میزگرد «لیلای بی مجنون»| نمایشی با موضوع حجاب و عفاف /تئاتر ارزشی به کجا هدایت میشود؟!
خبرگزاری فارس ـ زهره سعیدی: نمایش «لیلای بیمجنون» کاری از گروه فرهنگی هنری ارمغان به نویسندگی ابوالفضل حاج علی خانی و کارگردانی مهدی اسماعیلی از 26 دی ماه اجرایشان را در فرهنگسرای ارسباران آغاز کردند و تا دهم بهمن نیز ادامه خواهد داشت. این نمایش به صورت نذر فرهنگی و رایگان برای عموم مردم اجرا میشود. بازیگران این نمایش کرامت رود ساز، افشین...
خبرگزاری فارس ـ زهره سعیدی: نمایش «لیلای بیمجنون» کاری از گروه فرهنگی هنری ارمغان به نویسندگی ابوالفضل حاج علی خانی و کارگردانی مهدی اسماعیلی از ۲۶ دی ماه اجرایشان را در فرهنگسرای ارسباران آغاز کردند و تا دهم بهمن نیز ادامه خواهد داشت.
این نمایش به صورت نذر فرهنگی و رایگان برای عموم مردم اجرا میشود.
بازیگران این نمایش کرامت رود ساز، افشین سنگچاپ، فرهاد بشارتی، علی برجی، ابوالفضل حاج علی خانی، علیرضا پاکزاد، داریوش هاشمی، ارش تبریزی، محمد رضا بهشتیان، محمد اسکندری، رها عادلی و تهیه کننده: علی نیکزاد هستند.
این نمایش حکایت دلبری و دلدادگی و سر سپردگی، روایت داستانی که در ایران معاصر اتفاق افتاده و یک اثر متفاوت در حوزه نمایش ایرانی در زمان پهلوی اول محسوب میشود.
میزگرد خبرگزاری فارس با ابوالفضل حاجی علی خانی، نویسنده ، مهدی اسماعیلی، کارگردان، فرهاد بشارتی، بازیگر و علی نیکزاد، تهیه کننده نمایش درباره این نمایش و وضعیت حال حاضر نمایشهای مذهبی و ارزشی در کشور در ادامه میخوانیم:
*فارس: آقای حاج علی خانی، مقدمتا درباره نمایشنامه و ایده اولیهتان در این کار توضیح بفرمایید؟ با توجه به اینکه شما در عرصه دفاع مقدس و نمایشهای مذهبی هم زیاد کار کردید، بفرمایید چطور شد به این نمایشنامه رسیدید؟
حاج علی خانی: خب ابتدا بگویم که نمایشنامه از دل برآمد و قرار است که بر دل بنشیند. من نزدیک به دو دهه و اندی است که به طور رسمی درگیر مسائل هنری و کارهای دفاع مقدس و مذهبی هستم و به خاک، وطن و مذهبمان علاقه زیادی دارم.
سالها قبل نمایشنامهای به نام «گذر لوتی هاشم» درباره دوران پهلوی اول نوشتم که اشاراتی به اصلاحات رضاخانی ، کشف حجاب و اتفاقات مسجد گوهرشاد داشت. در واقعه گوهرشاد هزار و اندی انسان بی گناه شهید شدند. هفتاد تا هشتاد نفرشان در گورهای دسته جمعی زنده زنده برگور شدند و اسنادش هم موجود است. این خط اصلی نمایشنامه من بود که یک درام عاشقانه را روایت میکند و گریزی هم به مقوله کشف حجاب داشت.
در این نمایشنامه به مقوله حجاب و عفاف که از حضرت زهرا(س) برای ما به یادگار مانده پرداختیم که به اجرا در ایام فاطمیه رسید
امسال که با آقای اسماعیلی و نیک زاد درباره این نمایشنامه صحبت میکردم، قرار شد همین خط داستان را پررنگ تر کنیم و به مقوله حجاب و عفاف که از حضرت فاطمه زهرا(س) به یادگار مانده بپردازیم و منتهی به ایام فاطمیه شویم و در نهایت کار به همین نمایشنامه رسید که در این شبها به صحنه میرود.
