فعالیتهای مهدوی عبدالعظیم حسنی(ع)؛ از تبیین انتظار تا قیام قائم(عج)
حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در رابطه با نشر احادیث مهدوی و آماده کردن جامعه منتظر فعالیتهای فراوانی داشت و همواره سعی داشت تا امت را با آموزههای مهدیباوری پیوند دهد.
خبرگزاری شبستان، گروه مهدویت و غدیر: این نوشتار روایات نقل شده از حضرت عبدالعظیم حسنی (علیهالسلام) درباره مهدویت و مسائل مربوط به آن را در سه بخش مرور می کند.
1- شخصیت و زیست نامه حضرت عبدالعظیم حسنی (علیهالسلام)؛
2- روایات رسیده از وی در باره امام زمان (علیهالسلام) به همراه ترجمه فارسی آنها؛
3- یک نتیجهگیری کوتاه بر اساس روایات نقل شده.
زندگانی عبدالعظیم حسنی (علیهالسلام)
عبدالعظیم به عبداللّه بن علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابیطالب (علیهالسلام)، صاحب کتاب «خطب امیرالمؤمنین» و «الیوم و اللیله» مشهور به حضرت عبدالعظیم و شاه عبدالعظیم، از سادات حسنی و از بزگان این خاندان، و مورد احترام امامان عصر خود و از راویان موثق است.
به موجب روایتی که امام هادی (علیهالسلام) در باب فضیلت زیارت او آوردهاند، روشن میشود که پیش از شهادت این امام بزرگوار(254 ه- .ق) درگذشته است، و میتوان گفت در آغاز دههِ ششم از سدهِ سوم هجری و در خلافت «المعتز» زندگانی را بدرود گفته است.
نویسنده کتاب «جنه النعیم» با ذکر جزئیاتی تاریخ ولادت، سن و سال دقیق رحلت او نشده و مینویسد: پس باید وفات حضرت عبدالعظیم، اوایل 250 هجری، چند سال قبل از شهادت حضرت امام علی النقی (علیهالسلام) باشد.
از امامان بزرگوار، با امام جواد، امام هادی و امام عسکری (علیهمالسلام) معاصر بوده است. امّا آیا محضر حضرت امام علی بن موسی (علیهالسلام) را هم درک کرده و حدیثی شنیده است؟
مؤلف الذریعه در این باره مینویسد: عصر امام رضا و امام جواد (علیهمالسلام) را درک نمود و ایمان خود را بر امام هادی (علیهالسلام) عرضه کرد. و از برخی کتابها نقل است که وفات او در نیمهِ شوال سال 252 هجری است.
ابن بابویه در «من لا یحضره الفقیه» در ، روایتی از او از امام رضا (علیهالسلام) آورده است. همچنین در تعلیقه شهید ثانی بر «خلاصه» آمده است که حضرت رضا (علیهالسلام) بر زیارت او توصیه فرموده است.
آیت اللّه خویی(ره)، آنچه را که در کتاب «اختصاص» آمده است که امام هشتم به عبدالعظیم فرمود: «سلام مرا به اولیای من برسان».
عبدالعظیم حسنی(ع) و روایات مهدویت
در مجموع هشت روایت از عبدالعظیم حسنی (علیهالسلام) دربارهی امام زمان (عجّلاللهتعالیفرجهالشریف) و ظهور رسیده است. این روایتها که واجد سندهای پذیرفتهای هم هستند در موضوعاتی بسان ویژگیهای امام عصر (اروحنافداه)؛ غیبت و آثار آن؛ انتظار و فضیلت آن؛ عصر ظهور و رخدادهای آن و نیز برتری منتظران بر غیرمنتظران آمده است، کوشیدهایم این اخبار را از مصادر و منابع اولیه نقل کنیم.
گفتنی است که از جمله روایتی که در این مجموعه آمده، روایت مشهور به عرض دین است. این روایت بلندترین روایت رسیده از حضرت عبدالعظیم (علیهالسلام) است که تاکنون شرحهایی هم بر آن نگاشته شده است. علت اینکه این روایت در این مجموعه نشسته است، بحث مهدویتی است که در پایان آن مطرح شده است.
قیام قائم(علیهالسّلام)
عن عبدالعظیم الحسنی(رضیعنه اللّه) قال: قلت لمحمّد بن علی بن موسی(علیهمالسّلام): یا مولای انّی لارجو ان تکون القائم من اهل بیت محمّد الذی یملا الارض قسطاً وعدلاً کما ملئت ظلماً وجوراً.
