جولان آتش در حجله گاه دامنه زاگرس / پیشگیری محال شد مهارش کنید

حریق چند روزه عرصه های طبیعی گنجوان بخش چوار شهرستان ایلام دیروز جمعه بعد از سازماندهی و اقدام هماهنگ و پر تعداد نیروها طی چند ساعت مهار شد اما این اخرین حریق این تابستان نیست امروز شنبه زیستگاه کل انار مشرف بر شهر ایلام آتش گرفت.

آتش چون دشمنی موذی و پرتوان هر روز و هر ساعت در یک گوشه ای از جنگل و مرتع استان ایلام سر بر می آورد هنوز این یکی مهار نشده که از نقطه دیگری اغاز می شود و به مدد پر باری علوفه مرتع و سبزینه زیر اشکوب جنگل در اندک ساعتی تمام محیط پیرامون را فرا می گیرد.

بازی ویرانگر اتش با پایان بارندگی های سالانه در شرایطی که بی سابقه ترین میزان بارش -حدود هزار میلی متر - ایلام را سراسر سرسبز کرده بود در این استان در حالی اغاز شد که انبوه سبزینه بهار اکنون علوفه خشکی شده که کوچکترین جرقه را به تنوره جهنمی برای سوزاندن بلوط های کهنسال و تنو مند مبدل می کند.

از نیمه دوم خرداد تاکنون ده ها مورد آتش سوزی در عرصه های طبیعی استان ایلام اتفاق افتاده است آتشی که از مزارع شروع شد مراتع را در برگرفت و اکنون بلوطستان های کهنسال پیرامون شمال ییلاقی ایلام را هدف قرار داده و دراین مدت صدها هکتار و جنگل و مرتع استان از جمله غنی ترین زیستگاه های گیاهی و جانوری زاگرس را منهدم کرده است و هنوزبرای اتش از فصل گرما خیلی مانده است.

خط اول مبارزه با ابلیس اتش مردم محلی و نیروهای منابع طبیعی و محیط زیست هستند اما مجموعه شرایط تابستان امسال که گرمای هوا و غنای گیاهی جنگل ومرتع جرقه را به کوه اتش مبدل می کند در بسیاری از موارد مهار حریق بال افراد وامکانات بیشتری شدنی است.

** ضرورت سازماندهی قبلی و قوی مهار اتش

اتش چند روزه ای که به جان عرصه های طبیعی گنجوان بولی افتاد ذهن و دل مردم استان را همراه با دست و پای چند نفر نیروهای محلی و افراد منابع طبیعی و پرسنل محیط زیست که نومیدانه اما جانانه از اواسط هفته گذشته تا روز پنج شنبه جنگیدند شاید از دامنه بیشتر اتش جلوگیری کنندسوزاند و همراه ان فریادی که از حجم سنگین اتش می گفتند و درخواست کمک می کردند به واسطه رسانه ها در افکار عمومی نیز بازتاب یافت.

به دنبال تداوم چند روز حریق گنجوان، مجموعه نیروهای استان به خصوص بسیج به دتبال هماهنگی انجام شده در نشست پنج شنبه شب شورای هماهنگی بحران استان ایلام به مقابله آتش رفتند و ساعتی چند از روز جمعه نگذشته بود که یغمای حریق پایان یافت در میانه خوشحالی و قدردانی های از مهار اتش حرف اصلی ناگفته در ذهن ودل ماند و کسی نپرسد چرا دیروز و یا پرویروز نیامدید.

نکته حائز اهمیت روند طولانی شدن مهار آتش سوزی در این منطقه بود که البته به اذعان مسئولان و به خاطر وضعیت جغرافیایی و کوهستانی بودن منطقه شرایط برای مهار آتش سوزی با سختی و چالش همراه بود و به همین امر مهار آتش با کندی و سختی همراه بود.

در این میان نبود یک بالگرد مهار آتش نمود عینی داشت چرا که در صورت وجود یک بالگرد عملیات هلی برد نفر و تجهیزات باتوجه به صخره ای و کوهستانی بودن منطقه تسریع می یافت و در نتیجه آتش سوزی نیز زودتر خاموش می شد.

