زخم یادگار نویسی بر پیکر اثر چندهزار ساله کرفتو

به گزارش ایرنا، مدتی است آخر هفته ها را به بهانه های مختلف به بیرون از شهر می روم و هر بار یکی از مناطق گردشگری استان را انتخاب می کنم و این هفته با وجود سرمای آذر تصمیم گرفتم از سنندج راهی غار یا قلعه کرفتو در شهرستان دیواندره شوم.

اگر از سنندج به سمت غار کرفتو حرکت کنی ابتدا باید مسیر ۱۰۰ کیلومتری جاده سنندج - دیواندره را طی کرده و پس از آن در مسیر دیواندره -سقز حدود ۳۵ کیلومتر دیگر را در این مسیر طی کنید.

ساعت حدود هشت صبح بود که سفرم را در این مسیر کوهستانی و پر پیچ و خم شروع کردم، برای تسهیل در تردد خودروها در برخی مسیر جاده آن را به چند بانده ارتقا داده‌اند و با احداث ۲ تونل کمی از پستی و بلندی مسیر کاسته شده است.

پس از طی حدود یک ساعت به دیواندره رسیدم، طبق عادت همیشگی‌ام هنگام تردد در این مسیر و در خروجی دیواندره چای ذغالی و سیب‌زمینی تنوری که در استان کردستان تنها در این مسیر یافت می شود، برای صبحانه انتخاب کردم.

پس از این توقف کوتاه و دلچسب، مسیرم را به سمت کرفتو ادامه دادم، هوا کمی ابری بود و این هوا برای عکاسی زیاد جالب نبود، در ادامه به شهر زرینه که به خاطر ارتفاعش از سطح دریا به بام ایران و مرتفع ترین شهر ایران شناخته شده است، رسیدم که بارش برف آغاز شد.

هر چند بارش برف تنها در بخشی از مسیر ادامه داشت و بقیه مسیر تنها کمی مه‌آلود بود اما این دلهره را ایجاد می کرد که شاید سفر خوشی نداشته باشم و در اساس انتخاب این مکان برای سفر در این ایام از سال مناسب نیست.

راهم را در این مسیر ۳۵ کیلومتر دیگر ادامه دادم سرانجام تابلوی غار کرفتو در سمت راست جاده نمایان شد و راهم از جاده اصلی به سمت کرفتو تغییر دادم.

جاده عرض بسیار کمی داشت اما از ناهمواری آن کاسته شده بود، جاده از چند روستا در این مسیر از جمله صالح آباد، علی مَرده و کانی سرخ گذشت و با استفاده از تابلوهای راهنما به مسیر کرفتو رسیدم.

جاده خاکی این مسیر در این ایام (آذر) برای رانندگی مناسب نیست و به همین خاطر از ماشین پیاده شدم و کوله‌پشتی را که بیشتر وسایلم داخل آن جای گرفته بود، برداشتم و پای پیاده راه افتادم.

در چشمه ای در آن نزدیکی قمقمه آب را پر کردم و پس از کمی استراحت، تا پای غار و قلعه باستانی کرفتو بدون توقف پیاده‌روی کردم.

غار کرفتو در چهار طبقه شامل ۲ بخش طبیعی و دست کند است که در دوران دوم زمین شناسی شکل گرفته و از نوع غارهای آهکی است که بخش طبیعی آن دالانی به طول ۷۵۰ متر دارد و این غار به شماره ۳۳۰ در سال ۱۳۱۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

قسمت جلویی غار که محل سکونت انسان و قدمتی بیش از سه هزار سال دارد شامل هفت اتاق و ۹ راهرو در چهار طبقه است که رمز و راز این غار را ۲ چندان می‌کند.

در سر درب یکی از اتاق های طبقه سوم غار که از جنبه معماری صخره‌ای، دارای ظرافت ویژه‌ای است کتیبه‌ای به خط یونانی وجود دارد که به خانه هراکلس (اله یونانی) مشهور است در این کتیبه به زبان یونانی نوشته شده "این خانه هراکلس است، هیچ پلیدی در آن راه نیابد".

کشف تراشه‌های سنگی در طبقه چهارم و محوطه بیرون غار طبقاتی کرفتو می تواند نشانه‌ای از استفاده انسان در دوران پیش از تاریخ از این غار باشد و نمونه سفال‌ها و اشیای بدست آمده، ادامه سکونت انسان را در طول دوران تاریخی اشکانی و ساسانی و سده‌های ششم تا هشتم هجری در آن مسجل می سازد.

پله ها و نرده های چوبی راه دسترسی به داخل غار را آسان کرده بود اما رفتن به چهار طبقه غار برای افرادی که وزن زیادی دارند کمی مشکل است اما هیجان رفتن به طبقه آخر و نگاه کردن به منظره بیرون از غار بر آن بلندی بر توان افراد می افزاید.

