی عدد 50 میلیون مبهم است. مشخص نیست که وزیر ارشاد این آمار را از تجمیع پلتفرم‌ها به دست آورده یا واقعاً 50 میلیون ایرانی در این شبکه‌ها حضور دارند؟ با توجه به انتقادات عمومی نسبت به عملکرد این شبکه‌ها، به نظر نمی‌رسد چنین اعدادی درباره تمامی کاربران صادق باشد. با این وجود در صورت صحت ادعا وزیر ارشاد، اعلام این گزاره در مسئولیت وزارت ارتباطات است و اعلام چنین ادعایی، به نظر نمی‌رسد یک افتخار باشد. با توجه به اجبار مراکز دولتی و آموزش و پرورش به استفاده از پلتفرم داخلی، کاربران با رضایت صد درصدی و انتخاب شخصی در این پتلفرم‌ها حضور ندارند، زیرا اگر اقدام به نصب ایتا و امثال این پلتفرم‌ها نکنند، در استفاده از خدمات دولتی و دانشگاهی محروم می‌شوند.

ضریب نفوذ اینترنت چگونه است؟

طبق آمار منتشر شده از سوی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، ضریب نفوذ تلفن همراه تا پایان سال گذشته حدود ۱۷۵ درصد اعلام شده که نسبت به سال ۱۴۰۰، پنج درصد رشد داشته است. وزارت ارتباطات، تعداد کل مشترکین تلفن همراه تا پایان سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۱۴۸ میلیون و ۲۴۲ هزار و ۳۰۸ بوده و ضریب نفوذ تلفن همراه حدود ۱۷۵ درصد اعلام شده است. طبق اعلام سایت theglobaleconomy، ضریب نفوذ اینترنت در ایران 78.6 بوده است. همچنین ضریب نفوذ تلفن همراه هوشمند در ایران طبق آخرین آمارها حدود 69 درصد اعلام شده است.

کارشناسان چه می‌گویند؟

حامد بیدی، مدیرعامل پلتفرم کارزار، درباره ادعا وزیرارشاد مبنی بر حضور 50 میلیون کاربر در شبکه‌های اجتماعی داخلی به «تجارت نیوز» گفت: «چند نکته را باید در نظر گرفت. اول اینکه تعداد مجموع کاربران شبکه‌های اجتماعی داخلی را اعلام کنیم، یک مسأله غیرعلمی، نادرست و گمراه‌کننده است. به این معنا که ممکن است این پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی تعدادی کاربر جذب کرده باشند و بسیاری از این کاربران مشترک باشند. اینکه کاربران روبیکا و ایتا را جمع ببندیم به معنای حضور 50 میلیون نفر نیست. اگر درباره شبکه اجتماعی خاصی چنین ادعایی شده باید جزئیات آن را مشخص کنند.»

وی در ادامه درباره کاربران واقعی شبکه‌های اجتماعی داخلی بیان کرد: «بسیاری از کاربران در مواقع و مواردی به خاطر کار‌هایشان ناچار شدند از این پیام‌رسان‌ها استفاده کنند، چون بخشی از خدمات دولتی و دانش آموزشی از طریق این پیام‌رسان‌ها ارائه می‌شده و افراد ناچار شدند به خاطر یک بار مصرف هم که شده از آن استفاده کنند. تعداد کاربران پلتفرم اصلاً معیار درستی برای میزان مهاجرت به پلتفرم داخلی نیست. ممکن است افراد یک بار این اپلیکیشن‌ها را نصب کرده باشند و بعد از آن هم اپلیکیشن را حذف کرده باشند یا از آن استفاده نکرده باشند. معیار دقیق‌تر کاربران فعال مطرح است. درباره کاربران فعال نیز باید معیار تعریف شود؛ در نتیجه نمی‌تواند معیار قضاوت باشد.»