طبق شواهد و قرائن در ساعات اولیه آتش سوزی تنها نیروهای محیط زیست و منابع طبیعی در منطقه حضور داشتند اما به علت شدت وزش باد و سقوط کنده های نیم سوز از ارتفاع به ته دره و در نتیجه شعله ور شدن مجدد این کنده ها، شدت آتش سوزی گسترش یافت.

با توجه به شدت آتش سوزی و کمبود نفرات و تقاضای دستگاه های ذیربط محیط زیست و منابع طبیعی و مدیریت بحران به دستور استاندار ستاد مدیریت بحران به ریاست معاون سیاسی امنیتی استانداری تشکیل شد و طبق مصوبه این جلسه همه دستگاه های مختلف با ادوات و تجیهزات و نفر به منطقه اعزام شدند تا در فرایند خاموش کردن آتش مشارکت کنند.

دستگاه های مختلف پس از تشکیل شورای مدیریت بحران و دستور صریح استاندار با عزام نفر یا تجهیزات و ادوات و یا همچون سپاه با گسیل نیرو و امکانات در منطقه حضور یافتند و آتش سوزی با مشارکت دستگاه های مختلف چون محیط زیست، منابع طبیعی، هلال احمر، سپاه و بسیج، راه و شهرسازی و راهداری، فرمانداری، بخشداری، مردم بومی منطقه پس از چند روز خاموش شد.

بعد از مهار این آتش سوزی گسترده آنهم پس از دستور استاندار مبنی بر مشارکت و حضور گسترده تمام دستگاه های مختلف حال این سوال مهم در ذهن متبادر می شود که چرا باید دستگاه های مختلف و مردم زمانی بسیج شوند که اتش عرصه را برهمگان تنگ کرده و در حال بلعیدن همه چیز است؟؟؟

چرا نباید از همان دقایق اولیه وقتی که مسئولان ذیربط محیط زیست و منابع طبیعی به فراست در می یابند که مهار آتش به تنهایی از عهده انها خارج است، همان دقایق اولیه دستور گسیل و اماده باش همه دستگاه های مختلف اعم از نفر یا تجهیزات و یا هردوی انها صادر نشود؟؟

استان ایلام دارای توپورگرافی کوهستانی و کوه ها و صخره های سخت گذر و دره های عمیق و باریک و مراتع متراکم است و باتوجه به بارندگی های سال زراعی جاری و افزایش تراکم مراتع و پوشش گیاهی احتمال وقوع آتش سوزی های دیگر در استان دور از انتظار نیست، حال با توجه به نبود بالگرد برای هلی برد نفر و تجهیزات و تعلل در بسیج عمومی و دستگاه های مختلف چه تضمینی وجود دارد که بازهم واقعه تلخ آتش سوزی بولی و شلم تکرار نشود؟؟؟

مسئولان چه تدابیری اتخاذ کرده اند که آتش سوزی ها به سرعت مهار شود و جایگاه تهیج افکار عمومی برای مشارکت گسترده در مهارآتش سوزی ها کجاست؟؟؟

برای دریافت پاسخ این سوال ها خبرنگار خبرگزاری ایرنا با برخی از مسئولان ذیربط در مساله آتش سوزی مراتع و جنگل ها گفت و گوهایی انجام داده که چکیده ای از این مباحث به شرح ذیل امده است:

** میزان امکانان و تجهیزات و نیرو در استان ایلام اندک است

مدیر ستاد بحران استانداری ایلام گفت: در حالت روتین مهار آتش سوزی ها برعهده نیروهای منابع طبیعی و محیط زیست است و در صورتی که حجم آتش سوزی ها گسترده و خارج از توان این ۲ دستگاه باشد سایر نهادها برای مشارکت در مهار آتش وارد عمل می شوند.

سعید کریمیان افزود: یکی از مهمترین راه های مهار سریع آتش سوزی ها استفاده از قوای مردمی و بهره مندی از ظرفیت های مردمی است که حضور خودجوش مردم در عرصه ها هم مایه قوت مسئولان و هم عاملی برای تسریع در مهار آتش سوزی است.

وی اظهار داشت: در هنگام وقوع آتش سوزی ها اگر مردم منطقه آسیب دیده با ابتدایی ترین ابزارها مانند بیل و اره و سایر ابزارهای موثر در مهارآتش در عرصه ها حضور یابند آتش سوزی در زمان کمتری اطفا می شود.

