بررسی اجتهاد و افتای شورایی در فصلنامه «فقه»
نود و هشتمین شماره فصلنامه «فقه» با 6 مقاله علمی منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ نود و هشتمین شماره فصلنامه «فقه» به صاحبامتیازی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «تحلیل و بررسی موارد نقض قاعده وزر»، «بررسی فقهی پدیده شرخری با نگاهی به قانون مجازات اسلامی ایران»، «تبیین نظریه «لزوم مضاربه مدتدار» با تأکید بر فتواهای برخی از فقیهان معاصر»، «رویکرد فقه حکومتی به کفاره قتل عمد و حکم استیفای آن از سوی دولت اسلامی پس از قصاص یا فوت قاتل»، «بهپاخاستن در مقابل دیگران از منظر فقه ارتباطات غیرکلامی»، «اجتهاد و افتای شورایی».
موارد نقض قاعده وزر
در چکیده مقاله «تحلیل و بررسی موارد نقض قاعده وزر» میخوانیم: «قاعده وزر یکی از قواعد فقهی نانوشته و منصوص است که ادله چهارگانه اعم از کتاب عزیز، سنت، اجماع و عقل بر آن صحه گذاشتهاند. براساس این قاعده، تحمیل مجازات اعم از کیفری و حقوقی بر بیگناه نارواست؛ چنانکه بیگناه نیز نباید آن را تحمل کند. برای این قاعده، موارد نقض و استثنا یاد شده است، ازجمله عاقله در تحمل جنایت خطئی، ولدالزنا در تحمل گناه غیر، اطرافیان مجرم بهخاطر جرم او، بیتالمال در جنایات و خطاهای دیگران، حرمت زن بر شوهر بهخاطر خطا یا گناه مادر زن یا حرمت نکاح زن بر مرد بهخاطر خطا یا گناه مرد، و انتقال حقالله و حقالناس از ذمه مقتول به قاتل، محرومیت باشگاه و بازیکنان و هواداران به دلیل تخلف برخی هواداران؛ اما این موارد بهدلیل فقدان عنصر مؤاخذه ناشی از ظلم ـ که در جریان قاعده وزر معتبر است ـ همگی تخصصاً از قاعده بیروناند.»
بهپاخاستن در مقابل دیگران از منظر فقه ارتباطات
در طلیعه مقاله «بهپاخاستن در مقابل دیگران از منظر فقه ارتباطات غیرکلامی» آمده است: «بهپاخاستن در مقابل افراد در آغاز ارتباط برای حرمتنهادن به آنان، یکی از گونههای ارتباط غیرکلامی است که در بسیاری از فرهنگها در دنیا بهکار میرود. این رفتار غیرکلامی نوعی الگوی رفتاری در حوزه سبک زندگی نیز محسوب میشود. در فرهنگ مسلمانان، این رفتار در چنین مواردی صورت میگیرد: ادای احترام ملاقاتشوندگان به ملاقاتکنندگان، بهاحترام آموزگاران در کلاس درس و بهحرمت عالمان دین بههنگام ورود به مسجد و محل وعظ. با این رفتار، پیامهایی چون ابراز خوشحالی از دیدار، اظهار تواضع و تعظیم منتقل میشود. پرسش پژوهه فرارو این است که باتوجهبه پیام مندرج در این گونه ارتباطی، حکم فقهی آن چیست؟ این مقاله با روش تحلیلی، نخست، سند و دلالت روایات مرتبط با این موضوع را بررسی کرده است؛ سپس اندیشههای فقهی رایج را نقد کرده است؛ درنهایت، به این نتیجه دست یافته است که بهپاخاستن در موارد یادشده در آغاز ارتباط، اگر شامل تحقیر خود یا ایجاد تکبر در آن فرد نباشد، حرام نیست؛ همچنین، اگر در عناوینی چون اکرام مؤمن و ابراز مودت قرار گیرد، میتواند مستحب باشد و اگر ترک آن سبب آزار یا اهانت به مؤمن شود، حرام است.»
اجتهاد و افتای شورایی
در چکیده مقاله «اجتهاد و افتای شورایی» تألیف سیدجواد ورعی میخوانیم: «اجتهاد و افتا در تاریخ فقه شیعه همواره بهصورت فردی انجام میگرفته است. در این مقاله، «حجیت و اعتبار اجتهاد و افتای گروهی» و «جواز تقلید از شورای فقهی» موردبحث قرار گرفته است. ازنظرِ موضوعی، اجتهاد و افتا بهعنوان عملیاتی تخصصی موردنظر است که بهصورت گروهی انجام میگیرد. بررسی ادله حجیت فتوا و لزوم تقلید از مجتهد بهویژه سیره عُقلا بهعنوان مهمترین دلیل، نشان میدهد که ملاک حجیت، هم در اجتهاد و فتوای فردی هست و هم در اجتهاد و فتوای گروهی؛ چنانکه دلایل لزوم تقلید از مجتهد، هم اثباتکننده تقلید از فرد است و هم تقلید از شورا. بررسی معیارهای متعدد حجیت «سیره عُقلا در رجوع جاهل به عالم» نیز نشانگر آن است که «دستیابی به واقع یا حجت عُقلایی» مهمترین معیار شمرده میشود. تحقق این معیار در «اجتهاد و فتوای شورایی» بهمراتب بیش از «اجتهاد و فتوای فردی» است.»
انتهای پیام