عبدالعظیم حسنی گفت: به حضرت جواد(ع) عرض کردم: من امیدوارم که آن «قائم» که زمین را پر از عدل و داد کند پس از آنکه از جور و ستم پر شده باشد از خاندان حضرت رسول اللّه، شما باشی.
حضرت(ع) فرمود: ای ابوالقاسم! ما اهل بیت همه قائم به امر خداوندیم و راهنمای دین او هستیم، لیکن آن قائم که خداوند بوسیله او جهان را از کفر و آلودگی و ظلم و جنایت پاک خواهد کرد، و جهان را پر از عدل و داد مینماید، کسی است که ولادت او از انظار مخفی میماند و شخص او از مردم پنهان میشود، و بردن نام او بر مردم حرام میگردد، آن حضرت با پیغمبر هم نام و هم کنیه است، وی آن شخصی است که زمین از برای او در هم پیچیده میگردد و هر دشواری برایش آسان میشود، یاران وی که به اندازهی اصحاب بدر هستند در هر کجای دنیا باشند پیرامونش جمع میشوند، و تفسیر آیهی شریفهی (اَ ی نَما تَکُونُوا یَأتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً اِن اَللّهَ عَلَی کُلٍّ شَی ءٍ قَدِیرٌ) در هر جایی که باشید خداوند همه شما را جمع میکند و پروردگار به همه چیز توانا است ناظر به این معنی است، هر گاه این عده که از اهل اخلاصاند اجتماعی کنند، خداوند امر او را اظهار خواهد نمود، وقتی که لشگریان آن حضرت که ده هزار نفرند بهم بپیوندند در این هنگام به فرمان و اذن پروردگار ظهور خواهد نمود، و دشمنان خداوند را خواهد کشت تا از وی راضی گردد.
عبدالعظیم حسنی گوید: عرض کردم: آن بزرگوار از کجا میداند که خدا از وی راضی شده است؟
فرمود: در دل وی رحمت و عاطفهای پیدا میشود که حاکی از رضایت خداوند است و هرگاه داخل مدینه شود، لات و عزّی را از قبر بیرون میکند و میسوزاند.
طرد شیطان در زمان ظهور
2. حدّثنا محمّد بن احمد الشیبانی(رضیعنهالله) قال: حدّثنا محمّد بن ابی عبداللّه الکوفی قال: حدّثنا سهل بن زیاد، عن عبدالعظیم بن عبداللّه الحسنی قال: سمعت ابا الحسن علی بن محمّد العسکری(علیهمالسّلام) یقول: معنی الرجیم انّه مرجوم باللعن، مطرود من مواضع الخیر، لا یذکره مؤمن اِلاّ لعنه، و انّ فی علم اللّه السابق انّه اِذا خرج القائم(علیهالسّلام) لایبقی مؤمن فی زمانه اِلاّ رجمه بالحجاره کما کان قبل ذلک مرجرماً باللعن
از عبدالعظیم حسنی(علیهالسّلام) نقل کرد از حضرت هادی(علیهالسّلام) که میفرمود: مقصود از «رجیم» از رحمت و آمرزش دور شدن و از درگاه خداوند رانده گردیدن، و از منبع فیض طرد شدن است، هیچ مؤمنی او را به یاد نمیآورد مگر بالعن و نفرت، و از علم خداوند گذشته که هرگاه ولی عصر ظهور نماید همهی مؤمنین زمان آن حضرت، شیطان را سنگباران خواهند کرد، همان طور که پیش از او بالعن و نفرین رانده شده بود.
ویژگی انتظار
5. الحسین بن علی العلوی، عن سهل بن جمهور، عن عبدالعظیم بن عبداللّه الحسنی، عن الحسن بن الحسین العرنی، عن علی بن هاشم، عن ابیه، عن ابی جعفر(علیهالسّلام) قال: ما ضرّ من مات منتظراً لامرنا الاّ یموت فی وسط فسطاط المهدی وعسکره.
علی بن هاشم از پدرش از حضرت باقر(علیهالسّلام) روایت کرده که آن جناب فرمود: کسی که در انتظار امر ما باشد زیانی به او نخواهد رسید، و این شخص مانند این است که در وسط خیمهی حضرت مهدی و در میان لشگر آن جناب مرده باشد.
شرایط زمان غیبت
6... حدّثنا عبدالعظیم بن عبدالله الحسنی(رضیاللهعنه) .. ثمّ قال(علیهالسّلام): انّ القائم منّا اِذا قام لم یکن لاحد فی عنقه بیعه فلذلک تخفی ولادته ویغیب شخصه.