کریمیان در مورد حضور بالگرد در استان ایلام هم توضیح داد: تامین بالگرد بر اساس موافقت نامه سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و هوانیروز کشور بر عهده اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان است که این موضوع نیز با مشکلات عدیده ای همراه است.

وی توضیح داد: حضور بالگرد در استان ایلام مستلزم هزینه های زیاد میلیونی است و همچنین هزینه و شرایط حفظ، نگهداری و تامین سوخت این پرنده هم مزید بر علت است.

وی در مورد عدم استفاده و بسیج سایر دستگاه ها در مهار آتش سوزی ها یادآور شد: تعداد ادوات و تجهیزات در استان ایلام محدود است و هنگام گسیل ادواتی چون تانکرهای آب رسان یا لودر و … عملیات های عمرانی و خدماتی استان در دیگر نقاط مختل و معطل می ماند.

کریمیان توضیح داد: به عنوان مثال با اعزام اداواتی چون لودر و شن کش به منطقه آتش گرفته بولی تا زمان استقرار این ماشین ها در منطقه فرایند عمرانی راه سازی در مسیر ایلام – مهران دچار کندی و در پاره ای از مواقع متوقف می شد.

وی تاکید کرد: حضور نیروها و ادوات سایر دستگاه های عمرانی و خدماتی به علت کمبود نیرو و تجهیزات فقط در مواقع لزوم و اضطراری امکان پذیر است و در این فاصله نیروهای محیط زیست و منابع طبیعی در مرحله بعدی سپاه و بسیج و دیگر دستگاه ها با نفر و تجهیزات و ادوات باید در منطقه برای مهار آتش حضور داشته باشند.

وی به نکته حائزاهمیت دیگری که اشاره کرد، عمدی بودن برخی آتش سوزی ها است و در این زمینه اظهار داشت: بعضی از آتش سوزی ها حاصل سهل انگاری های انسانی و تعدادی نیز به علت عمدی رخ می دهد.

کریمیان یاداور شد: به عنوان مثال آتش سوزی منطقه بولی عمدی و آگاهانه توسط افراد خاطی ایجاد شد و یکی از راه های جلوگیری و یا کاهش وقوع آتش سوزی فرهنگ سازی در بین مردم و جوامع محلی با هدف اهمیت حفظ سلامت اراضی طبیعی جنگلی و مرتعی است.

** طولانی شدن مهار آتش سوزی منطقه بولی یک استثنا بود

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام هم گفت: در سال جاری باتوجه به اقدامات پیشگیرانه تمام آتش سوزی های رخ داده در استان ایلام در کمترین و سریع ترین زمان ممکن مهار شده است.

رضا احمدی افزود: اما در مورد آتش سوزی منطقه بولی شرایط کاملاً فرق می کرد و متفاوت بود، چرا که منطقه صخره ای با شیب بسیار تند، بلوط ها و کنده های خشک بود که در گسترش آتش سوزی دخیل بود و وزش تند باد نیز به این وضعیت دامن می زد.

وی اظهار داشت: شرایط خاص اقلیمی و سخت گذربودن منطقه باعث شد که رسیدن به نقاط آتش گرفته با سختی و چالش همراه باشد و همچنین سقوط کنده های نیم سوز از ارتفاع به اعماق دره و مراتع پایین دست بر وسعت آتش سوزی ها افزود.

احمدی در مورد عدم حضور بالگرد در استان ایلام در موقع آتش سوزی منطقه بولی هم یادآور شد: وضعیت جغرافیایی منطقه و توپوگرافی کوه ها و صخره ها به گونه ای بود که محل نشست و برخواست بالگرد برای هلی برد نیرو و تجهیزات امان پذیر نبود.

** رایزنی و مکاتبه در خصوص استقرار بالگرد در استان ایلام همچنان ادامه دارد

وی در خصوص استقرار بالگرد در استان ایلام هم گفت: رایزنی ها و مکاتبه های لازم توسط سازمان جنگل ها، مراتع و ابخیزداری و هوانیروز کشور برای استقرار دائمی بالگرد در استان ایلام صورت گرفته و با پیگیری های استاندار ونمایندگان مجلس این موضوع درمراحل نهایی و پایانی قرار دارد.

** مردم و جوامع محلی مهمترین عامل حراست از طبیعت هستند

وی افزود: در کنار نیروهای اداره کل منابع طبیعی و محیط زیست از ظرفیت جوامع محلی و نیز انجمن‌های مردم نهاد زیست محیطی همیار طبیعت برای رصد، کنترل و مهار آتش استفاده می‌شود.

