درباره تربیت بدنی|توسعه علم در گرو توجه به ورزش مدارس

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ پیشرفت ورزش هر کشوری در گرو برنامه‌ریزی کاربردی و طولانی مدت است و باید گفت که نخبگان علمی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و ورزشی هر مملکتی از بستر مدارس به بار می نشینند زیرا کودکان و نوجوانان بیشترین ساعت عمر خود را در مدارس می‌گذرانند. بنابراین برنامه ریزی‌ برای ارتقای سطح تربیت بدنی و ورزش دانش آموزی باید از این جا شروع شود.

در حقیقت ورزش برای رشد کارکردهای مغزی، فعالیت‌ جسمانی حائز اهمیت است و فعالیت‌هایی بدنی همچون دویدن، پریدن، شنا کردن و ... سبب تقویت عقده‌های پایه، مخچه و جسم پینه‌ای می‌شود. تحقیقات نشان داده است جوانانی که مرتب ورزش می کنند، به طور متوسط تحصیلات موفق تری نسبت به همسن و سالان خود دارند که ورزش نمی کنند و موفقیت آنها را در دانشگاه تا ۶ درصد افزایش می دهد.

بنابراین تربیت بدنی را نمی توان تنها تربیت جسم دانست زیرا تربیت همه جانبه فرد محسوب می شود که با ابزارهای ورزشی و فعالیت بدنی صورت می گیرد. در ورزش می ­توان مفاهیمی مانند قانون مداری، احترام به بزرگتر، اعتقاد به کار گروهی، مغرور نشدن در پیروزی ها، ناامید نشدن در شکست ها و ... را به ورزشکاران به خصوص دانش آموزان آموخت. تحقیقات نشان داده است که ورزش علاوه ‌بر اینکه ابزار ارزشمندی برای حفظ سلامت جسمانی محسوب می شود، رابطه نزدیکی با سلامت روانی و به ویژه پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های روانی دارد و می توان با ورزش مشکلات روانی که در میان دانش آموزان بروز می کند را حل کرد زیرا ورزش از اضطراب و افسردگی می‌کاهد و اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد. پروفسور مارین ویس روانشناس ورزش و علم تمرین در مطالعات گسترده خود متوجه شد میان افزایش عزت نفس و ایجاد انگیزه و حضور کودکان در فعالیت های منظم ورزشی، ارتباط وجود دارد. او به همراه دانشجویان خود با بررسی بیش از ۶۰ مطالعه دریافت که فعالیت های منظم جسمانی، تأثیری شگرف بر ابعاد مختلف روانی و اجتماعی افراد گذاشته و موجب افزایش عزت نفس می شود. پروفسور رونالد. ام. جزیرسکی نویسنده کتاب اهمیت ورزش مدارس، معتقد است نوجوانانی که در فعالیت های ورزشی شرکت می کنند، نمرات بهتری را در دروس خود کسب می کنند. همچنین رفتارهای پسندیده ای را در داخل و خارج از مدرسه از خود بروز می دهند و در خارج از کلاس، مشکلات رفتاری کمتری دارند و به گونه چشمگیری از تنبلی و سستی گریزان هستند، مضاف بر آن به حضور به موقع در کلاس درس اهمیت می دهند.

تقویت حس همکاری و تعاون، قدرت اراده وتصمیم گیری، ایجاد وتقویت قدرت ابتکار، از بین بردن روحیه بی تفاوتی و ایجاد انگیزه پیروزی، رعایت حقوق دیگران، اجتماعی کردن و درمان انزوا طلبی از دیگر فواید ورزش های جمعی در رشد اجتماعی کودکان و نوجوانان است. بنابراین انتقال این مفاهیم تنها از راه تربیت بدنی و زنگ ورزش امکان پذیر می شود.

اهمیت ورزش در دین مبین اسلام تا اندازه‌ای است که پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: نیرومند نزد خداوند بهتر و محبوب‌تر از مؤمن ضعیف است و به آموختن رشته‌هایی چون شنا، تیراندازی و سوارکاری به فرزندان تأکید بسیار دارند. با توجه به نظرات کلی اسلام در زمینه ورزش این نتیجه به دست می آید که جسم عرض روح قرار دارد و نیازهای جسمانی و روحانی انسان بایستی یکجا مورد ارزیابی قرار گیرد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز ورزش و تربیت بدنی به اهمیت ورزش و تربیت بدنی در مدارس مهم ترین کشورهای اروپایی و آسیایی پرداخته است.

تربیت بدنی در مدارس کشورهای پیشرفته

یکی از مهمترین رویکردهای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در سراسر جهان توجه به ورزش و تربیت بدنی در میان جمعیت دانش‌آموزی است زیرا به اهمیت توسعه ورزش و نقش تعیین کننده آن در سلامت و شادابی نسل نوجوان و جوان و افزایش ضریب هوشی در جهت یادگیری مطالب علمی و به دنبال آن توسعه علمی در کشور پی برده اند.

