رویش جوانه امید بر خرابه‌های سیلاب

زنی دل نگران از دور بر خرابه‌های روستای حیات الغیب از توابع بخش ویسیان شهرستان چگنی که روزگاری خانه و کاشانه او بوده پیداست، چادر را تا بالای زانو جمع کرده تا کمتر درگیر خاک‌های شن مانند نرم و لطیفی شود که از کف رودخانه به خانه‌هایشان سرازیر شده که در روزهای آغازین بصورت گل و لای تا سقف خانه‌هایشان رفته بود و اکنون بر بقایای باقی مانده از زندگی‌هایشان رخ نمایی می‌کند و همین خاک بر زمین‌های کشاورزی شان هم روانه شده و دیگر زمین‌ها هم نمی‌توانند به رونق قبل بازگردند.

زن میانسال که بعد از سیل در یکی از روستاهای اطراف خرم آباد خانه اجاره کرده است می‌گوید که گاه گاهی می‌آید و سری به بقایای باقی مانده از خانه‌اش می‌زند در حالی که با دست به دیواره‌هایی که بخش‌هایی از آن ریخته اشاره می‌کند و می‌گوید: این خانه پسرم بود و کمی آن‌طرف تر خانه پسر دیگرم بود که الان هر کدام در جایی خانه اجاره کرده‌اند و تقریباً می‌توان گفت بیشتر روستا این گونه خالی از سکنه شده است.

او ادامه می‌دهد: چادرهایمان تا همین ۲ هفته قبل برپا بود ولی آمدند و گفتند باید آنها را جمع کنید و با وام‌هایی که دادند باید خانه اجاره می‌کردیم؛ اجاره کردن‌هایی که حتی در روستاهای اطراف شهر خرم آباد هم باید ۲ یا سه برابر آن را به صورت ماهانه پرداخت کرد.

در جایی که روزگاری وسط حیاط خانه‌ای بوده ایستاده‌ایم درخت انجیر نسبتاً بزرگی که پیداست سال‌های سال از اهل خانه خاطره دارد اکنون بی آنکه در حیاطی و حصاری در میان باشد شاخ و برگ‌ها و البته انجیرهای نارس خود را به باد سپرده است و شاخه‌هایش بر پنجره شکسته اتاق نشیمن خانه تن می ساید ولی دیگر خبری از اهالی خانه نیست و علف‌های سبزرنگ لطیفی از کف اتاق روییده است.

زن میانسال می‌گوید این خانه‌ای که اکنون در وسط حیاطش ایستاده‌ایم؛ خانه فریده خانم است که سال‌های قبل همسرش فوت کرد و او با چند فرزندنش در این خانه زندگی می‌کردند که سیل خانه شأن را خراب کرد و آنها نیز اکنون لابد در جایی و در روستایی دیگر خانه اجاره کرده‌اند.

زن ۵۹ ساله می‌گوید: زمانیکه ۱۵ سال داشت به این روستا آمده و اکنون بیش از ۴۰ سال است که آنجا زندگی می‌کند و سابقه نداشته است چنین سیلی آمده باشد؛ آب تا پشت در حیاط‌های خانه مان آمده بود ولی هیچگاه به داخل راه نمی‌یافت.

او ادامه می‌دهد؛ بالای روستا و در دامنه کوه امام زاده‌ای قرار دارد که اهالی روستا قبل از شب سیل اسباب و لوازم خانه را آنجا بردیم که شبی که سیل آمد آب از سر روستا گذشت و هیچ وسیله‌ای برای مان باقی نماند.

سیل بی سابقه لرستان در ۱۲ فروردین ۹۸

سیل بی سابقه لرستان در ۱۲ فروردین ماه امسال موجب ویرانی مناطق وسیعی از مناطق شهری روستایی، زیرساخت‌های عمرانی، جاده، پل، مزارع و منازل مسکونی شد فارغ از تمام اقدامات انجام شده و نشده، کمی‌ها و کاستی‌ها و نقاط ضعف و قدرت در خصوص آمادگی قبل، حین و پس از بحران، این حادثه میدانی برای نوع دوستی و اوج همکاری و همدردی و انسجام اجتماعی بود که در نوع خود سرمایه‌ای قابل اتکا می‌تواند باشد.

