تولید قدرت و ثروت و بسط عدالت؛ کارویژه علوم انسانی در بیانیه گام دوم

به گزارش ایکنا، نشست «کارآمدی و آینده همکاری علمی حوزه و دانشگاه»، امروز ۲۵ آذرماه، به همت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به صورت مجازی و با سخنرانی غلامرضا بهروزی‌لک، استاد تمام دانشگاه باقرالعلوم(ع) و عضو شورای علمی گروه آینده‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ غلامرضا صدیق اورعی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و همکاری علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، مدیر گروه فقه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛ سید علیرضا واسعی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و همکاری علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و محمد شجاعیان، مدیر گروه علوم سیاسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد. در ادامه متن صحبت‌های حجت‌الاسلام محمد شجاعیان را می‌خوانید که با موضوع «آینده تحول و بازسازی علوم انسانی در بیانیه گام دوم انقلاب» ایراد شده است؛

بیانیه گام دوم مربوط به آینده است، البته با نگاهی به آنچه در 40 سال اول پیروزی انقلاب رخ داده است. مقام معظم رهبری، بیانیه را خطاب به جوانان ارائه کردند. گاهی خیال می‌کنیم خطاب به همه است و البته که برای همه است، اما مخاطب اول ایشان، جوانان هستند که آینده‌ساز ایران اسلامی محسوب می‌شوند. بنابراین خود این خطاب نیز نشان می‌دهد این بیانیه مربوط به آینده نظام است. ایشان در ابتدا دستاوردهایی که انقلاب در 40 سال اول داشته را بیان می‌کنند و سپس توصیه‌های هفت‌گانه‌ای را خطاب به جوانان دارند. بحث بنده نیز متمرکز بر علوم انسانی است.

توصیه‌های هفت‌گانه رهبری در بیانیه گام دوم

ایشان هفت توصیه را نسبت به جوانان دارند که شامل علم و پژوهش، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزت ملی، مرزبندی با دشمنان و سبک زندگی است. فهرست این توصیه‌ها نیز بسیار با اهمیت است که مورد نظر رهبری است و آغاز این فهرست با موضوع علم است. در دستاوردهای انقلاب نیز دومین سرفصل، پیشرفت در عرصه‌های علم و فناوری است. یعنی در 40 سال اول، یکی از دستاوردهایمان پیشرفت در عرصه علم بوده است و یکی از توصیه‌ها که برای 40 سال دوم مورد نظر است، علم و پژوهش است. این امر نشان‌دهنده اهمیتی است که علم و پژوهش برای آینده نظام دارد.

آنچه در بیانیه گام دوم مورد نظر است، هم علوم انسانی و هم علوم غیرانسانی است که شامل علوم پزشکی، فنی و مهندسی می‌شود. لذا مورد خطاب ایشان دانش به صورت عام است و علوم انسانی را نیز شامل می‌شود و ایشان وقتی ظرفیت‌های نظام را مطرح می‌کنند و وقتی انتظارات خود را از جوانان برای ایجاد یک جهاد علمی ارائه می‌دهند، همه علوم، شامل علوم طبیعی، پزشکی، مهندسی و علوم انسانی را مورد نظر دارند.

کارویژه‌های مهم علوم انسانی در بیانیه گام دوم

براساس آنچه در بیانیه ارائه شده است، کارویژه‌های مهم علوم انسانی را تبیین می‌کنم که معطوف به آینده انقلاب است و جایگاه مهمی در ترویج سبک زندگی اسلامی - ایرانی در زندگی ما خواهد داشت که اینها را می‌شود به عام و خاص تقسیم کرد. کارویژه‌های عام، آنهایی هستند که مربوط به یک رشته و یا عرصه خاص از دانش‌های علوم انسانی نیست، بلکه همه علوم انسانی اعم از فلسفه و اقتصاد و ... را شامل می‌شود. اما کارویژه‌های خاص، معطوف به یکی از رشته‌های علوم انسانی است. مثلا کارویژه‌ای که مربوط به دانش اقتصاد و یا دانش سیاسی است که در بیانیه وجود دارد.

