بیماری فشارخون بالا یک قاتل خاموش است

به گزارش بهداشت نیوز، دکتر سیده زهرا لطفی اظهار کرد: سازمان بهداشت جهانی (WHO) اولین گزارش خود را در مورد تأثیر مخرب بیماری فشارخون بالا در جهان همراه با توصیه‌هایی در مورد راه‌های غلبه بر آن در سپتامبر سال ۲۰۲۳ منتشر کرد و براساس این گزارش فشار خون بالا از هر ٣ بزرگسال در سراسر جهان یک نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این بیماری شایع منجر به عوارضی از جمله سکته مغزی، حمله قلبی، نارسایی قلبی، آسیب کلیه و غیره می‌شود.

وی تصریح کرد: تعداد افراد مبتلا به فشارخون بالا (فشارخون ٩۰/١۴۰ میلی‌‌متر جیوه یا بالاتر و یا داروهای فشارخون بالا) بین سال‌‌های ١٩٩۰ تا ٢۰١٩ دو برابر شده و از ۶۵۰ میلیون به ١.٣ میلیارد نفر رسیده است و این در حالی است که تقریباً نیمی از افراد مبتلا به فشارخون در سراسر جهان در حال حاضر از وضعیت خود بی‌اطلاع هستند.

عضو هیأت علمی گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مدیریت مؤثر فشارخون بالا از جمله مقرون ‌به‌‌صرفه‌‌ترین مداخلات در مراقبت‌‌های بهداشتی بوده که باید توسط کشورها در سطح مراقبت‌های اولیه اولویت‌‌بندی شود، خاطرنشان کرد: به‌طور میانگین از هر ۵ فرد مبتلا به فشارخون فقط یک نفر از آنها این بیماری را کنترل کرده است و معتقدیم که تغییرات سبک زندگی می‌تواند به کاهش فشارخون کمک کند، البته برخی از افراد ممکن است به داروهایی نیاز داشته باشند که بتواند فشارخون بالا را به ‌طور مؤثر کنترل کرده و از عوارض مرتبط جلوگیری کند.

دکتر لطفی افزود: بیش از سه چهارم بزرگسالان مبتلا به فشارخون بالا در کشورهای کم‌درآمدند و متوسط زندگی می‌کنند و اگر این کشورها بتوانند پوشش خود را در زمینه کنترل این بیماری افزایش دهند می‌توان از ٧۶ میلیون مرگ، ١٢۰ میلیون سکته مغزی ، ٧٩ میلیون حمله قلبی و ١٧ میلیون نارسایی قلبی از هم‌اکنون تا سال ٢۰۵۰ جلوگیری کرد.

وی در خصوص تعریف فشارخون، گفت: به نیرویی که خون با هر انقباض قلب بر دیواره‌‌ شریان‌ها وارد می‌کند فشارخون گفته می‌شود و فشارخون به‌صورت کسری بیان می‌شود که صورت آن ماکزیمم فشار (نیروی وارده در هنگام انقباض قلب) یا فشارسیستولی و مخرج آن مینیموم فشار (نیروی وارده در حالت استراحت قلب) یا فشار دیاستولی است.

فوق تخصص نفرولوژی ادامه داد: انجمن قلب آمریکا فشارخون را به ۴ دسته کلی طبیعی (کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه)، افزایش یافته سیستول (بین ١٢۰ تا ١٢٩ میلی‌متر جیوه) و دیاستول (زیر ٨۰ میلی‌متر جیوه) و بالا (HTN) (سیستول بین ١٣۰ تا ١٣٩ میلی‌متر جیوه و یا دیاستول بین ٨۰ تا ٨٩ میلی‌متر جیوه) و (سیستول ١۴۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر و یا فشار دیاستول ٩۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر) تقسیم کرده است.

دکتر لطفی تأکید کرد: فشارخون بالاتر از ١٢۰/١٨۰ میلی‌متر جیوه به عنوان یک اورژانس یا بحران فشارخون در نظر گرفته می‌شود و نیازمند کمک فوری پزشکی و شروع داروهای کاهنده فشارخون است.