وی با بیان اینکه حفظ طبیعت تنها در گرو مشارکت گسترده همگانی است، گفت: جوامع بهره بردار همچون عشایر، روستاییان و تعاونی‌های این اقشار در خصوص اهمیت حفظ عرصه‌های ملی جنگلی و جانوری آموزش‌های مکرر را از فرا گرفته‌اند.

احمدی یادآور شد: تفاهم نامه‌هایی با جوامع بهره بردار منعقد شده که این گروه‌های ذی نفع طبیعت در قبال استفاده از مواهب طبیعی در حفظ و حراست از آن نیز مستقیم نقش داشته باشند.

وی افزود: همچنین بهره برداران و جوامع محلی روستایی و عشایری امسال از سوی دستگاه‌های منابع طبیعی، محیط زیست، امور عشایری و خود سازمان جهادکشاورزی به وسایل و امکانات و نیز فن اصولی مهار آتش مجهز شده‌اند تا در موقع بروز آتش سوزی برای مهار آن سریع در محل حاضر باشند.

** رسانه ها تهیج کننده افکار عمومی برای مهار آتش سوزی

وی در ادامه به نقش و تأثیرگذاری رسانه‌های جمعی بر افکار عمومی در موضوع آتش سوزی‌ها اشاره کرد و گفت: رسانه‌ها قدرتمندترین اهرم برای تهیج مردم در مورد حراست از عرصه‌های ملی هستند.

وی تاکید کرد: مردم و افکار عمومی به نوعی به رسانه‌ها و مباحث مطرح شده در این تریبون‌های جمعی را قبول دارند و در این میان رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های فعال فضای مجازی که گستردگی عام دارند می‌توانند نقشی بازدارنده و اموزنده در میان مردم ایفا کنند.

احمدی یادآور شد: رسانه‌ها با انتشار مطالب درست و واقعی و نیز طرح موضوعات اموزشی در مورد عدم درست کردن آتش در عرصه‌های طبیعی یا لزوم خاموش کردن آن هنگام مراجعت از طبیعت یا بسیج همگانی برای مهار آتش هنگام وقوع نقشی بی بدیل و بی جایگزین دارند.

به گزارش ایرنا، امسال رشد مراتع نسبت به سال گذشته بین چهار تا ۱۰ برابر بیشتر شده است که در برخی نقاط مجوز تألیف دام عشایر و روستایی صادر شده و در بعضی نقاط به لحاظ موقعیت خاص رویشی منطقه اجازه ورود دام به عرصه‌ها داده نشده است.

در سال جاری با توجه به تراکم و ارتفاع مراتع ۱۲۰ نقطه بحران زا در استان ایلام شناسایی شده است که ۹۰ نقطه در مناطق آزاد و ۳۰ نقطه نیز در مناطق تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست قرار دارد.

با ایجاد ۱۴ پایگاه و استقرارکانکس و دیده بان کشیک ۲۴ ساعته با امکانات کامل نقاط حساس و بحرانی رصد و پایش می‌شوند و همچنین گشت‌های موتوری، پیاده و ماشین رو به طور مداوم در حال پایش مناطق ملی هستند.

از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۱ فقره آتش سوزی در اراضی جنگلی و مرتعی استان رخ داده که ۳۲ هکتار آن در مراتع و ۶۱ هکتار ان در اراضی جنگلی رخ داده که این آتش سوزی ها در کمترین زمان ممکن (کمتر از یک الی ۲ ساعت) مهار شده اند.

**شِمای کلی جنگل‌ها و مراتع استان ایلام

بر اساس نقشه پوشش گیاهی، حدود ۶۴۲ هزار هکتار از گستره کل استان ایلام جنگل با پوشش مسلط بلوط ایرانی است.

** مراتع استان ایلام وسعتی معادل ۹۶/۷۸۴۶۹۳ هکتار دارد، که ۲۷ هزار و ۸۳۶ هکتار آن مرتع خوب، ۳۵/۵۳۲۶۸۴ هکتار آن مرتع متوسط و ۶۱/۲۲۴۱۷۳ هکتار مرتع فقیر است.

/ ‏۶۰۳۴/‏. ۷۱۷۲