چگونه شادی و نشاط در جامعه ایجاد کنیم؟

بتازگی «وحید شریعت» رییس انجمن روانپزشکان ایران اظهار داشته است که حدود ۳۰ درصد مردم در معرض ابتلا به نوعی از اختلالات روانی هستند و شیوع اختلالات روانی تنها در استان تهران حدود ۳۷ درصد بوده که دلایل مختلفی در بروز آن نقش داشته است.


در رابطه با نشاط اجتماعی نیز نتایج بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که شادی و نشاط وضعیت مناسبی در کشور ندارد. بطوریکه طبق گزارش بین‌المللی در سال ۲۰۰۶(۱۳۸۵) ، ایران در بین ۹۵ کشور در رتبه ۵۱ قرار دارد و طبق پیمایش ارزش‌های اینگلهارت جایگاه ایران از بین ۶۹ کشور در رده ۶۱ تعیین شده است.

همچنین بر اساس گزارش نشاط سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۶(۱۳۹۵)، ایران در بین کشورهای دیگر، در دسته کشورهای پایین‌تر از میانگین قرار دارد. حال این سوال مطرح است که چه عواملی بر نشاط اجتماعی ایرانیان تاثیرگذار است و چگونه می‌توان آن را بهبود بخشید.

«بیژن زارع، علیرضا کریمی و انسی حمیدی» در پژوهشی تحت عنوان «نشاط اجتماعی و زمینه‌های شکل‌گیری آن از منظر سیاستگذاران فرهنگی» سعی کرده تا حدودی به این سوالات پاسخ دهد که در ادامه مختصری از این مطالعه را می‌خوانید:

دوگانه زمینه فردی و خانوادگی در بروز نشاط اجتماعی
فقدان یا کاهش نشاط اجتماعی در یک جامعه به دو عامل اساسی بستگی دارد. یکی عوامل فردی – خانوادگی است و دیگری عوامل اجتماعی و محیطی. خانواده به عنوان اولین مکانی که فرزندان الگوهای ارتباطی را فرا می‌گیرند و شخصیت فرد در دوره‌های اولیه و اصلی حیات در آنجا نقش می‌بندد، نقش کتمان‌ناپذیری در آموزش مهارت‌های زندگی داشته که همگی به شکل مستقیم و غیرمستقیم بر نشاط موثرند.

همچنین خانواده اولین نهادی است که یادگیری اجتماعی در آن اتفاق میافتد. در صورتی که فرزندان با الگوهای صحیح ارتباطی آشنا شوند، می‌توانند همکاری، مشارکت، اعتماد، ارتباط سالم، سازگاری و... را تمرین کنند که همگی زمینه‌ساز ورود افراد به جامعه می‌باشد و موجب بسط سرمایه اجتماعی آنها شده که در نهایت به هدفداری و معناداری زندگی می‌انجامد.


همانطور که در تعریف نشاط آمده است، این امر پدیده‌ای دو بعدی است که در یک سو فرد و ویژگی‌های شخصیتی اوست و در سوی دیگر محیط و اجتماع است. به عبارتی زمینه‌های شخصیتی مثبت سبب افزایش نشاط اجتماعی می‌شود.


نقش آموزش
آموزش و یادگیری به عنوان اصلی‌ترین راه افزایش مهارت‌های فردی و اجتماعی و به عنوان پیش زمینه برای ارتقای سرمایه اجتماعی و فرهنگی می‌تواند نقش چشمگیری در نشاط اجتماعی افراد جامعه داشته باشد.
سیاست‌گذارن معتقدند که عواملی چون خودکارآمدی تحصیلی، هدفمندی تحصیلی و یادگیری مادام العمر سبب بالارفتن مهارت‌های شغلی و اجتماعی شده و در نهایت می‌تواند تغییراتی در پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد ایجاد کند که منجر به افزایش نشاط می‌گردد، توسعه اتفاق نمی‌افتد مگر در سایه وجود نیروی انسانی ماهر و باسواد.
بنابراین، بالا بردن جایگاه علم و سوادآموزی و در کل یادگیری و آموزش مهارت در تمام طول دوران حیات نقش سازنده‌ای در رضایتمندی افراد جامعه از زندگی دارد.


