تَب بی‌انگیزگی علمی در دانشجویان نیازمند تَب‌بُر است!

۱۶ آذرماه به‌منظور گرامیداشت یاد و خاطره شهدای دانشجو به نام روز دانشجو نام‌گذاری شده است. دانشجویی که بسیار تأثیرگذار در عرصه‌های مختلف است و می‌تواند میدان‌دار حوزه‌های مختلف از جمله عرصه‌های علمی باشد.

دانشجویان جوان طالب دانش هستند که آینده در دست آن‌هاست و می‌توانند با داشتن توانایی و نیروی جوانی با پشتوانه علمی و کوله باری از علوم و فنون متنوع در مسیر اداره آگاهانه و برنامه‌ریزی شده جامعه گام بردارند و موجب شکوفایی و رشد همه‌جانبه آن شوند. بی‌شک دانشجویان وظیفه‌ای سنگین در این حوزه بر عهده دارند؛ اما گاه شاهد آفت‌هایی در مسیر حرکت علمی دانشجویان هستیم که از جمله آن می‌توان به آفت «بی‌انگیزگی» اشاره کرد. در این گزارش به سراغ اساتید دانشگاه‌های مختلف رفتیم تا از دریچه نگاه آن‌ها ارزیابی نسبت به فعالیت‌های علمی دانشجویان و دلایل افت‌وخیز و بی‌انگیزه بودن آن‌ها در عرصه‌های مختلف داشته باشیم.

سیاهی لشگری به نام دانشجو!

مهسا رون، عضو هیئت‌علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) با بیان اینکه در حال حاضر تب مدرک‌گرایی در جامعه وجود دارد و بخشی از دانشجویان در دانشگاه‌ها سیاهی لشگر هستند که از سر علاقه به آن رشته نیامده‌اند، گفت: شاهد بی‌انگیزگی دانشجویان هستیم به‌گونه‌ای که این بی‌انگیزگی در ورودی‌های هر سال نسبت به سال گذشته عمیق‌تر شده و اگر این وضعیت ادامه یابد بی‌شک مفهومی از جویای دانش بودن در بین دانشجویان باقی نخواهد ماند.

وی ادامه داد: علت عمده بیکاری بخش عمده‌ای از فارغ‌التحصیلان تعریف نادرست جامعه از ارزش‌هاست به‌گونه‌ای که شخص دارای مدرک فوق‌لیسانس و دکترا دارای ارزش تلقی می‌شود بدون اینکه یک ساعت در بازار کار فعالیت مفید داشته باشد.

باید تفکر «از این ستون به آن ستون فرج است» اصلاح شود

علی فتح طاهری، رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی استان قزوین خاطرنشان کرد: مشکل این است که در نظام آموزش قبل دانشگاه، دانش‌آموز نمی‌داند قرار است به کجا وارد شود و تنها راه باز برای خود را حضور در دانشگاه می‌داند، آن‌ها بعد از ورود به دانشگاه تا مقطع لیسانس درس می‌خوانند و با دیدن اینکه با این مدرک نمی‌تواند مشکل خود را حل کنند به سمت فوق‌لیسانس می‌روند، در حقیقت تفکر «از این ستون به آن ستون فرج است» را به کار می‌برند تا شاید در مقاطع بالاتر مشکل خود را حل کنند حال آنکه اگر دانش‌آموز درست پرورش یابد دیگر نیازی به ورود به دانشگاه نباشد و بعد از دیپلم به سمت بازار کار برود.

وی با بیان اینکه متأسفانه این احساس وجود دارد که دانشجوی گذشته انگیزه کار بیشتری نسبت به دانشجوی امروز دارد ولی امکانات و ابزار دانشجوی امروز بیشتر از دیروز است، اظهار کرد: اگر امکانات موجود امروز را به اعتقاد و انگیزه‌ای که دانشجو باید به کار خود داشته باشد گره بزنیم، این دو در کنار هم انفجاری در حوزه آموزش و پژوهش ایجاد می‌کند.

فشار کنکور و فقر نشاط در دانشگاه از علل بی‌انگیزگی دانشجویان

شکوه کرمانشاهانی، عضو هیئت‌علمی گروه کامپیوتر و نرم‌افزار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) نیز با بیان اینکه فضای علمی دانشگاه‌ها فضای بدی نیست و قابل قبول است اما جای کار بسیار برای بهبود آن وجود دارد، عنوان کرد: با این وجود عواملی وجود دارد که موجب کاهش انگیزه دانشجویان برای ورود به عرصه‌های علمی می‌شود و متأسفانه هر چه از سال‌های ورود دانشجو به دانشگاه می‌گذریم این‌روند رشد سعودی بیشتری به خود می‌گیرد.