اتحاد عمومی مردم، گروه‌های جهادی، خیران، ادارت دولتی، سازمان‌ها و نیروهای ارتش و سپاه در روزهای اولیه سیل علاوه بر امداد رسانی و تأمین وسایل ضروری سبب آرامش و کاهش آلام مردم سیل زده لرستان شدند اکنون حدود یکصد روز پس از سیل ویرانگر می‌گذرد که در مسیر همین سیلاب از خرم آباد تا روستای حیات الغیب پیش می‌رویم در این مسیر؛ رودخانه کشکان آرام و زلال در بستری وسیع‌تر شده و پهن پیکر که در واقع بخشی از زمین‌های زراعی و خانه‌های حاشیه را به تصرف خود آورده و در لابه لای سنگلاخ‌های بزرگ که ازدامنه کوه جابجا کرده به راهش ادامه می‌دهد.

زیرساخت‌های عمرانی جاده‌های روستایی، آب لوله کشی، برق، گاز و پل‌های ارتباطی روستاها در مسیر سبزوار، دوآب، حیات الغیب تقریباً ترمیم شده است. کشاورزانی که زمین زراعی و باغات آنان آسیب ندیده اکنون از سخاوت کشکان بهره مند شده و با پمپ‌های انتقال در کنار رودخانه، آب را تا فرسنگ‌ها دورتر به مزارع می‌رسانند. کشاورزانی که زمین و باغات را از دست داده چشم انتظار مانده و برخی هم در مسیر ویسیان شالیکار های سبز خود را رونق داده و دوباره زیر کشت برده‌اند البته با لای روبی مزارع از گل و جایگزینی خاک مرغوب!!

چم حسین روستایی که محو شد

در روزهای آغازین سیل لرستان تصویر و فیلم‌ها و نوشته‌هایی با عناوینی همچون "چم حسین روستایی که محو شد" بسیار در شبکه‌های مجازی همرسانی می‌شد هنوز هم اگر گذری بر این مناطق بی افتد از این روستا بجر چند پله چیزی نمی‌بینی و تنها یادگار و نماد دیگرش یک بنر است با عکسی از دوران پررونق شالیزار و کشاورزی سرسبزش با این جمله؛ " چم حسین روستایی که محوشد. "

حالا بنر در گرمای آفتاب پوسیده شده است و کمپ چادرها جمع آوری شده، اهالی با دریافت هزینه شش میلیون تومانی اجاره بها اسکان و برخی نیز در روستای چم دیوان عملیات ساخت مسکن را آغاز، حتی ۲ مورد نیز بهره برداری شده اما مسافران و رهگذران در مسیر هیچگاه متوجه محو روستای چم حسین نخواهند شد.!

اندکی آن‌طرف تر از روستای چم حسین روستای قالبی علیا در مسیر رودخانه نیز آثاری از چادرهای هلال احمر نیست، اهالی خانه‌های مخروب را ترک و با دریافت هزینه اجاره بها در روستاهای اطراف سکونت دارند.

رونق بازسازی کمی آن‌طرف تر

آن‌طرف رودخانه روستای حیات الغیب در بافت سیل زده با تلی از خرابه، خانه‌های محوشده، خانه‌های تخریبی، دروازه‌های بی حصار، درختان تنومند حیاط‌های بی خانه با خاطراتی از جنس روستا به خاک نشسته و از سوی ساکنین رها و ترک شده است!

خانه‌های تخریبی گلی سرجای خود فرونشسته و صاحبان خانه‌های اسکلتی در حال خروج مصالح از زیر خاک هستند تا در مکان جدید روستا که در ضلع شمالی منطقه سیل زده در دامنه تپه قرار دارد بنای جدید روستا را پایه گذاری نمایند.

عملیات بازسازی روستا آغازشده است؛ قایق‌ها و بلم که تا یک ماه پیش مردم را جابجا می‌کردند دیگر وجود ندارد پل موقت احیا شده است و تردد مردم و ماشین آلات بر روی پل انجام می‌شود در عین حال عملیات بازسازی پل دائم نیز شروع شده است.

صدای مردم پس از سیل

فرخ دولت سیاه منصور زنی ۵۹ ساکن روستای حیات الغیب بر زمین مسکن سیل برده‌اش ایستاده و می‌گوید بیشتر از ۴۰ سال در این روستا سکونت دارم و تا به امسال رودخانه کشکان را به این اندازه وحشتناک ندیدم وی از روز سیلاب می‌گوید که شب قبلش به دامنه تپه پناه برده و از ناپدید شدن خانه خود پریشان شده است.

