اسلام دین گفتگو است/ مباهله اتمام حجت پیامبر اسلام با مسیحیان نجران بود

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، بیست‌وچهارم ذی‌الحجه روز مباهله نام گرفته است. در این روز که روز نزول آیه «تطهیر» نیز هست، خداوند بر ارزش‌ها و فضیلت‌های اهل بیت(ع) و جایگاه راستین آنان در درک و شناخت اسلام راستین مهر تأییدی دیگر زد. روایات فراوانی در منابع معروف و دست اول اهل سنّت و منابع اهل بیت(ع) آمده است، که با صراحت می‌گوید: آیه مباهله درباره حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نازل شده است.
پیامبر اعظم(ص) پس از مناظره با مسیحیانِ نجران و ایمان نیاوردن آنان، پیشنهاد مباهله دادند و آنان پذیرفتند؛ اما در روز موعود، مسیحیان نجران پس از مشاهده اینکه حضرت محمد مصطفی(ص) خانواده‌‌شان را با خود آورده‌اند، از مباهله خودداری کردند.

با توجه به اهمیت موضوع، خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین «محمدصادق کفیل» انجام داده است که در ادامه می خوانید.

ماهیت مباهله چیست و چه زمانی رخ داد؟

مباهله از ریشه «بهل» به معنای رها ساختن، ترک گفتن، به خود واگذاشتن و قید و بند چیزی را برداشتن و نیز لعنت کردن آمده است که از زبان­ های عبری و سریانی وارد زبان عربی شده است و در اصطلاح به عملی گفته می­ شود که دو یا چند نفر که در مسأله مهم دینی با یکدیگر اختلاف دارند، در یک جا جمع شوند و با اصرار و تضرع به درگاه خداوند، از او بخواهند آن را که بر باطل است، رسوا و مجازات کند. همان کاری که پیامبر اسلام(ص) در برابر مسیحیان نجران انجام داد و در آیه ۶۱ سوره آل عمران نیز به آن اشاره شده است و خدا می فرماید: «فَمَن حاجَّکَ فیهِ مِن بَعدِ ما جائَکَ مِنَ العِلمِ فَقُل تَعالَوا نَدْعُ اَبنائَنا وَ اَبنائَکُمْ وَ نِسائَنا وَ ئِسائَکُمْ وَ اَنْفُسَنا وَ اَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعنَةَ اللهِ عَلی الکاذِبینَ؛ هر گاه بعد از علم و دانشی که به تو رسیده، (باز) کسانی درباره مسیح با تو به ستیز برخیزند، بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما نیز فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما نیز زنان خود را، ما از نفوس خود (و کسی که همچون جان ما است) دعوت کنیم، شما نیز از نفوس خود، آنگاه مباهله (و نفرین) کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.» تفاوت میان مباهله و لعنت کردن آن است که مباهله از شدت و تأکید بیشتری برخوردار است. مباهله از وقایع صدر اسلام بوده و مربوط به هنگامی است که پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت (ع) در یک سو و مسیحیان نجران در دیگر سو آماده مباهله یا نفرین طرف دروغگو شدند.

مسیحیان نجران که به مدینه آمده بودند تا در مورد درستی دعوت پیامبر(ص) کسب اطلاع و تحقیق کنند با حضرت به محاجه می پردازند و سرانجام بحث شان به جایی می کشد که حضرت محمد(ص) می خواهد تا با آن‌ها مباهله کند بنابراین هر دو طرف با افراد خود به محل مباهله می روند. مسیحیان وقتی می بینند که پیامبر اکرم(ص) با عزیزترین کسانش یعنی حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) می‌خواهد آن‌ها را به چالش بکشد، اطمینان می یابند که حضرت محمد(ص) اگر به خودش مطمئن نبود، جان خانواده اش را به خطر نمی‌انداخت بنابراین از مباهله خودداری می کنند.

رسول خدا(ص) در روز مباهله حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را در زیر عبای خود گردآورد و این آیه را تلاوت می نماید: «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً». این رویداد از سوی مسلمانان به عنوان یکی از برجستگی‌های اهل بیت (ع) محسوب می شود و به عنوان دلیلی برای اثبات این که اصحاب کساء یعنی حضرت محمد(ص)، امیرالمومنین علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) هستند، استفاده می‌شود.