وی در رابطه با انواع فشارخون، بیان کرد: به طور کلی، فشارخون بالا به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود، مکانیسم ایجاد نوع اولیه که تعداد بیشتری از مبتلایان را شامل می‌شود کاملاً مشخص نیست و تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیک و محیطی را بر ساختار و عملکرد قلب و کلیه‌ها دخیل دانسته‌اند؛ همچنین در فشارخون ثانویه هم یک بیماری زمینه‌ای باعث افزایش فشارخون می‌شود که اغلب همراه با عوامل خطر فشارخون اولیه بوده و به طور مثال می‌توان به بیماری‌های کلیوی، غدد فوق کلیوی، وقفه تنفسی در زمان خواب، تیروید، داروها از جمله مسکن‌ها، مواد روانگردان (هروئین، کریستال و غیره)، ضد احتقان‌ها و غیره نام برد.

متخصص بیماری‌های داخلی اضافه کرد: عوامل خطر محیطی در فشارخون اولیه شامل افزایش سن، سابقه خانوادگی، نژاد، کاهش تعداد نفرون‌ها و عوامل خطر قابل اصلاح مانند چاقی و افزایش وزن، رژیم غذایی حاوی نمک زیاد (بیش از ۳ گرم نمک)، عدم تحرک بدنی، نوشیدن بیش از حد الکل، نداشتن خواب کافی در شب (کمتر از ۷ ساعت) و عوامل اجتماعی (فقر و عدم بیمه سلامت، ناامنی غذا و مسکن و غیره) بوده است.

دکتر لطفی در رابطه با عوارض فشارخون بالا، تصریح کرد: فشارخون بالا بر عروق بدن تأثیر می‌گذارد و اگر فشارخون بالا دارید، نیروی فشارخون به دیواره سرخرگ‌ها به طور مداوم بسیار زیاد است که منجر به صدمه به عروق و کاهش خون‌رسانی به ارگان‌های بدن می‌شود و قلب برای پمپاژ خون باید بیشتر کار کند که منجر به عوارض بعدی این بیماری به‌خصوص در مغز، قلب، چشم‌ها و کلیه‌ها به‌صورت نارسایی کلیه و بیماری‌های ایسکمیک به‌صورت سکته‌های مغزی و قلبی و ضخیم شدن عضله بطن چپ و اُفت شدید بینایی و گاه نابینایی می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: اکثر افراد مبتلا به فشارخون بالا هیچ علامتی ندارند، حتی اگر فشار خون به سطوح خطرناکی برسد شما می‌توانید سال‌ها بدون هیچ علامتی فشارخون بالا داشته باشید به همین علت این بیماری به قاتل خاموش معروف است، برخی از افراد مبتلا ممکن است علائمی مثل سردرد، تنگی نفس، تاری دید، درد در ناحیه قفسه سینه و خونریزی بینی را تجربه کنند، اما با این حال این علائم اختصاصی نیستند و معمولاً تا زمانی که فشارخون بالا به مرحله شدید یا تهدیدکننده زندگی نرسد، ممکن است رخ ندهند، بنابراین برای تشخیص فشارخون بالا باید فشارخون خود را در فواصل منظم اندازه‌گیری کنیم.

عضو هیأت علمی گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با طرح این سؤال که چگونه تشخیص بدهیم دچار بیماری پرفشاری خون هستیم؟ گفت: غربالگری فشارخون بخش مهمی از مراقبت‌های بهداشتی عمومی است و اینکه چند بار باید فشارخون خود را چک کنید به سن و سلامت کلی شما بستگی دارد، براساس دستورالعمل‌‌های انجمن قلب آمریکا و انجمن قلب و فشارخون اروپا همه افراد ١٨ سال به بالا باید به درستی و با تکنیک مناسب، از نظر فشارخون بالا در مطب یا سایر محیط‌های بالینی و در هر ویزیت بالینی ارزیابی شوند.