در ادامه بازدید از این غار زیبا و منحصر به فرد، چند موضوع ناخوشایند را هم مشاهده کردم که ابتدا نخواستم بخشی از این گزارش باشد اما برای اینکه شاید درس عبرتی برای دیگر بازدید کنندگان باشد، ناچار شدم که بیان کنم و از این بابت از مخاطبان این گزارش پوزش می خواهم.

در هر گوشه‌ای این غار معبد زیبا که قدم می‌گذاشتم آثار دلخراشی از دیوار نویسی و دیوار خراشی دیده می شد، یا زباله های ریز و درشتی که از تجمع پوست تخمه گرفته تاپراکندگی پوسته خوراکی های دیگر و بطری آب معدنی، در گوشه و کنار آن وجود داشت.

در بخشی از این یادگاری نویسی که جای بسی تاسف هم داشت، مهران، سانان و مهدیه که ظاهرا" در پنجم مهر ۱۴۰۰ از گردشگران این اثر باستانی بودند، با لاک قرمز رنگ اسامی خود را بر روی پیکر غار نوشته بودند.

.

معضل دیوارنویسی و زباله پراکنی در اماکن تاریخی و طبیعی نشانگر فقر دانش و فرهنگ افرادی است که با نوشتن نام خود یا عبارات دیگر اقدام به تخریب سرمایه های تاریخی و طبیعی می کنند بی خبر از آن که طبق مفاد قانون اساسی آسیب به اموال عمومی جرم محسوب می شود و مجازات قانونی دارد و حتی پس از سالها نگارش عبارت و نام بر دیواره غار یا سایر اماکن تاریخی و طبیعی، قابل پیگیری قانونی است.

انسانهای فاقد دانش نگهداری از آثار باستانی و ناآگاه به ارزش این اثر تاریخی، که جهالت خود را با افتخار بر دیواره غارها و آثار طبیعی و تاریخی حک می‌کنند، تا دهه ها و سده ها بعد از مرگشان یعنی تا زمانی که این دست نوشته ها بر دیواره غار باقی بماند، به ریشخند و نفرت میلیونها گردشگر دیگر دچار می شوند.

پس از بازدید از دیگر بخش های این غار باستانی و یا به عبارتی دیگر این قلعه تاریخی و معبد قدیمی تصمیم گرفتم در این گزارش به پیگیری معضل یادگاری نویسی بر روی غارها بپردازم و با کمک فضای مجازی با "راشین گوهرشاهی" دبیر کارگروه غارشناسی کشور آشنا شدم که وی نیز از این معضل رنج می برد.

فرهنگ گردشگری در غارها باید ارتقا پیدا کند

دبیر کارگروه غارشناسی کشور با بیان اهمیت فرهنگ سازی در حوزه گردشگری از اثرهای طبیعی اظهار داشت: باید با فرهنگ سازی به مردم و علاقه مندان به غارها یادآور شویم که این پدیده های زیبای طبیعی حاصل میلیون ها سال باروری زمین و تلاش زمین برای تولید مظاهر آن است و اینکه حتی با شکستن یک گوشه از یک سنگ کوچک در یک غار یا دیوارنویسی کوچکی بر آن ، در یک لحظه چه آسیب بزرگ و جبران ناپذیری به محیط غارها وارد می شود.

راشین گوهرشاهی تاکید کرد: همچنین باید به مردم یادآور شود که دیوارنویسی ها، آتش افروزی ها و کندوکاوهای هرچند کوچک، با چه سرعتی می تواند این سرمایه های طبیعی و ملی را نابود و از چرخه طبیعی خارج کند.

وی اضافه کرد: در کنار فرهنگ سازی در این زمینه باید ظرفیت گردشگرانی را که از این مکان ها بازدید می کنند نیز کنترل و از تراکم گردشگر در فضای غارها جلوگیری شود و تا جایی که ممکن است گردشگران بدون مواد خوراکی و وسائل زائد وارد محیط غار شوند تا فضای آن با زباله آلوده نشود و شاهد دیوارنویسی و خراش اندازی و شکستن سنگ ها و وارد آمدن آسیب به دیواره غارها و تخریب ساختارها نباشیم.

وی افزود: مشکل تخریب و تهدید غارها تنها با ارتقای دانش عمومی در شناخت و حفظ ارزش های طبیعی و ملی و ذکر تجدید ناپذیر بودن این سرمایه ملی امکان پذیر است که از سیستم آموزشی و رسانه ها انتظار می رود اهتمام بیشتری در این خصوص داشته باشند.

گوهرشاهی گفت: همه باید دست به دست هم داده و گردشگری "غیرآسیب زا" و "مسوولانه" را در طبیعت و غارها، جایگزین وندالیسم (تخریب گرایی) و بهره برداری بی ضابطه وآسیب زننده کنیم.

قوانین گردشگری در مدارس تدریس شود

دبیر کارگروه غارشناسی کشور با اشاره به اینکه برای جلوگیری از تداوم وقوع آسیب‌های جبران ناپذیر در غارها و سایر فضاهای تاریخی و طبیعی، علاوه بر لزوم همکاری رسانه ها در ارتقای دانش عموم؛ در القای اهمیت ویژه سرمایه های طبیعی و تاریخی و پیشینه های غرور آفرینشان و لزوم جلوگیری از تخریب جاهلانه سرمایه های ملی گفت: لازم است در مدارس ابتدایی و دبیرستانهای کشور درسی با عنوان قوانین گردشگری گنجانده شود.