*فارس: روایتهای تاریخی را براساس مستندات واقعی نگارش کردهاید؟
حاج علی خانی: من اعتقادم این است که به تاریخ نمیتوان اتکای کامل داشت چرا که تاریخ را موافقین و مخالفین نگاشتهاند. در این نمایش یک سری تدوین موازی با تاریخ آن دوره زدیم و مطرح کردیم که وقتی اتفاقاتی از آن دست افتاده ، پس مسائل مشابه هم میتوانسته رخ داده باشد. مثلا اگر رضاشاه شاطر را در تنور سوزانده ، پس هیچ بعید نیست که در مراسم عزاداری فاطمیه یک عده مردم در قهوه خانه سوزانده شده باشند اینها دیگر تخیل و توان نویسنده است که به کمک تاریخ میآید.
*فارس: آقای حاج علی خانی، چقدر به این فکر کردید نمایشنامهای که کار میکنید مخاطب پسند است و میتواند مخاطب عام تا خاص جامعه را تحت تأثیر قرار دهد؟
حاج علی خانی: ببینید در زمینه مخاطب حرف زیاد است، آسیبشناسی و مخاطب شناسی زیاد صورت گرفته اما خروجی مناسبی نداشته است.
سال ۵۷ در ایران انقلاب اسلامی صورت گرفت، خیلیها در این فضا همراه شدند حتی جان دادند و جان باختند، خیلیها هم نان ساختند. این نان ساختهها متأسفانه خیلی در زیرساخت و رو ساخت جامعه جا گرفته و ریشه دواندهاند حتی در تئاتر!
الان ما داریم حوزههایی که بانی تئاتر هستند ، از سازمان فرهنگی هنری شهرداری تا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و حوزه هنری، بنیاد روایت فتح اما متأسفانه یک خط سیر مشخص بین همه وجود ندارد. تئاتر یک ابزار قوی و غنی در جبهه فرهنگی میتواند باشد اما متأسفانه بدلیل نبود این اتحاد حتی در بین نهادهایی که گفتم و دانشگاه ها، هیچ اتفاقی دراین راستا نمیافتد.
الان نود درصد دانشجویان ما نقش نمایشهایی مثل هملت و اتللو را خیلی بهتر از کارهای فاخر ایرانی میتوانند اجرا کنند و علتش هم این است که آموزشی در راستای کارهای ایرانی وجود ندارد. همچنین یک سری فضاهایی هم در تئاتر وجود دارد که تنها به تجلیل و لوح تقدیر و شعار میرسد اما تعمیم به کاربرد آن در جامعه نمیرسد.
خود رهبر معظم انقلاب فرمودند که تئاتر منبر است و حتی فراتر از منبر، نگذاریم این منبر به دست معاویه و اصحابش بیافتد. چقدر این امر در تئاتر ما مورد توجه قرار گرفته؟ شاید کمتر از پنج درصد! خیلی گروهها و افرادی چون سیدجواد هاشمی کارهای مذهبی به صحنه میبرند که یک نوع شو مذهبی است و مخاطبان بعد از آن گارد میگیرند و بیشتر پس زده میشود و بودجه های هنگفتی هم میگیرند اما خروجی خوبی ندارد. چند سال پیش سازمان فرهنگی یک میلیارد برای اجرایشان در ماه محرم و صفر به ایشان دادند تا در تالار وحدت کاری به صحنه ببرند اما خروجی چه بود؟
بنابراین یک عده هستند که تلاش دارند خط تئاتر را به سمتی ببرند که از مذهب واقعی دور شود، جلوی این خطها باید گرفته شود وگرنه اوضاع بدتر میشود. الان این شرایط را ما در حوزه سینما هم داریم خود فیلم هزارپا را ا گر دیده باشیم، جانبازان اعصاب و روان به تمسخر گرفته شده است و پنجاه سال آینده براساس اینها قضاوتهایی خواهد شد!
