چرا پیشرانه‌های دوازده سیلندر در حال انقراض هستند؟

این روزها تعداد بسیار کمی از خودروها هنوز از پیشرانه‌های V12 استفاده می‌کنند. در ادامه دلیل این موضوع را بررسی خواهیم کرد.

پیشرانه‌های دوازده سیلندر جزء محبوب‌ترین موتورها بین علاقه‌مندان خودرو هستند. البته این پیشرانه‌ها هیچ‌گاه گزینه‌ای متداول زیر کاپوت خودروها نبوده‌اند اما این روزها موتورهای V12 بسیار کمیاب‌تر شده‌اند زیرا از یک سو قوانین سخت‌گیرانهٔ آلایندگی پیشرانه‌ها را کوچک کرده‌اند و از سوی دیگر خودروسازان راه‌های جدیدی برای نرم‌تر و قوی‌تر کردن موتورهای کوچک‌تر با تعداد سیلندر کمتر یافته‌اند. علاوه بر این، حرکت به سمت خودروهای الکتریکی هم یکی دیگر از عوامل انقراض موتورهای دوازده سیلندر است.

بااین‌حال، پیشرانه‌های V12 سال‌ها پیش از وضع قوانین آلایندگی سخت‌گیرانه و الکتریکی‌سازی در معرض خطر انقراض قرار گرفتند. در گذشته، دلیل اصلی استفاده از موتورهای دوازده سیلندر در خودروها، تولید قدرت بیشتر و کارکرد نرم‌تر بود زیرا این موتورها به‌طور ذاتی متعادل کار می‌کنند و نیازی به شافت‌های تعادل اضافی ندارند. اما همین نرمی کارکرد تا حد زیادی در موتورهای V8 هم وجود دارد و طی یک دهه اخیر که خودروسازان توانسته‌اند با استفاده از پرخوران تقریباً هر قدرتی را از پیشرانه‌های هشت سیلندر بیرون بکشند، موتورهای V12 رفته‌رفته کنار گذاشته شدند.

وقتی یک پیشرانهٔ V8 با وزن سبک‌تر و فرایند ساخت آسان‌تر می‌تواند قدرت و پرفورمنسی بهتر از یک V12 بزرگ فراهم کند، چرا باید سراغ موتور دوازده سیلندر رفت؟ به همین دلیل، در خودروهای مدرن امروزی، دلیل اصلی استفاده از موتور V12 بجای V8، بیشتر به میراث برمی‌گردد تا پرفورمنس. موتورهای V12 زمانی که قدرت صرفاً به حجم موتور وابسته بود محبوبیت داشتند و در سوپراسپرت‌ها و سدان‌ها و کوپه‌های لوکس استفاده می‌شدند اما امروز که از پیشرانه‌های کوچک و کم‌حجم می‌توان قدرت‌های بسیار بالایی را بیرون کشید، خودروسازان دلیلی برای استفاده از موتور V12 نمی‌بینند.

تقریباً تمام موتورهای دوازده سیلندری که هنوز تولید می‌شوند، بر اساس نمونه‌های چند دهه پیش شکل گرفته‌اند و خودروسازان برای توسعهٔ پیشرانه‌های V12 جدید سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. از دههٔ ۳۰، استفادهٔ از موتورهای V12 در خودروها آغاز شد و برخی سازندگان در اروپا و آمریکا سراغ این پیشرانه‌ها رفتند اما این فراری و لامبورگینی هستند که در طول تاریخ به استفاده از موتورهای V12 شهرت یافتند و هنوز به این سنت پایبند هستند. جالب اینکه در دههٔ ۹۰ چسباندن دو موتور V6 به هم راه خوبی برای ساخت موتور V12 بود و به‌عنوان‌مثال، پیشرانهٔ دوازده سیلندر آستون‌مارتین در آن زمان با استفاده از دو موتور V6 فورد ساخته شد.

یکی از مهم‌ترین نوآوری‌ها در پیشرانه‌های دوازده سیلندر طرح W شکل فولکس‌واگن بود. این پیشرانه که با اتصال دو موتور نوآورانهٔ VR6 فولکس‌واگن به یکدیگر ساخته شد، با چینش سیلندرها در چهار ردیف سه‌تایی، طول بسیار کمتری نسبت به موتور V12 معمولی دارد. اولین خودروی تولیدی که از پیشرانهٔ W12 استفاده کرد، آئودی A8 در سال ۲۰۰۱ بود. بعداً نیز نسخهٔ توئین توربوی این موتور در محصولات بنتلی مورداستفاده قرار گرفت. متأسفانه تولید این پیشرانه هم به‌زودی در اوایل سال ۲۰۲۴ خاتمه خواهد یافت.

جالب اینکه در دنیای موتورهای دوازده سیلندر، مدل‌های توربوشارژ نتوانسته‌اند از لحاظ قدرت، نمونه‌های تنفس طبیعی را تحت‌الشعاع قرار دهند و عنوان قوی‌ترین موتور V12 حال حاضر جهان در اختیار پیشرانۀ ۶.۵ لیتری V12 تنفس طبیعی کاسورث آستون‌مارتین والکری است. در رتبهٔ بعدی، موتور ۶ لیتری V12 توئین توربوی مرسدس AMG در پاگانی یوتوپیا با ۸۶۵ اسب بخار قدرت قرار دارد و پس‌ازآن، بازهم یک موتور تنفس طبیعی را می‌بینیم. این پیشرانۀ ۶.۵ لیتری فراری است که در SP3 دیتونا ۸۴۰ اسب بخار و در ۸۱۲ کامپتیزیونه ۸۳۰ اسب بخار قدرت تولید می‌کند. در لامبورگینی روئلتو هم پیشرانه V12 به‌تنهایی ۸۲۵ اسب بخار قدرت تولید می‌کند که این رقم با کمک سیستم هیبریدی به ۱۰۱۵ اسب بخار می‌رسد.