آیا مباهله قبل از اسلام وجود داشت؟ اهداف پیامبر گرامی اسلام (ص) از انجام مباهله چه بود؟

جریان مباهله نشان دهنده اهمیت اعتقادات است و اصل جریان نشان می دهد که تثبیت اعتقادی جامعه بسیار مهم است. در تاریخ هم داریم که مباهله قبل از اسلام هم وجود داشته است. جریان مباهله در واقع به عظمت و جایگاه اهل بیت (ع) می پردازد و فضیلت اهل بیت (ع) را بیان می کند. مباهله در واقع در راستای تلطیف اندیشه هاست. اگر می خواهیم کار موثر و مفیدی انجام دهیم باید کار فرهنگی، جریان سازی به ویژه در حوزه اعتقادات، در بحث کلامی، مقداری جریان ساز باشیم. باید مبانی اندیشه ها درست باشد که با یک اتفاق، دچار بحران نشود.

کلیات مباهله سفارش حضرت حق و دستور خداوند متعال است. مباهله در واقع گام برداشتن برای تغییر اعتقاد است. اگر بخواهیم اندیشه ای تغییر کند، بسیار سخت است به طوریکه در روایت آمده است: جا به جا کردن کوه آسانتر از تغییر انسان هست. این روایت بسیار عجیبی است. با این وجود خداوند نمی گوید جامعه را رها کنید یا نسبت به وقایع جامعه بی تفاوت باشید، نمی گوید اقدام نکنید و جامعه را به حال خود واگذارید. همانطور که پیامبر گرامی اسلام (ص) بحث می کند، گفتگو می کند و وقتی که طرف مقابل بپذیرد، پیشنهاد مباهله می دهند.

چرا مباهله مهم است و چه ضرورتی دارد که جایگاه آن برای مسلمین تبیین شود؟

مباهله را در قالب آیه ولایت مورد بحث و بررسی قرار می دهند. در جریان مباهله جامعه همه باهم اهل بیت (ع) را به چشم دیدند. مباهله برای تغییر یک اندیشه رخ داده است و برای نجات یک فکر رخ داده است و با هدف تغییر جامعه انجام شود. در عصر حاضر اگر بخواهیم به جریان مباهله بپردازیم، این است که نسبت به مسائل جامعه بی تفاوت نباشیم و دغدغه مند باشیم. فعال باشیم و جامعه را رها نکنیم و نسبت به مسائل و مشکلات جامعه دغدغه مند باشیم و مورد توجه باشد. مباهله یک نگاه در راستای تبلیغ جهانی دین اسلام است. مباهله نمودی از حرکت پیامبر گرامی اسلام (ص) برای حرکت بین المللی جهان اسلام، توجه پیامبر (ص) به کشورهای دیگر، توجه به جامعه غیرعرب حجاز، توجه پیامبر (ص) به غیرمسلمانان، دغدغه برای تغییر مسیحیان، برنامه ریزی برای دعوت مسیحیان به اسلام. در واقع مباهله یک نماد بین المللی و جهانی بودن، دغدغه داشتن است. اسلام دین گفتگو است و مباهله نشان دهنده آن است که آغاز حرکت پیامبر با مباهله نبوده است، بلکه با بحث و گفتگو بوده است و با استدلال و دلیل بوده است و زمانیکه دلایل محکم و مستدل پیامبر (ص) را نپذیرفتند، پیامبر از مباهله استفاده کردند. مباهله نیز برای اتمام حجت و جذب آنان بوده است. دین اسلام دین برهان و گفتگو است. پیامبر اسلام نیز ادله خود را محکم مطرح کردند اما آنها نپذیرفتند. عملا در مقابل پیامبر (ص) جریانات مخالفی بودند که به بهانه های واهی به میدان می آمدند و پشتوانه فکری نداشتند. اتفاقات مشابه دوران پیامبر (ص) امروز در جهان نیز رخ می دهد. ما با قرآن و دلیل، استدلال و گفتگو می آییم اما آنها قرآن را آتش می زنند و بی احترامی می کنند. در مبنای دین اسلام هیچ گاه به هیچ کتاب آسمانی توهین نکرده ایم. هیچ مسلمانی هیچ گاه نه در گذشته های دور و نه در عصر حاضر، هیچ گاه به هیچ کدام از ادیان توهین نکرده اند و همواره ادیان آسمانی و کتاب هایشان مورد احترام مسلمانان بوده است. با مشرکان و کفار مشکل داشته ایم اما هیچ گاه با کتب مقدس ادیان الهی مشکل نداشته ایم. در نگاه های توحیدی شان هم ورود نکرده ایم. امروز عملا جامعه مسلمین و کشور ما، با الگوگیری از نبی مکرم اسلام (ص)، مبنایش گفتگو، دلیل و برهان، استدلال است و حرکت ما یک حرکت توحیدی است.

پایان پیام/47