*فارس: شما مقصر همه این مسائل را مسئولان میدانید؟
خب یک بخش مسئولان مغرض یا شاید ناآگاه هستند که چنین جوی را فراهم کردند. مسئولی که نداند در جامعه چه خبر است، فضا را به همین وضعیت سلبریتیهای کنونی میکشاند. محسن تنابنده که میلیاردی برای سریال پایتخت پول گرفته، فرزندش را در کانادا به دنیا میآورد و هزار داستان دیگر را هم دامن میزند. یک بخش هم خود هنرمندان هستند که در این زمینه میبایست رغبت به کارهای ارزشی و مذهبی داشته باشند.
*فارس: بحث را با آقای اسماعیلی، کارگردان ادامه دهیم شما نمایش را بیشتر یک درام عاشقانه میبینید یا تاریخی و براساس چه ژانری میخواستید کار تولید کنید؟
اسماعیلی: حدود ۱۵ سال است گروه فرهنگی هنری ارمغان را ایجاد کردیم و سال به سال این گروه را در همه زمینهها گسترش دادیم. هدف اصلیمان این بود که برای مخاطب جوان و دانشجو یک مجموعه برنامه را تنظیم کنیم. چندین سال گسترده در تلویزیون با نام ارمغان کار کردیم.
در کنار این برنامهها، سالی سه ـ چهار تئاتر مذهبی ـ اجتماعی با رویکرد اخلاقی تولید کردیم. سالانه تعداد برنامههایمان به دلیل مسائل اقتصادی کم شد تا اینکه الان به سالی یک تئاتر در ایام فاطمیه رسیدیم. آقای بهزادپور، سیدمهدی شجاعی و حسین مهکام از جمله یاران قدیمی گروه ارمغان بودند.
امسال تلاش کردیم رویکردمان را به مسائل اجتماعی ـ اخلاقی روز نزدیک تر کردیم و ماجرای کار مذهبی در یک خط دیگر موازی این خطوط جلو میرود. من به شخصه فضای کلاه مخملی زمان رضاشاه و پهلوی را خیلی دوست داشتم یک سری تحقیقاتی کردیم تا یک نویسنده مناسب داشته باشیم که البته با آقای حاج علی خانی در چند پروژه قبلتر با ما همراهی کرده بودند بنابراین با هم صحبت کردیم و طرح او در اتاق فکر ما چند ماه بررسی شد و هنوز هم در روزهای اجرا برخی نقاط آن تغییر میکند.
ما هنوز یک الگوی تئاتر ایرانی ـ مذهبی ـ اجتماعی مشخص نداریم تا براساس آن هنرمندانمان کار کنند
متأسفانه ما هنوز یک الگوی تئاتر ایرانی ـ مذهبی ـ اجتماعی ـ درام مشخص نداریم که بخواهیم فضای مذهبی را در یک بستر معاصر بیان کنیم.
*فارس: این الگو باید چگونه باشد؟
اسماعیلی: ببینید کار مذهبی ما به هزار و چهارصد سال قبل برمیگردد، مثلا من یادم است از دو سالگی در گروه خورشید کاروان حضور داشتم اما این قالب گذشته باید قدری متفاوت شود، میبایست یک سری اصول و الگو داشته باشیم که برای ما در حد یکی ـ دو فیلم سینمایی بود. بنابراین ما در گروهمان با آزمون و خطا به یک قالب مشخص رسیدیم و الان من تقریبا رضایت مخاطبان را دارم.
