خبرنگار، حارس اسلام و محافظ جمهوری

هایدگر، فیلسوف آلمانی میگوید: پرسش پارسایی تفکر است. این جمله را با نگاه به حوزه رسانه می توان اینگونه باز نویسی کرد که : پاسخگویی پارسایی قدرت است.

پارسایی قدرت اصطلاحی است که تمام تاریخ بشری را می توان بر مبنای آن تفسیر کرد. شاید بتوان علت تجدید نبوت ها را به وسیله این اصطلاح اینگونه تفسیر کرد که هدف از آن قرار گرفتن قدرت در اختیار افراد صالح است.

از سوی دیگر انقلاب های مختلفی که در سده های اخیر در جهان رخ داد و قوای مختلف نیز برای جلوگیری از تجمیع قدرت در اختیار یک فرد یا گروه در دل حکومت ها شکل گرفت نیز به نوعی با اصطلاح پارسایی قدرت مرتبط است.

در گذشته خبرنگاران به معنای خاص کلمه (انبیا) محور تحولات مختلف بودند. قرآن با اختیار کلمه نبی به معنای خبرنگار، جهت گیری خاصی در این موضع داشته است که بی شباهت با وضعیت کنونی خبرنگاران نیست. و البته کسانی نیز که با انبیا به مقابله می پرداختند نیز با گروه های مقابله کننده با خبرنگاران در زمان حال وضعیت مشابهی دارند.

اگر تفسیر مرحوم شریعتی را درباره تثلیث دشمنان انبیا (زر، زور و تزویر) در طول تاریخ مورد دقت قرار دهیم، و با مخالفان آزادی سخن و گردش اطلاعات در زمان حال مقایسه کنیم، به طور شگفت آوری مشابهت های نزدیکی پیدا می کنیم. به طوری که می توان گفت فعالیت انبیا بیشتر از آن که به معلمی شباهت داشته باشد به خبرنگاری شباهت دارد.

در قرآن کریم نیز سوره ای با نام خبر (نبا) وجود دارد و نبی از همین ریشه به عنوان خبرنگار است.با توجه به این موضوع و با پیشرفت علم هرمنوتیک درباره علوم دینی، دیدگاه های جدیدتری درباره خبرنگاری در گذشته می توان ارائه کرد.

هرمنوتیک از کلمه هرمس گرفته شده است و هرمس نام یکی از خدایان المپ در اساطیر یونانی است که کار او رساندن پیام و تفسیر دستورات دیگر خدایان برای انسان بود. بر این مبنا هرمنوتیک علم تفسیر متون دینی شد که بعد ها از حوزه تفسیر متن دینی نیز فراتر رفت.

بنابراین می توان به نوعی خبرنگاری را با توجه به علم جدید، نوعی هرمنوتیک دانست، چرا که خبرنگار نیز خبر را بر اساس متنی که واقعه در آن متن معنا می یابد، تنظیم می کند و البته با نحوه نگارش و نیز با یادداشت ها و تحلیل های بعدی سعی در تفسیر و عمق بخشیدن به خبرها دارد. و این همان رسالتی است که انبیا در چارچوب کاری خود داشتند.

امام علی(ع) نیز در کتاب گرانسنگ نهج البلاغه و در خطبه ۲۱۶ اشاره دارند که مسوول (حتی اگر خود ایشان باشند) باید در معرض انتقاد مردم قرار بگیرد و باور داشتند که اگر حاکم مورد پرسش قرار نگیرد، دچار خطا می‌شود.

و این رسالت دینی هم اکنون بر عهده خبرنگاران است که به عنوان چشمان نافذ مردم به بیان انتقادها و ارائه پیشنهادات بپردازند تا کمبودها و نواقص مرتفع شوند و مشکلات کاهش یابند.

در سده های اخیر و با رشد توامان دانش بشری و صنعت و به خصوص صنعت چاپ، دموکراسی شکل گرفت و از همان ابتدا رسانه به عنوان یکی از ارکان دموکراسی مطرح شد.

دموکراسی با هدف پارسایی و یا کاهش و تقسیم قدرت در بین اکثر مردم به سمت تقسیم قوا پیش رفت و قوای مختلف نظامی، سیاسی، قانونگذاری و قضایی شکل گرفت تا از شکل های مختلف استبداد از جمله دیکتاتوری و الیگارشی و غیر آن جلوگیری شود.

در این میان،هدف رسانه، مطالبه گری از کانون های قدرت و شفاف سازی عملکرد آنان برای جلوگیری و یا افشای فساد توسط افرادی که زمام حکومت را به دست دارند تعریف شده است.

در برخی کشورها این امر تا حدی پیش رفته است که برای خبرنگارانی که فسادی را کشف کنند جوایزی در نظر گرفته می شود; بنابراین خبرنگاران به عنوان نماینده افکار عمومی از نظام دموکراسی و سلامت آن محافظت می کنند.

در کشور ما که ترکیبی از اسلام و جمهوری است و دموکراسی در چارچوب اسلامی شکل گرفته، خبرنگاران نگاه ویژه ای به فعالیت خود دارند. خبرنگاران ایرانی حارسان اسلام و محافظان جمهوری به عنوان ۲ رکن رکین نظام کشور هستند که در این راه از جان مایه می گذارند.

مسوول دفتر ایرنا قشم