گوهرشاهی افزود: باید به نسل آینده کشور بفهمانند که در وادی ارزشمند تاریخ و طبیعت این سرزمین، چه ارزشها نهفته است؛ تا فرزندان این سرزمین با احتیاط بر آستان مقدسش قدم بردارند و با جان و دل، حافظش باشند و از انجام هر نوع اقدام آسیب زننده به هویت تاریخی و طبیعی این سرزمین خودداری کنند.

وی ابراز امیدواری کرد در این صورت است که نسل آینده به طور خودجوش در قالب حافظینی قدرتمند از سرمایه های بومی خود دفاع کرده و باز دارنده هر نوع فعالیت مخرب و آسیب زننده به ثروتهای تاریخی و طبیعی بومی و ملی خود خواهند بود.

دبیر کارگروه غارشناسی کشور گفت: وظیفه حراست و حفاظت در کنار بهره برداری هوشمندانه و سالم از آثار ارزشمند طبیعی و تاریخی هر منطقه، پس از شناساندن ارزش و اهمیت آن به افراد بومی و مردم آگاه محلی آن منطقه سپرده شود که محافظت و بهره برداری سالم از آن را بر عهده گیرند تا نگاه بهره بردارانه موقت و سواستفاده گرایانه به این سرمایه های ارزشمند رخت بربندد و اهالی هر منطقه در جهت حفاظت و حراست از میراث خویش و بهره برداری پایدار از آن برایند.

معرفی کرفتو به عنوان معبد رومی و مسجد اسلامی

برای پیگیری این موضوع گلایه خود را پیش مسوولان اداره کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی کردستان و محمد امینیان معاون میراث فرهنگی این اداره کل بردم.

در حالی که به عنوان یک شهروند خواستار مراقبت بیشتر این اداره کل از آثار تاریخی بویژه غار کرفتو بودم که معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی کردستان گفت: اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی دیواندره که غار کرفتو در حوزه این اداره قرار دارد، با کمبود شدید نیرو و وسایل نقلیه مواجه است و حتی امکان سرکشی هفتگی به غار کرفتو را هم ندارد.

محمد امینیان اما خبرهای تازه ای در مورد غار کرفتو داشت و افزود: یکی از مشکلات اصلی غار کرفتو این است که این غار به درستی برای مردم و حتی گردشگران معرفی نشده و هم اکنون پلان مدیریتی آن در دست تدوین است.

وی اظهار داشت: اهمیت کرفتو بیشتر از یک غار است و این مکان در زمانی معبد هراکلیوس بود، در دورانی نیز مسجد و در روزگاری هم به عنوان ارگ منطقه شناخته می‌شد و در مسیر راه شاهی به تخت سلیمان قرار داشت، اما اکنون تنها به عنوان یک غار شهرت دارد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی کردستان گفت: در گذشته نوید ثبت جهانی موقت این اثر را داده بود اما تا زمانی که این اثر به درستی معرفی نشود و پلان مدیریتی آن آماده نشود شانس چندانی برای ثبت جهانی ندارد.

وی افزود: پس از مطالعات دقیق میدان و ساماندهی جامع آن پلان مدیریتی کرفتو نه تنها به عنوان یک غار بلکه به عنوان مکانی که در طول تاریخی از زمان روم باستان تا دوران اسلامی مکان مهم و مقدسی بوده، آماده خواهد شد.

وی اضافه کرد: سهمیه سالانه ثبت جهانی آثار کشورمان، یک اثر در یک سال است و تا زمانی که نوبت به معرفی کرفتو برای ثبت می رسد از یک طرف باید از این اثر تاریخی باستانی محفاظت کرد و از طرفی دیگر پلان مدیریتی آن را آماده کنیم.

اما نکته آخر که باید مورد توجه مسوولان و دوستداران آثار باستانی و تاریخی کردستان باشد این است که غار تاریخی کرفتو، غار معبدی که هراکلس هزاران سال پیش بر سردر آن نوشته بود هرکه به این خانه وارد شود در امانست، دیگر در امان نیست!

استان کردستان دارای یک هزار و ۵۲۴ اثر تاریخی شناسایی شده و ۹۱۵ اثر تاریخی ثبت شده شامل آثار تاریخی، غارهای طبیعی، درختان کهنسال، میراث منقول، قنات و مکان‌های طبیعی بوده که ۹۱۵ اثر ثبت شده استان در فهرست آثار ملی شامل ۷۷۸ اثر غیر منقول (شامل آثار تاریخی، تپه، محوطه و بنا)، ۲۵ مورد میراث طبیعی، ۹۳ مورد میراث معنوی و ۲۹ مورد میراث منقول است.