این زن سرپرست خانوار با اشاره به وضعیت مطلوب کشاورزی قبل از سیل و در سالهای گذشته که تنها منبع درآمد خانوار بوده گفت: سیل، زمین گندم زار ما را نابود کرد و حالا ۲ فرزندم که بیکار شده‌اند به روستاهای اطراف خرم آباد مهاجرت کرده‌اند.

او از اجاره بالای مسکن در روستای اطراف خرم آّباد نگران است و می‌گوید حتی با ۲۰ میلیون تومان رهن و ۳۰۰ هزار تومان اجاره نمی‌توانم مسکن مناسب پیدا کنم هرچند کمک ۶ میلیون تومانی اجاره را دریافت کرده‌ام و حالا چشم انتظار زمینی است در بافت جدید روستا تا پیمانکار ساختش را آغاز کند.

سیاه منصور اشاره‌ای به پل دائم در حال ساخت دارد و قدردان کمک‌های مردم و دولت در ایام سیل است اما می‌گوید: اصل کمک ساخت این پل، جاده و خانه‌هایمان است تا قبل از فصل بارندگی از اجاره نشینی نجات پیدا کنیم و برای ترمیم زمین‌های به گل نشسته برای سال کشاورزی جدید به روستای خودمان برگردیم.

فرزانه ولی پور ۵۴ ساله در حال خارج کردن مصالح ساختمانی به جا مانده از سیلاب (آهن آلات) با ۲ دختر بعد از جمع شدن چادرها و دریافت هزینه ۶ میلیون تومانی اجاره بها راهی روستایی در اطراف خرم آباد شده است و با یک زمین اهدایی برای همیشه مهاجرت می‌کند.

فرزانه می‌گوید: نیم هکتار زمین کشاورزی داشتم که منبع درآمد بود و الان دیگر چیزی از آن نمانده و تبدیل به رودخانه شده است بنابراین دیگر بهانه‌ای برای ماندن در روستا ندارم ساختمان محل سکونت هم تخریب شده و اندک آهن آلات را برای استفاده یا فروش جهت تأمین ساخت منزل جدید می برم.

وی افزود: مراحل اداری ساخت خانه جدید را انجام دادم قرار است با وام و کمک بلاعوض ۶۰ متر زیر بنا تا مرحله سفت کاری در روستای جدید برایم ساخته شود. هرچند زیر بنای آن کم است و از سفت کاری به بعد هم باید هزینه پرداخت نمایم. اما از مستأجر بودن بهتر است و توان پرداخت اجاره را ندارم.

سعید ویسکرمی ۴۹ ساله ساکن روستای حیات الغیب دارای ۲ فرزند از روزهای سخت سیلاب و درست کردن یک کلک (قایق محلی) برای جابجایی اهالی روستا و نیروهای امداد خاطراتی دارد و می‌گوید: به مدت ۲ ماه با همکاری ۲ نفر از جوانان روستا، کمک‌های خیرین و نیروهای امدادی را با قایق جابجا می‌کردیم.

ویسکرمی همانند بسیاری از سیل زدگان خانه و زمین‌های کشاورزی خود را از دست داده اما بعد از نصب پل موقت، به شهر دوره چگنی رفته و با اجاره کردن زمین کشاورزی خانواده را هم در کنار کشت و کار زیر چادر اسکان داده تا چرخ زندگی را با تولید صیفی جات به حرکت درآورد اگرچه سخت هم باشد حالا محصولاتش را به بازار عرضه می‌کند تا بعد از برداشت محصول ساخت ساختمان سیل زده‌اش را شروع کند.

نورعلی پیرحیاتی دهیار روستای حیات الغیب در خصوص جانمایی روستای جدید در ضلع شمالی گفت: بعد از جا نمایی و تسطیح زمین، پرونده ۴۰ ساختمان آماده و پی ریزی توسط پیمانکار در حال اجرا است.

دهیار روستای حیات الغیب که خود از سیل ۱۲ فروردین آسیب دیده می‌گوید: ۳۰۰ درخت انگور هفت ساله با زمین بر اثر سیل از دست داده است و به همین صورت با توجه به اینکه شغل اصلی مردم روستا کشاورزی و باغداری است بسیاری از مردم روستا دچار خسارت شداند.