او افزود: «یکی از بهترین معیار‌های قضاوت برای اینکه ببینیم چقدر از کاربران از شبکه‌های اجتماعی داخلی استفاده می‌کنند، این شبکه‌ها هر کدام به تفکیک میزان ترافیک مصرفی‌شان را اعلام کنند. این چیزیست که بار‌ها از سمت متخصصان مطرح شده است که اگر ادعا‌های دولتی درست است، پس این عدد هم اعلام کنند. مثلاً ترافیک تلگرام چقدر است و ترافیک بله و ایتا چقدر است. طبیعی است که پلتفرم‌های ویدیویی مانند آپارات باید استثنا شوند و ما درباره حجم ترافیک مصرفی پیام‌رسان‌ها صحبت کنیم. پس این معیار دقیق‌تری است. این گزاره بر فرض صحت، معیار درستی نیست.»

مدیرعامل کارزار درباره ادعا وزیرارشاد مبنی بر تلاش برای مهاجرت کاربران ایرانی به پلفترم‌های داخلی اظهار داشت: «اساساً انتقال و مهاجرت کاربران از پلتفرم‌های بین‌المللی به داخلی اتفاق مطلوبی نیست. با معیار‌های مختلف و جوانب مختلف اگر موفق شویم تمام کاربران را حتی به شکل اجباری به پلتفرم داخلی انتقال دهیم، عملاً حضور تمدنی ایرانیان در جهان دیجیتال را حذف می‌کنیم. این افتخار نیست که ایرانی‌ها در اینستاگرام، تلگرام و توییتر نباشند و همه در پتلفرم داخلی کار کنند. آنچه نادیده گرفته می‌شود بحث مهاجرت کاربران ایرانی است که اساساً غلط است. اگر هم نقطه مطلوبی وجود داشته باشد آن نقطه این است که کاربران ایرانی برای رفع بخشی از نیاز‌هایشان از پلتفرم داخلی استفاده کنند اما حضور جدی هم در شبکه‌های اجتماعی خارجی داشته باشند.»

وی در رابطه با عدم تفکیک شبکه‌های اجتماعی از پیام‌رسان‌ها اشاره کرد: «عموم مواقع مسئولین ما بحث پیام‌رسان‌ها را با پلتفرم‌های کاربر محور و شبکه اجتماعی تفکیک نمی‌کنند، در حالیکه کارکردشان متفاوت است. شاید از نظر امنیتی و صیانت حکومت از حقوق مردم به یک چشم دیده شود اما از نظر کاربری متفاوت‌اند و نباید یک کاسه شوند. فعالیت کاربران در اینستاگرام و توییتر، اصلاً قابل مقایسه با آن چیزی که در تلگرام و واتساپ اتفاق می‌افتد، نیست. اما معمولاً همه این‌ها یکدست در نظر گرفته می‌شود.»

بیدی درباره تجربه چین در حوزه پلتفرم‌های داخلی گفت: «تجربه چین تجربه قابل مقایسه‌ای با ما نیست. هم از لحاظ پتانسیل جمعیتی هم از نظر میزان سرمایه‌گذاری و اقتصاد شکوفایی که دارد و هم از نظر قدرت چانه زنی با پتلفرم‌ها و پروژه‌های بین‌المللی و هم از بابت اینکه پروژه شبکه داخلی چین زمانی شروع شد که فضا‌های دیگر شکل نگرفته بود و نیاز‌های چینی‌ها با پلتفرم‌های داخلی رفع شد. در بسیاری از موارد، چینی‌ها امکاناتی را ارائه دادند که برای شهروندان اتفاق مطلوبی است. تنها مسأله چین هم مسائل امنیتی بسیار جدی است و در جزئیات آزادی‌های اجتماعی و سبک زندگی مردم دخالت نمی‌کند. برای همین چینی‌ها به یک پدیده نسبی موفق در حوزه شبکه‌های اجتماعی داخلی رسیدند؛ هرچند این تجربه نیز پایدار نخواهد بود و با تغییر و تحولات تکنولوژیک کاملاً متزلزل خواهد شد و آینده به شکل امروز و حکمرانی یکپارچه چین نخواهد شد. البته قدرت اقتصادی چین با وجود سرمایه‌گذاری‌ آمریکایی‌ها اصلاً قابل مقایسه با اقتصاد ایران نیست.»

اخبار حوزه استارتاپ و فناوری اطلاعات را در صفحه استارتاپ تجارت نیوز بخوانید.