عبدالعظیم حسنی از حضرت جواد(علیهالسّلام) و او از آباء گرامش از امیرالمؤمنین روایت نموده که آن بزرگوار فرمود: برای قائم ما غیبتی است که زمان آن بطول خواهد انجامید، من شیعیان را میبینم در غیبت او مانند گوسفندان که در جستجوی چرا گاه این طرف و آن طرف میروند سرگردان خواهند شد، و هرگز بوجود شریف آن حضرت راه پیدا نخواهند کرد. اکنون متوجه باشید هر کس از شیعیان ما در زمان غیبت بر دین و عقیدهی خود ثابت بماند، و دلش از طول غیبت خسته نگردد، وی در روز قیامت در نزد خودم قرار خواهد گرفت.
بعد از آن حضرت فرمود: قائم ما هر گاه قیام نماید تحت تبعیت احدی نخواهد بود، و برای این است که ولادت او از مردم مخفی میماند، و وجود مقدسش از انظار غایب میگردد.
منتظران، بهترینِ اهلِ زمان
7. عن عبدالعظیم بن عبداللّه الحسنی(رضیاللهعنه) ..عن علی سیّدی علی بن الحسین زین العابدین(علیهماالسّلام) فقلت له:.... و قال علی بن الحسین(علیهماالسّلام): اِنتظار الفرج من اعظم الفرج.
دراین روایت نام همه امامان با لقب آنها ذکر شده است ودرنهایت از امام زمان آخرین امام سخن گفته شده است:
ابو خالد گوید: عرض کردم: پس از آن چه خواهد شد؟
حضرت فرمود: پس از آن غیبت ولیّ خدا و دوازدهمین وصیّ حضرت رسول و ائمّه(علیهمالسّلام) به درازا خواهد کشید.
فرمود: ای ابو خالد! مردمان زمان غیبت که به امامت او معتقد گردند و منتظر ظهور او باشند بهترین مردمان هستند؛ زیرا خداوند به اندازهای به آنان فهم و خرد و شناخت مرحمت فرموده که غیبت در نزد آنها بمنزله مشاهده، و مردم آن زمان مانند کسانی که در پیشاپیش مقابل حضرت رسول(صلّیاللّهُ علیهوآلهوسلّم) به جهاد پرداخته باشند محسوب خواهند شد، آنها حقّا بندگان خالص و شیعیان راستین اند، و آنانند که مردم را بسوی دین خدا در آشکار و پنهان دعوت میکنند.
و در پایان حدیث حضرت فرمود: انتظار فرج از بهترین اعمال است.
ویژگیهای مهدی(علیهالسّلام)
8. حدّثنا علی بن احمد بن موسی الدقّاق(رضیاللهعنه) قال: حدّثنا محمّد بن هارون الصوفی قال: حدّثنا ابو تراب عبداللّه بن موسی الرویانی قال: حدّثنا عبدالعظیم الحسنی... ثمّ قال(علیهالسّلام): افضل اعمال شیعتنا انتظار الفرج
عبدالعظیم حسنی گفت: بر ابوجعفر محمّد بن علی(علیهماالسّلام) وارد شدم و قصد داشتم که از آن حضرت راجع به «قائم» که آیا مهدی همان است پرسش نمایم. قبل از این که من موضوع سؤال را مطرح کنم، آن بزرگوار خود آغاز سخن فرمود، گفت: این ابوالقاسم! بدرستی که قائم از خاندان ما همان «مهدی» است که واجب است انتظار او کشیده شود در غیبتش، و اطاعت گردد در ظهورش، وی سومین فرزند از اولاد من است. سوگند به خدایی که محمّد را براستی برانگیخت، و ما را به امامت مخصوص گردانید اگر از دنیا نماند مگر یک روز، خداوند آن روز را چنان طول خواهد داد که تا مهدی از پشت پرده غیبت بیرون گردد، و زمین را از عدل و داد پُر نماید همان طور که از جور و ستم پر شده باشد، خداوند امور ولی عصر را در یک شب اصلاح خواهد نمود، به همان روشی که امر موسی بن عمران را در هنگامی که رفت از کوه آتش بیاورد اصلاح کرد و او را به پیامبری حکم داد .
و در پایان حدیث حضرت فرمود: بهترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج است.
* نوشته شده توسط حجت الاسلام امیر علی حسنلو، دانش آموخته حوزه علمیه قم، مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه و عضو انجمن علمی تاریخنویسان حوزه علمیه قم
پایان پیام/248