وی به کمک‌های دولت و مردم در بازسازی اشاره کرد و گفت به همت مسئولین پل موقت دایر شد، تردد انجام می‌شود اما لزوم اجرای عملیات پل دائمی باید با سرعت انجام شود چرا که با اولین بارندگی پل موقت آسیب خواهد دید.

دهیار روستای حیات الغیب از اسکان اهالی سیل زده در روستاهای اطراف اشاره کرد و گفت: بعد از جمع آوری چادرها اکثر اهالی به روستاهای اطراف رفته‌اند، سرعت ساخت و ساز و سرانه باید افزایش یابد از طرفی زیر ساخت عمرانی مکان جدید مانند برق، آب، معابر، فاضلاب و تلفن نیاز به اقدام دارد.

بخش کشاورزی و تسهیلات سیل
عبدالرضا بازدار، رئیس سازمان جهاد کشاورزی هفته قبل با تشریح نحوه تشکیل پرونده و پرداخت تسهیلات به کشاورزان خسارت دیده از سیل لرستان گفت: پس از سیل اخیر در لرستان و وارد آمدن خسارات به زیرساخت‌های کشاورزی، اقدامات اولیه و فوریتی از سوی جهاد کشاورزی لرستان آغاز شد که ازجمله آن می‌توان به؛ راه‌اندازی ۴۱۰ ایستگاه پمپاژ، ترمیم و ایجاد بیش از ۴۰۰ کیلومتر راه بین مزارع و ۳۶۰ کیلومتر کانال اشاره کرد.

وی به کارگیری ۱۶۰ دستگاه ماشین آلات سنگین در حوزه کشاورزی را از دیگر اقدامات جهاد کشاورزی لرستان در سیل اخیر دانست و افزود: بسیاری از باغات خسارت دیده از سیل با به‌کارگیری وسایل مکانیزه لایروبی شد به طوری که بیش از ۲۰۰ هزار متر مکعب لجن و رسوبات آورده سیل را از باغات خارج شد.

وی یاد آورشد: از تشکیل در جریان سیل اخیر در لرستان ۱۷ هزار و ۶۰۰ پرونده کشاورزان خسارت دیده، ارزیابی ۷۰ میلیارد خسارت بلاعوض به کشاورزان آغاز شده است.

بنظر می‌رسد حجم خسارت وارد شده به بخش کشاورزی بیشتر از سایر بخش‌ها باشد با توجه به وابستگی اقتصادی و نقش کشاورزی در میزان درآمد و شغل ساکنان مناطق سیل زده نیازمند نگاه جدی تر به این موضوع در سطوح ملی و استانی باشد.

نگاهی گذرا به آمار و ارقام تعداد خسارت دیدگان و میزان اعتبار تخصیصی مشکل کشاورزان را بطور کامل حل نمی‌کند میانگین کمک‌های اعطایی بلاعوض شاید بین یک تا سه میلیون تومان باشد در صورتیکه حجم کمترین خسارات به مزارع و باغ‌ها بالاتر از این مبالغ بوده پیشنهاد می‌شود وام‌های قرض الحسنه با ضمانت آسان و تنفس حداقل سه تا پنج سال راه حل مناسبی برای احیای کشاورزی مناطق سیل زده باشد.

ضرورت بازگشت به شرایط بهتر تا قبل از آغاز بارندگی‌ها

سیل ویرانگر لرستان اگرچه در تاریخ ۱۲ فروردین سالجاری موجبات خسارت سنگین به زیرساخت‌های عمرانی، کشاورزی، ساختمانی لرستان در سطح وسیعی شد ولی همچنان همدلی و تلاش برای بازسازی توسط مردم و دولت در حال اجراست اما غفلت از شاخص‌هایی چون زمان ساخت قبل از فصل بارندگی و تسریع در احداث پل‌های دائمی توجه به مشاغل از دست رفته و احیای مزارع نباید فراموش شود.

از طرفی برخی روستاهای تخریب شده در مسیر جاده‌های اصلی که جانمایی جدید برای ساخت انجام شده می‌تواند فرصت مناسبی برای رونق گردشگری باشد و حفظ آثار و بقایای اشیا، منازل تخریب شده، نصب یادمان در کنار روستایی مانند چم حسین می‌تواند در نوع خود جاذبه‌های توریستی ایجاد کند.

۱۹۲۰/‏۷۲۷۳

مهری میر دریکوند