حقیقت شکر، اخلاص در عبودیت است

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: صراط مستقیم قرآنی در زندگی عمل به ارزش های اسلامی است. مطابق آیه ۱۰۱سوره آل عمران که خداوند می فرماید: « وَکَیْفَ تَکْفُرُونَ وَأَنْتُمْ تُتْلَى عَلَیْکُمْ آیَاتُ اللَّهِ وَفِیکُمْ رَسُولُهُ وَمَنْ یَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ» (و چگونه کفر مى ‏ورزید با اینکه آیات خدا بر شما خوانده مى ‏شود و پیامبر او میان شماست و هر کس به خدا تمسک جوید قطعا به راه راست هدایت ‏شده است)، پیروی کامل و قطعی از ارزش ها و هنجارهای الهی صراط مستقیم است.

این جملات بخش هایی از سلسله مباحث حجت الاسلام «سیدسلمان صفوی»، مدیر مجله علمی ترانسندنت فیلوسوفی لندن و مؤلف ده‌ها جلد کتاب در حوزه فلسفه، عرفان و هنر به زبان‌های انگلیسی و فارسی است که با خبرنگار شبستان در میان گذاشته است.

در ادامه بخش دیگری از نظرات وی در مورد «ویژگی های صراط مستقیم قرآنی» تقدیم حضورتان می شود:

نیل به صراط مستقیم قرآنی، آرزوی هر انسان مسلمانی است که می خواهد در مسیر عبودیت حضرت حق، به آن برسد، به نظرتان تحقق این مهم مستلزم چه ویژگی‌هایی دارد؟

یکی از مهمترین راه های رسیدن به این هدف، در نظر گرفتن «مصالح عقلایی و وحیانی» است، چراکه خداوند در آیه ششم سوره مبارکه «انعام» می فرماید: «قُلْ إِنَّنِی هَدَانِی رَبِّی إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ دِینًا قِیَمًا مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ» (بگو همانا پروردگارم مرا به راهى راست رهنمایى کرد.دینى قائم به امر بندگان، ملت ابراهیم که به حق گراینده بود و از مشرکین نبود).

صراط مستقیم راه دین قیم است که حامل مصالح بشریت بوده و مبتنی بر نیازهای فطری بشر است. طبق آیه «قُلْ إِنَّنِی هَدانِی رَبِّی إِلی‌ صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ» صراط مستقیم را بدایتی و نهایتی است. بدایت، سنت و جماعت است و نهایت انس یافت و دوام مشاهدت. سنت و جماعت آن است که آیات و اخبار صفات نادریافته را به جان و دل قبول کنی، و به تصدیق و تسلیم پیش آیی و بر اسم و ظاهر بایستی، و به خیال، گرد آن نگردی، و از تکلف و تأویل و تفکر در آن بپرهیزی.

نقش شکرگذاری در این میان چیست و آیا می توان این مولفه را به عنوان یکی از رویکردهایی به شمار آورد که انسان را در مسیر صراط مستقیم قرار می دهد؟

بله، اساسا شکرگزاری عملی و زبانی از نعمت های خدا یکی از نشانه های حضور در صراط مستقیم است، اما کسی توفیق شکر نعمت دارد که ولی‌نعمت جهان را بشناسد، شکر نعمت کسى بگذارد که ولى ‏نعمت را بشناخت، حکم را بى ‏اعتراض قبول کرد و به هر چه پیش آمد بى ‏کرامت رضا داد، راه بندگى بدید و در بندگى راست رفت و دانست که آن راه نه به خود دید، که نمودند! و نه به جهد زندگى به آن رسید! که نمودند. حقیقت شکر اخلاص در عبودیت است.

در برخی روایات، قرآن و در برخی دیگر اسلام به عنوان صراط مستقیم معرفی شده است، در این مورد دیدگاه‌ و تحلیل خودتان را بیان کنید.

درست است در برخی روایات، قرآن حاوی صراط مستقیم و شناخت و عمل به معارف قرآن سلوک در صراط مستقیم است و در برخی روایات گفته شده اسلام صراط مستقیم است. اسلام اعم از قرآن است و مشتمل بر قرآن و سنت که بر اساس حدیث نبوی «ثقلین» هستند.

ابن مسعود گوید: یعنى این است قرآن که راه راست و هموار پروردگار است. ابن عباس گوید: یعنى اسلام راه راست خداست. اینکه مى ‏گوید: راه خدا، براى این است که این راه را او نشان داده است. کلمه «مستقیما» حال است. با اینکه دلایل حق بسیارند و یکى نیستند، راه خدا را- که همان دلایل هستند- به استقامت و راست بودن توصیف کرده است، زیرا با همه اختلاف و تنوعى که دارند، همچون یک راه مستقیم، پوینده را به مقصد می رساند و از تناقض و فساد خالى هستند. «قَدْ فَصَّلْنَا الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ‏: ما براى مردمى که متذکر شوند و تذکر را پذیرند، آیات را بیان کرده، تمیز مى دهیم». علت اینکه بیان آیات را به این طبقه اختصاص مى ‏دهد، این است که آنها هستند که بهره ‏مند مى ‏شوند. همانطورى که اهل تقوى هستند که از هدایت خدا استفاده مى ‏کنند.

چه مولفه‌های دیگری را می توانیم به عنوان ویژگی‌های فردی بدانیم که به دنبال آن است که در مسیر صراط مستقیم قرار بگیرد؟

شرح صدر و تسلیم خدا بودن نشانه حرکت در صراط مستقیم است. «هیچ مؤمنى نیست مگر آنکه داراى شرح صدر و دلش براى تسلیم در برابر خداوند آماده است و هیچ غیر مؤمنى نیست مگر آنکه وضعش عکس این است». اعتقاد به قیامت از نشانه های معرفتیِ بودن در صراط مستقیم است و عمل به پیامدهای اعتقاد به مبدا و معاد یعنی انجام واجبات الهی و اجتناب از معاصی الله و سلوک معنوی به سوی خدا همچون حضرت عیسی روح الله(ع) و حضرت محمد رسول الله(ص) حضور در صراط مستقیم است.

همچنین پرستش و معرفت نسبت به خدای یگانه از جمله مهمترین مسایل در حرکت در صراط مستقیم قرآنی است و اساسا از ویژگی های آن محسوب می شود. خداوند در سوره مبارکه «یاسین» می فرماید: «وَأَنِ اعْبُدُونِی هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِیمٌ» (و اینکه مرا بپرستید این است راه راست)، این آیه نشان از آن دارد که پرستش خدا از روی معرفت، ایمان و یقین، صراط مستقیم نظری و عملی است. بندگی خدا پرستش کورکورانه موجود ناشناخته نیست بلکه پرستش پروردگار عالم و مالک و سلطان روز جزا و واپسین از روی شناخت علمی، عقلی و قلبی أسباب ورود به صراط مستقیم می شود. پرستش خدا نیز دارای مقامات متعدد است بر أساس آیه شریفه: «ما مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ» همچون مقام تقوا، موت اختیاری، توکل، اخلاص، صبر، مراقبه، رضا، تسلیم، محمود.

ادامه دارد.. .

پایان پیام/248