من تصور میکردم که مخاطبان نسبت به این قالب جدید گارد داشته باشند اما خوشبختانه اینطور نبود ، لباس، صحنه، موسیقی و بازیها توانست حرف خود را به خوبی به مخاطب برساند.
نکته دیگر این است که بخشی از گروه های نمایشی مذهبی در این سالها وصل به یک سری ارگان ها و نهادها یا افراد خاص هستند اما من خدا را شکر میکنم که پانزده سال است روی پای خودمان و بدون وصل به جا و شخص خاص کار کردیم، هیچوقت نخواستیم شعارهایی الکی بدهیم بلکه حرف از علم و اخلاق و مذهب میزنیم.
امسال نقطه عطفی برای گروه نمایشی ما محسوب میشود و از سال آینده خیلی پرتوان تر و با مکانیزم جدیدتری روی صحنه میآییم.
*فارس: درباره کارگردانی نمایش هم توضیح بفرمایید؟
اسماعیلی: در این رابطه کار دشواری داشتیم دیالوگها سخت و فضاها زیاد بود. از همه مهمتر در زمینه بودجه هم مشکلاتی داشتیم، چون بهرحال ما تصمیم داشتیم کار شش ماهه را در دو ماه به اجرا برسانیم و این خودش فشار زیادی را به همه گروه ، کارگردان و تهیه کننده وارد کرد و اگر همه گروه و به ویژه بازیگران حرفهای نبودند ، دچار مشکلات زیادی میشدیم یا کار اصلا به صحنه نمیرسید.
*فارس: همه دوستان از خود گروه ارمغان هستند؟
اسماعیلی: خیر، امسال ما چهار ـ پنج نفر را به گروه اضافه کردیم که امیدواریم در سالهای آینده هم با هم کار کنیم. ما تنها پنجاه جلسه نزدیک به دو ماه برای تمرین وقت داشتیم، به خاطر همین خیلی کار دشوار بود و همه جانانه کار کردند و ایده های خوبی دادند.
یکی از نکات مهم درباره گروه ما تحصیل کرده بودن بچه ها از کارشناسی تا دکترا است و چندین نخبه علمی هم در گروه ما وجود دارند و من افتخار میکنم که با همه آنها کار میکنم که برای برکت زندگیشان کار مذهبی میکنند.
*فارس: آقای نیکزاد درباره تهیه کنندگی کارهای مذهبی بفرمایید ما گروههای مختلفی در تئاتر داریم که به این عرصه می پردازند اما اهدافشان متفاوت است شما در این راستا چه نگاهی به تئاتر دارید؟
نیکزاد: تهیه و تولید کارهای نمایشی به این سبک قدری سخت شده است. بهرحال من که امروز اینجا هستم نماینده یک تیم پنجاه نفره تهیه و تولیدی هستم که چند ماه است با همه وجود تلاش میکنند تا کار را بدون دستمزد به صحنه ببرند. همه کمک میکنند تا یک کار فاخر نمایشی مذهبی برگزار شود. واقعا اگر در این شرایط هزینههای واقعی کار را محاسبه کنیم خیلی زیاد میشود اما همه دوستان به رغم همه مشکلات اقتصادی پای کار ماندند.
من از همه بازیگرانمان هم تشکر میکنم که ایستادگی کردند، میدانم که همه دوستان در زمینه هزینهها هم کمک ما بودند.
یک اتفاق ناخوشایند در عرصه تئاتر این است که ما برای انجام یک کار مذهبی قوی رایگان در کشور متأسفانه سالنهای نمایشی حرفهای با ظرفیت بیش از صد نفر در اختیار نداریم. خیلی از این سالنها عموما تقاضای هزینههای هنگفت از گروه دارند و ما به خاطر اینکه روی پای خودمان ایستادیم برای گروه سخت است که این هزینهها را به خود تحمیل کند.
خیلی از سالنهای حرفهای و با امکانات برای اجرای یک نمایش مذهبی قوی از ما هزینههای هنگفت سالن خواستند