در کشورهای پیشرفته معلم تربیت بدنی باید به کمک ورزش و بازی دانش آموزان را برای آموختن دیگر دروس و مطالب آماده کند و مفاهیم ورزش را در حین اجرای مهارت ها آموزش دهد. بنابراین معلم تربیت بدنی علاوه بر سازمان دهی برنامه های تفریحی آموزشی که از مسابقات و تمرینات داخل مدرسه تا خارج از مدرسه را در برمی­ گیرد، نقش بسیار مهمی در پرورش دانش آموزان به معنی رشد آنها در ابعاد مختلف دارد. با توجه به این مطلب باید اذعان کرد، تربیت ‌بدنی در مدارس ابتدایی کشورهای پیشرفته مفهوم بازی به شکل آزاد یا حکم ساعت تنفس میان ۲ کلاس را ندارد بلکه این کلاس حکم آزمایشگاهی دارد که در طی آن کودک با وظیفه مهم فراگیری حرکت و یادگیری از طریق حرکت درگیر می‌شود.

در بیشتر کشورهای پیشرفته اروپایی و آسیایی ورزش هایی مانند ژیمناستیک و شنا در مدارس اجباری و آموزش آن به دانش آموزان در اولویت قرار دارد. بنابراین باید گفت امروزه دانش تربیت بدنی در نظام آموزش و پرورش جهان، جایگاهی بس ارزشمند و پر اهمیت یافته است. به طوری که در برنامه و دوره های تحصیلی مدارس با فراهم آوردن فرصت های لازم برای دانش آموزان، آنها را در زمینه های مختلف رشد جسمی، عاطفی، ذهنی و مهارتی یاری می دهد و در این کشورها ورزش قهرمانی از مدارس آغاز می شود.

توجه به تربیت بدنی در مدارس ژاپن

ساختار و نظام آموزش ابتدایی ژاپن به پرورش شخصیت کودک در این دوره توجه زیادی دارد و فضای فیزیکی مدارس ابتدایی مجهز هستند. اکثر مدارس ابتدایی در ژاپن استخر دارند و فضای فیزیکی آنها بسیار تمیز است. رهبران و دولتمردان ژاپنی به دوره آموزش ابتدایی به عنوان محوری سرنوشت ساز در توسعه ملی نظر دارند و به این مقطع تحصیلی بیش از هر مقطع دیگری توجه می کنند. در این کشور هر مدرسه‌ ابتدایی دارای سالن ورزش و استخر سرپوشیده و زمین چمن است. در ۱۹۸۶میلادی بیش از ۹۵ درصد مدارس دارای سالن ورزش با مساحت حداقل ۸۰۰ متر و حدود ۸۱ درصد مدارس ابتدایی و۷۰ درصد مدارس متوسطه دارای استخر سرپوشیده بوده اند که امروزه این تجهزات گسترش بیشتری پیدا کرده اند.

در این کشور دانش آموزان با استعداد در ورزش هرگز نادیده گرفته نمی شوند. در نظام آموزشی این مدارس ورزش در اولویت قرار دارد و زنگ ورزش در مدارسشان شروعی برای شکل دادن قهرمانان آینده ژاپن در المپیک و جهان است. همچنین تقریباً ۹۰ درصد مجموعه ورزشی و ۷۵ درصد آنها دارای استخر شنا هستند.

مدارس ژاپن ۲ جشنواره اصلی طی سال تحصیلی دارند که یکی از این جشنواره ها، جشنواره ورزشی است. این مسابقات شامل دوندگی استقامت، پرش و ... هستند و فرصتی عالی برای رقابت و پیوستگی گروهی محسوب می شوند. آنان با شرکت در این جشنواره ها تمرینی برای زندگی کردن می کنند.

اهمیت ورزش مدارس در چین

ورزش که مهم ترین ابعاد کشور چین در بسیاری از زمینه ها است، نقشی بسیار پررنگ در مدارس دارد، به گونه ای که این موضوع مهم حتی بعضی اوقات از اهمیت مضامین کتاب های درسی بالاتر می رود. در این کشور ورزش مدارس پلی برای رسیدن به بزرگ ترین موفقیت های ورزشی است.