تولید قدرت و ثروت

بر این اساس، در باب کارویژه‌های عام، در زمینه علوم انسانی مواردی را تبیین می‌کنم. در اینجا باید اشاره کنم که برداشت من از علوم انسانی، همین دیسیپلین‌هایی است که در رشته‌های دانشگاهی وجود دارد که از جمله آنها علوم اقتصادی، جامعه‌شناسی و ... هستند. به نظر بنده، آنچه در بیانیه مطرح شده، به این تلقی از علوم انسانی که تلقی رایجی نیز هست، معطوف شده است. کارویژه اول، مربوط به تولید قدرت و ثروت است. یکی از نتایج و پیامدهای بسط علوم، مخصوصا علوم انسانی در جامعه، تولید قدرت و ثروت است. البته در این زمینه علوم انسانی و علوم فنی و مهندسی و پزشکی و علوم مربوط به فناوری باهم مشترک هستند و این مختص علوم انسانی نیست. اما علوم انسانی نیز در این عرصه جایگاه مهمی دارد.

ایشان در توصیه اول تاکید دارند، دانش آشکارترین وسیله عزت و قدرت یک کشور است. روی دیگر دانایی، توانایی است و دنیای غرب به برکت دانش خود توانست برای خود قدرت و نفوذ را فراهم کند. ما در بین اندیشمندان معاصر غربی، آرایی را داریم که می‌گویند این قدرت است که دانش را تولید می‌کند که می‌شود به «فوکو» اشاره کرد، اما از بیانیه به دست می‌آید، دانش، تولیدکننده قدرت است. یکی از مولفه‌های قدرت نرم نیز دانش تلقی شده است. کشوری که در عرصه‌های علم پیشرفت داشته باشد، قدرت نرم آن کشور و جامعه ارتقا پیدا می‌کند.

بسط عدالت و مبارزه با فساد

کارویژه دوم علوم انسانی، بحث بسط عدالت و مبارزه با فساد است که از توصیه‌های جدی مقام معظم رهبری است. ایشان این دو را به یکدیگر مرتبط می‌دانند. در عرصه‌های مختلف، هم فساد وجود داشته است و هم مبارزه با فساد مورد نظر است و در نتیجه این مبارزه با فساد بسط عدالت مطرح می‌شود. اهمیت بسط عدالت برای جامعه اسلامی شاید مهم‌تر از جوامع دیگر باشد؛ چون در صورت وجود فساد، مشروعیت نظام با چالش مواجه می‌شود و فساد مشرعیت‌زدا است و در مقابل آن، عدالت و مبارزه با فساد مشروعیت‌زا است.

آنچه ایشان مطرح کرده‌اند، با رویکرد عدالت توزیعی و همچنین عدالت در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی و اقتصادی است. بنابراین به‌نظر می‌رسد ایشان نسبت به موضوع عدالت یک رویکرد عام و کلی دارند و در مواردی نیز نگاهشان به عدالت توزیعی در اقتصاد است. یعنی توزیع منابع و امکانات براساس معیارهای عادلانه باشد که عمدتا معطوف به حوزه اقتصاد است. اما رویکرد عام به عدالت نیز در بیانیه مورد توجه است و مقام معظم رهبری فرمودند عدالت در صدر هدف‌های اصلی بعثت‌های الهی است. ایشان به این موضوع نیز توجه دارند که عدالت به معنای خاص و کاملش در حکومت حضرت ولی عصر(عج) ایجاد می‌شود، اما ایجاد عدالت به طور نسبی در جمهوری اسلامی، هم ضروری است و هم پیشرفت‌هایی در این زمینه وجود داشته است.

تبیین سبک زندگی مطلوب

کارویژه سوم علوم انسانی براساس آنچه در بیانیه گام دوم آمده است، تبیین سبک زندگی مطلوب در جمهوری اسلامی است که باید سبک زندگی اسلامی - ایرانی تحقق یابد. اهمیت فوق‌العاده این موضوع، کاملا قابل ملاحظه است و عمدتا دولت‌ها و کشورهای مدرن غربی به این موضوع توجه دارند و یکی از تحلیل‌ها در باب علت مبارزه جوامع غربی با موضوع حجاب همین حمایت و حفاظت از سبک زندگی غربی است که به نظر آنها، موضوعاتی مانند گسترش حجاب باعث شده سبک زندگی غربی در جوامعی که مسلمانان در آنجا زندگی می‌کنند با چالش مواجه شود. همچنین توهین به پیامبر(ص) را نیز راهی برای ضربه زدن به سبک زندگی دینی می‌دانند.

انتهای پیام