وی اولین عامل بی‌انگیزگی را سیستم آموزش‌وپرورش دانست که در آن دانش‌آموزان تحت فشار بسیار برای ورود به دانشگاه قرار دارند و بعد از عبور از سد بزرگ کنکور نیز با فضایی روبرو می‌شوند که متفاوت از تفکرات آن‌هاست؛ همین موجب سرخوردگی آن‌ها بعد از ورود به دانشگاه و ضعف آن‌ها از نظر تحلیل، پژوهش و نشاط علمی می‌شود.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) عامل دیگر بی‌انگیزگی را فضای بسته دانشگاه‌ها و عدم وجود نشاط در آن دانست و افزود: نگاه سخت‌گیرانه، نبود فضایی به لحاظ فیزیکی برای کنار هم قرار گرفتن دانشجویان موجب کم شدن نشاط در دانشگاه می‌شود. از سوی دیگر سیستم چالش‌برانگیز دانشگاه در حوزه اساتید به‌گونه‌ای که آن‌ها درگیر مسائلی می‌شوند که آموزش عالی برای آن‌ها ایجاد کرده؛ این موارد از دیگر عوامل کاهش انگیزه علمی در دانشگاه‌هاست. چنانچه اساتید برای حفظ ماندگاری و ارتقاء خود مجبور به پژوهش محوری بدون وجود فضای پژوهش هستند و همین وقت و انرژی اساتید را محدود می‌کند تا آن‌ها نتوانند ارتباط لازم را با دانشجویان برقرار کنند و این تحت فشار قرار گرفتن موجب تأثیرگذاری بر کیفیت علمی آن‌ها می‌شود.

بنگاه‌داری برخی دانشگاه‌ها، از عامل افزایش تب مدرک‌گرایی

دکتر سید علی قاسم‌زاده، دانشیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) با انتقاد از افزایش بی‌ضابطه ظرفیت و کمیت دانشگاه و ورودی‌های رشته‌های مختلف توسط وزارت علوم گفت: قبلاً رقابت علمی بین افراد وجود داشت و دانشجویان در رقابت با دیگران برتری‌های خود را نشان داده و صندلی خالی دانشگاه‌ها را از آن خود می‌کردند اما با افزایش ظرفیت‌های دانشگاه و تنوع آموزش در آن شاهد بنگاه‌داری برخی از آن مراکز و کاهش فیلترهای ورود به دانشگاه شدیم.

وی افزود: مدرک‌گرایی باعث شد توهم ارزش قائل نشدن برای کسانی که مدرک ندارد ایجاد شود، این تصور باطل سال‌هاست گریبان‌گیر جامعه شده و خانواده‌ها به این سمت گرایش یافته‌اند که به هر نحو ممکن فرزندان خود را وارد دانشگاه کنند تا شاید آینده شغلی بهتر و با سطح درآمد بالا به دست آورند.

قاسم‌زاده تصریح کرد: باید از فرهنگ مدرک‌گرایی عبور کرده و در سیاست‌گذاری‌های وزارت علوم نیز تجدیدنظر ایجاد شود زیرا لزوم ندارد که همه دانشجویان و تحصیل‌کرده‌های دوره دبیرستان وارد دانشگاه شوند.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) یکی از دلایل بی‌انگیزگی دانشجویان در حوزه علمی را جبر مدرنیته دانست و عنوان کرد: از جمله پیامدهای آن می‌توان به شتاب‌زدگی ناشی از مدرنیته اشاره کرد که موجب شده انسان برای قرار گرفتن در این جریان چاره‌ای جز تغییر و تحول و نوشدگی نداشته باشد همین امر به موضوع دست‌یابی به اطلاعات آزاد و بدون فیلتر دامن زده که این موضوع آفت بزرگی است زیرا جوانانی که هنوز آگاهی کاملی را به دست نیاورده‌اند را درگیر خود می‌کند و در نتیجه آن‌ها به سمت کسب اطلاعاتی می‌رود که بسیاری از آن‌ها سطحی و کم‌عمق است.