چین از ورزش مدارس به بهترین شکل استفاده کرده است. بسیاری از قهرمانان ورزشی جهان و المپیک همان دانش آموزانی هستند که در مدارس مراحل رشد خود در زمینه های مختلف ورزشی آغاز کردند. در سراسر چین کارگروه های ویژه ای برای نظارت بر ورزش مدارس کشور تشکیل شده است. این کارگروه وظیفه دارد ابتدا شرایط جسمانی دانش آموزان را تحقیق و بررسی کند، سپس بر همین اساس استعدادهای ورزشی دانش آموزان را در رشته های مختلف محک می زنند و آن را وارد فاز جدیدی می کنند. در این مرحله دانش آموز ورزشکار وارد مراحل آموزشی می شود و سپس به مراحل بالاتری می رسد. این دانش آموز اگر تمام مراحل را پشت سر بگذارد در ۱۸ سالگی به یک قهرمان بین المللی تبدیل می شود. اکنون بسیاری از قهرمانان بین المللی چین زیر ۲۰ سال دارند.

توجه به تربیت بدنی در آلمان

با تشکیل آلمان در اوایل سده نوزدهم میلادی همگام با دیگر مسایل سیاسی و اقتصادی، تربیت بدنی و ورزش نیز در این کشور متحول شد. فردی به نام فردریخ لودویک جان که بانی اتحاد آلمان، قهرمان آزادی خواهی و مدافع مردم طبقه پایین و متوسط بود، تربیت بدنی نیز در این دوره بنیان گذاری کرد و به این سبب مورد احترام و تجلیل مردم آلمان قرار گرفت. او به دلیل خدمات ارزنده اش در زمینه تربیت بدنی به عنوان پدر ورزش آلمان شناخته شد.

ادلف اسپیس که به عنوان پایه گذار ورزش در مدارس آلمان شناخته شده بود، ورزش را بخش مهمی از برنامه آموزشی مدارس می دانست. وی کتاب های سیستم های ورزشی و دستور العمل های ورزش برای مدارس نوشت و پایه و اساس برنامه های آموزشی تربیت بدنی را در مدارس آلمان تشکیل داد.

در ۱۸۴۲میلادی عملاً از طرف دولت فرمانی صادر شد که در آن توصیه شده بود که تمرینات بدنی به عنوان عاملی ضروری و با اهمیت در برنامه ی تعلیم و تربیت منظور شود. این امر مورد استقبال و حمایت مردم قرار گرفت و در نتیجه آموزش تربیت بدنی یکی از وظایف دولت به شمار می آمد و به دنبال آن طی فرمان دیگری در حمایت از اقدامات اساسی در جهت توسعه و گسترش ورزش در آلمان اجازه تاسیس ورزشگاه در داخل و خارج مدارس برای پسران دبیرستانی و مدارس تربیت معلم داده شد. چند سال بعد ساعات تدریس و تعلیم ورزش در دبیرستان ها افزایش یافت. این مقررات چند سال بعد به کلاس های پایین تر نیز تعلیم داده شد.

امروزه در آلمان دانش آموزان در کلاس درس، در گوشه ای از کلاس بازی ها با مواد مختلف مانند خمیر خانه سازی، ساخت اشیا با مکعب ها بازی با عروسک ها و نمایش انجام می هند. بچه ها می توانند وسایل بازی را از خانه بیاورند. انجام بازی های زبانی و جدولی با موسیقی ممکن است در گوشه کلاس یا به طور گروهی در تمام کلاس انجام شود.

در برخی از شهرهای این کشور مکان درس تربیت بدنی دوره ابتدایی به ترتیب اولویت عبارت است از: سالن ورزش، استخر شنا، حیاط مدرسه، کلاس درس. درس تربیت بدنی به طور معمول در سالن های ورزشی مدرسه و یا استخر تشکیل می‌شود. در صورتی که اگر استخر یا سالن ورزشی در اختیار نباشد، کلاس تربیت بدنی در خارج از کلاس و در فضای باز و در حیاط مدرسه تشکیل می‌شود. همچنین دانش آموزان ورزشکار در این کشور برای آشنایی بیشتر با مقوله مهمی مانند قهرمانی به اردوهای خارج از کشور فرستاده می شوند.

تربیت بدنی در انگلیس

در انگلیس از ۱۹۱۸میلادی درس تربیت بدنی جزو دروس الزامی مدارس ابتدایی و متوسطه اعلام و علاقه زیاد مردم این کشور به ورزش و تربیت بدنی سبب شد امکانات تحصیلات دانشگاهی در رشته تربیت بدنی برای زنان و مردان تا درجه لیسانس فراهم شود و از ۱۹۴۶میلادی دانشگاه بیرمنگام نخستین دانشگاهی بود که این رشته را دایر کرد. در ادامه توسعه ورزش در انگلیس تعداد زیادی تشکیلات ورزشی تفریحی غیر رسمی به وجود آمد که برنامه های کلی و عمومی را برای سرگرمی و فعالیت های جسمی مردم فراهم می کردند. این فعالیت ها رفته رفته موجبات تاسیس و ایجاد انجمن های مختلف ورزشی مانند انجمن ملی تیراندازی، انجمن فوتبال، انجمن هاکی و . . . را فراهم کردند.