دکتر لطفی اضافه کرد: در صورت وجود فشارخون طبیعی فرد باید هر سال فشارخون خود را مجدداً ارزیابی کند و در صورت وجود فشارخون سیستولیک بین ١٢۰ تا ١٢٩ و یا دارای فاکتورهای خطر فشارخون بالا (مانند چاقی) باید حداقل هر ۶ ماه یکبار مورد ارزیابی مجدد قرار بگیرد.

وی تأکید کرد: برای کسانی که فشارخون آنها در مطب حداقل بعد از ۲ بار اندازه‌گیری در آن ویزیت، بالا تشخیص داده می‌شود نیاز به تکرار اندازه‌گیری‌های فشارخون در خارج از مطب با فشارخون خانگی یا هولتر ۲۴ ساعته ABPM)) برای تأیید فشارخون دارند؛ لازم به ذکر است که در هنگام اندازه‌گیری فشارخون در قبل و حین اندازه‌گیری رعایت تکنیک‌های مناسب جهت اندازه‌گیری دقیق ضروری است، به جز در افرادی که با فشارخون اورژانسی > ۱۲۰/۱۸۰ مراجعه و یا فشارخون > ۱۰۰/۱۶۰ همراه با آسیب ارگان‌های هدف که فشارخون بالا در این افراد نیاز به تأیید ندارد.

فوق تخصص نفرولوژی با بیان اینکه باید به موضوع ارزیابی و درمان فشارخون توجه شود، خاطرنشان کرد: در صورت تأیید فشارخون بالا ارزیابی بیمار شامل بررسی میزان آسیب به ارگان‌های هدف و وجود سایر عوامل خطر قلبی و عروقی و نقش عوامل مداخله‌گر در ایجاد فشارخون از جمله داروها و سبک زندگی باید انجام شود؛ همچنین درمان هم شامل درمان‌های غیردارویی و دارویی بوده که در درمان غیردارویی باید به اصلاح سبک زندگی و در درمان دارویی بر مصرف درست، به اندازه و به‌هنگام داروهای تجوزیز شده از سوی پزشک توجه کرد.

دکتر لطفی در همین خصوص گفت: در درمان غیردارویی باید به مواردی همچون محدودیت نمک در رژیم غذایی، مکمل پتاسیم، رژیم غذایی توقف فشارخون بالا (DASH) با مصرف سرشار سبزیجات، میوه‌ها، محصولات لبنی کم‌چرب، غلات کامل، مرغ، ماهی و آجیل و در مقابل مصرف کم شیرینی‌ها، نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر و گوشت قرمز توجه کرد و در کنار آن نباید از کاهش وزن، ترک مصرف الکل و سیگار و ورزش‌های هوازی، مقاومتی پویا و مقاومتی ایزومتریک غافل شد.

وی افزود: همچنین در خصوص درمان‌های دارویی هم باید بگوییم که اگر فشار خون با اصلاح موارد بالا کنترل نشود ، لازم است که با مراجعه به‌موقع به پزشک و در صورت لزوم تجویز داروهای کاهنده فشارخون، فشار فرد به حد نرمال کاهش داده شود؛ البته ممکن است که پزشک تشخیص دهد مشکل دیگری دلیل افزایش فشارخون بیمار است (فشار خون بالای ثانویه) و در این شرایط پزشک تلاش می‌کند تا در ابتدا بیماری زمینه‌ای ایجاد کننده افزایش فشارخون را رفع کند.

متخصص بیماری‌های داخلی در پایان گفت: الگوی غذایی DASH سرشار از پتاسیم، منیزیم، کلسیم، پروتئین و فیبر است، اما چربی اشباع شده، چربی کل و کلسترول پایینی دارد و در رابطه با کاهش فشارخون ناشی از کاهش وزن هم باید بگوییم که عموماً بین ۰.۵ تا ٢ میلی‌متر جیوه به ازای هر یک کیلوگرم کاهش وزن است؛ همچنین ورزش و انجام فعالیت‌های بدنی هم به طور متوسط ۴ تا ۶ میلی‌متر جیوه و ٣ میلی‌متر جیوه در کاهش وزن و دوری از مشکلات ناشی از فشارخون بالا مؤثر است.