رابطه نشاط اجتماعی با سرمایه اجتماعی و فرهنگی
از دیدگاه سیاست‌گذارن اگر افراد خود را جزئی از جامعه بدانند، به حال و آینده محیط اجتماعی خود اعتماد داشته باشند و در بطن جامعه احساس سرزندگی کنند، می‌توانند در امور جمعی مشارکت کنند، به حقوق دیگران احترام بگذارند و در نهایت به هویت فردی و اجتماعی خود معنا بخشند.

متناسب بودن تخصص با شغل می‌تواند زمینه‌ساز نشاط اجتماعی باشد
سیاست‌گذارن عرصه فرهنگ بر این باورند اگر امکان اشتغال بیشتر فراهم شود و افراد متناسب با تخصص و تجربه و دانش و علایق خودشان شغل‌هایی را بدست آورند و زمینه اشتغال شان فراهم شود و درآمدهایی را از لحاظ اقتصادی داشته باشند، این موارد موثر بر نشاط اجتماعی هستند.

همچنین از نظر سیاست‌گذارن زمانی که شهروندان یک جامعه از نظر نیازهای اولیه و اصلی نیازهای روحی و روانی و در نهایت نیازهای ثانویه تامین باشند زندگی در آن جامعه معنادار و هدفمند است و کیفیت زندگی در سطح مطلوب قرار می‌گیرد و همین موضوع سبب گسترش نشاط در جامعه می‌شود.

مهمترین راهکار برای افزایش نشاط در جامعه تمرکززدایی دولتی و کاهش نقش دولت در مدیریت و تصمیم‌گیری مستقیم در این حوزه استبه علاوه، شغل مورد علاقه، ارتقاء مهارت‌ها و توانایی‌های مرتبط با آن و در نهایت ارتباطات و مشارکت‌های شغلی مهمترین موضوعات مرتبط با رضایت شغلی هستند که می‌توانند سبب ارتقای نشاط در جامعه شوند.


تاثیر مستقیم و غیرمستقیم سبک زندگی بر نشاط اجتماعی
استفاده مفید از زمان، نگرش عمیق به مسایل زندگی به جای دید ظاهری، تمایل به مطالعه و آگاهی، اعتقاد قلبی به باورهای دینی و شرکت در مراسم و آیین‌های مذهبی از زمینه‌های شکل‌گیری نشاط است که می‌توان آنها را در مقوله سبک زندگی کانالیزه کرد. سبک زندگی می‌تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر نشاط و شادکامی اثرگذار باشد.


راهکارهای افزایش نشاط در جامعه
مهمترین راهکار برای افزایش نشاط در جامعه تمرکززدایی دولتی و کاهش نقش دولت در مدیریت و تصمیم‌گیری مستقیم در این حوزه است. چرا که نشاط یک امر فرهنگی و نمادین است و تجربه‌های مختلف نشان داده که دخالت دولت‌ها در امور فرهنگی به شکل گسترده و دستوری با مقاومت‌ها و مخالفت‌هایی از سوی جامعه رو به رو می‌شود و سیاست‌ها در این حوزه به نتایج مطلوب نمی‌رسند.


توصیه اصلی به سیاست‌گذارن حوزه فرهنگی و به خصوص نشاط اجتماعی این است که برای تعریف بهتر و جزئی‌تر از نشاط و افزایش تنوع در مصادیق آن شناخت دقیق‌تری از ذائقه و سلیقه مردم و خواست جامعه حاصل شود بر کسی پوشیده نیست که تدوین و اجرای هر سیاستی بدون شناخت نیاز و سلیقه مخاطب محکوم به شکست خواهد بود.

بنابراین، نقش سیاست‌گذارن بهتر است به شکل غیرمستقیم در جهت افزایش و بهبود شاخص‌ها و مولفه‌های مرتبط با نشاط باشد.

همچنین برگزاری جشنواره‌ها در اعیاد مختلف، تقویت شبکه‌های اجتماعی شبکه‌های مروج نشاط اجتماعی، تشویق مردم به عضویت در انجمن‌ها و سازمان‌های مردم نهاد، شادسازی فضای شهری و عرصه‌های عمومی از جمله مواردی هستند که می‌تواند در ایجاد نشاط اجتماعی نقش داشته باشد.



منبع:
بیژن زارع، علیرضا کریمی و انسی حمیدی، « نشاط اجتماعی و زمینه‌های شکل‌گیری آن از منظر سیاستگذارن فرهنگی»، دوفصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دوره ۱۱، شماره ۲: پاییز و زمستان ۱۴۰۱