در انگلیس دانش آموزان مستعد در رشته های مختلف ورزشی به مدارس ویژه فرستاده می شوند و در آنجا علاوه بر این که تحصیلات خود را در بهترین محیط آموزشی پشت سر می گذارند مراحل رشد و بالندگی خود در ورزش تا رسیدن به مدارج قهرمانی را به بهترین شکل طی می کنند.

تربیت بدنی در اتریش

تربیت بدنی در اتریش به طور رسمی از ۱۹۱۲میلادی در آموزش و پرورش راه اندازی شد و اداره ای به نام سرپرستی تربیت بدنی کشور به وجود آمد. در جنگ جهانی اول به دلیل نفوذ نازی ها در اتریش ورزش و فعالیت هایی که جنبه نظامی داشتند بیشتر در کانون توجه قرار داشت اما پس از پایان جنگ، سیستم ورزشی آلمان و ورزش های طبیعی و ورزش های آماتوری مورد توجه دولت قرار گرفت. به برنامه های ورزشی مسابقات و فعالیت های تفریحی و سرگرم کننده سالم توجه خاصی مبذول شد تا به این طریق بیکاری جوانان و اوقات فراغت آنها به نحوی حل شود. سرانجام در ۱۹۱۳میلادی برای نخستین بار در اتریش به منظور تربیت معلم برای ورزش در مدارس در دانشگاه وین یک دوره آموزشی چند ساله تربیت معلم برای مردان و زنان تشکیل شد. در طول دوره های تربیت معلم، دانشجویان رشته تربیت بدنی با علوم و فنون مختلف ورزشی از جمله تشریح، تاریخ، فلسفه، مکانیزم بدن، وظایف اعضای بدن و اصول تربیت بدنی آشنا می شدند. علاوه بر اینها دروس عملی ورزش نیز در کنار دروس نظری آموزش داده می شد و پس از اتمام دوران تحصیلی، مربیانی که از اینگونه مراکز تربیت معلم فارغ التحصیل می شدند مسئولیت تعلیم و تربیت دانش آموزان و دانشجویان و ورزشکاران را در اتریش بر عهده می گرفتند.

امروزه در اتریش توجه و اقبال زیادی به تربیت بدنی در مدرسه و دانشگاه می شود و این رشته جزو رشته های پرطرفدار در این کشور است اما در ایران درصد بسیار بالایی از جوانان ایرانی تنها رویای تحصیل در رشته های پزشکی در سر دارند. در حالی که در اتریش اقبال به رشته پزشکی کمتر است و در مقابل به رشته تربیت بدنی بسیار اهمیت می دهند. در این کشور حتی برای تحصیل تربیت بدنی بورسیه نیز به دانشجویان واجد شرایط اعطا می شود و این کشور برای جا انداختن ورزش در میان نوجوانان، به شدت روی مربیان تربیت بدنی مدارس که همان فارغ التحصیلان رشته تربیت بدنی هستند، حساب باز کرده است.

ورزش در ایتالیا

برخلاف بیشتر کشورهای اروپایی که ورزش یکی از اولویت های برنامه تحصیلی آنها است، این رشته تحصیلی در ایتالیا به حال خود رها شده و اهمیت چندانی به آن داده نمی شود. به طوری که ۲۸ درصد از مدارس ایتالیایی حتی جایی برای ورزش دانش آموزان ندارند و زنگ ورزش در مدارس این کشور، به ویژه در سطوح پایین تر و در مدارس ابتدایی بیشتر شبیه زنگ تفریح است. مدارس ایتالیایی بر خلاف دیگر کشورهای اروپایی زمان کمتری را به تربیت بدنی اختصاص داده و معلم ها خط مشی دقیقی را دنبال نمی کنند.

اگرچه ورزش یک ماده اجباری برای دانش آموزان مدارس ایتالیایی است اما ساعت های در نظر گرفته شده برای آن در طول سال بسیار متفاوت است و از نظر زنگ ورزش در رده های آخر اروپا قرار دارد. مدت زمان اختصاص داده شده به زنگ تربیت بدنی در ایتالیا معادل یک سوم مدت آموزش زبان و نصف ساعت های زنگ ریاضی است. مشکل مدارس ایتالیایی تنها در مدت زمان زنگ ورزش نیست بلکه در روش اجرای آن نیز است. در این کشور یک خط مشی دقیق که معلم باید دنبال کند، وجود ندارد. زنگ تربیت بدنی که باید در آن تلاش جسمی صورت بگیرد، بیشتر شبیه به زنگ تفریح است. درحالی که در دیگر کشورهای اروپایی، فعالیت هایی وجود دارند که برای دانش آموزان اجباری هستند.