وی ادامه داد: این سطحی‌نگری در فضای مجازی و شتاب‌زدگی جامعه مدرن موجب می‌شود آدم‌ها بی‌انگیزه و کم‌حوصله و سطحی بار می‌آورد. این عوامل موجب می‌شود نسل علاقه‌مندان به کتاب و کتاب‌خوانی در جامعه و به‌تبع آن سواد دانشگاهی باید در خواندن کتاب و قدرت تفکر کم‌رنگ شود.

چه باید کرد؟!

علی فتح طاهری با تأکید بر اینکه باید انتخاب مسیر با آموزش‌های لازم در دوره قبل از دانشگاه با مشاوره صحیح به افراد یاد داده شود تا در رشته‌ای که مورد نیاز جامعه باشد و به آن علاقه دارند وارد شوند، اعلام کرد: با اصلاح روند پذیرش دانشجو و رشته‌های موجود این انگیزه را در دانشجو ایجاد کرده و با فرهنگ‌سازی تفکر صرف مدرک‌گرایی را کنار گذاشت؛ باید دانشجو رشته‌ای را انتخاب کند که متناسب با علایق خود و نیاز جامعه باشد، باید هر سال رشته‌ها و واحدهای درسی متناسب با نیاز جامعه بازشناسی شود.

مهسا رون با تأکید بر اینکه اگر کسی از روی علایق و نیاز جامعه وارد رشته‌ای شود این امر موجب گرایش و تعلق برای ادامه مسیر وی خواهد شد، اعلام کرد: تغییر این نگرش در جامعه که همه نباید دانشگاه بروند همچنین با توجه به اشباع بسیاری از رشته‌ها نیاز است مانند همه جای دنیای گرایش‌های جزئی و خیلی دقیق برای هر رشته‌ای تعریف شود تا دانشجویان بتوانند از همان ابتدای امر در حوزه دلخواه خود فعالیت و تحصیل کنند.

سیدعلی قاسم‌زاده با بیان اینکه باید مسائل اجتماعی و اقتصادی را هم در این خصوص در نظر گرفت، گفت: نبود آینده شغلی، احساس ناامنی اقتصادی و فرهنگی و احساس بی‌عدالتی در شغل یابی از دیگر عوامل بی‌انگیزگی علمی دانشجویان است؛ لذا باید فضای مناسب و آزاد شغلی ایجاد کنیم که در آن افراد شایسته برای مشاغل مهم انتخاب شوند نه کسانی که تلاشی نداشته و برای آن شغل زحمتی نکشیده‌اند.

وی تأکید کرد: باید این زمینه و باور را ایجاد کنیم که جامعه پذیرای افراد توانمند باشد نه کسانی که صرف گرفتن مدرک برای آن‌ها ملاک شده و با نیت‌های غیرعلمی و غیردانشگاهی برای دریافت درآمدهای خاص وارد دانشگاه می‌شوند.

شکوه کرمانشاهانی هم راهکارهای رفع بی‌انگیزگی دانشجویان را چنین اعلام کرد: ایجاد فضای نشاط فرهنگی و علمی در بین دانشجویان، تغییر جدی در سیستم آموزش‌وپرورش، اشتغال‌زایی، ایجاد نشاط در بین دانشجویان و تغییر نظام ارزیابی اساتید در کنار ایجاد فضاهای جانبی و فرهنگی برای دانشجویان از جمله راه‌هایی است که می‌تواند در افزایش انگیزه دانشجویان مفید باشد.

سخن آخر؛

در عصر کنونی در هر نظامی، دانشگاه به محفلی برای تولید علم و نوآوری تبدیل شده و دانشجویان در بستر آن تلاش می‌کنند به دنیای ناشناخته‌ها رخنه کرده و راهی را بروند که با آن زمینه توسعه و رشد و پیشرفت کشور را فراهم کنند. از این‌رو در منظر مقام معظم رهبری نواندیشی علمی و تبدیل آن به انگیزه‌ای عام و مطالبه‌ای عمومی از وظایف دانشگاه‌ها عنوان شده که لازمه این معنا، اهمیت دادن به علم و شناخت جایگاه آن و آراسته شدن نسل جوان به لباس تحصیل، فراگیری علوم و فنون و افزودن دانش و دانایی خویش است. از سوی دیگر تلاش برای کاهش تب مدرک‌گرایی در جامعه همچنین افزایش نشاط علمی و تعلق دانشجو به فضای دانشگاه لازمه‌ ارتقاء سطح علمی آن‌ها و نیل به حوزه علم و دانش است تا شاید از این بستر بتوانیم سدی مقاوم در بابر آفت بی‌انگیزگی علمی ایجاد کنیم.

انتهای پیام