مجموعه پاسارگاد؛ شکوه تاریخ و صلابت معماری ایران

میراث جهانی پاسارگاد، کلکسیونی از آثار تاریخی دوران هخامنشیان را به نمایش گذاشته است. در دنیا کمتر کسی است مجموعه تاریخی پاسارگاد را نشناسد. جهان گردان و باستان شناسان زیادی به امید کشف گنجینه‌ی پاسارگاد، به ایران سفر می‌کنند. اگر می‌خواهید بدانید که در مجموعه تاریخی پاسارگاد چه سازه‌هایی وجود دارد، خواندن این مطلب را از دست ندهید.

پاسارگاد کجاست؟

موقعیت آثار باستانی در مجموعه پاسارگاد
مجموعه تاریخی پاسارگاد از یک محوطه حفاظتی بسیار بزرگ تشکیل شده که محوطه‌ی اصلی را در مرکز خود جای داده است. در محوطه اصلی مهم‌ترین آثار تاریخی پاسارگاد قرار دارند. موقعیت این بنا‌ها در محوطه اصلی به این شرح می‌باشد: آرامگاه کوروش بزرگ در سمت جنوب، مجموعه‌ی سلطنتی در مرکز، یک پل تاریخی در شرق و زندان سلیمان در شمال محوطه اصلی قرار گرفته اند.
در مجموعه‌ی سلطنتی، کاخ مسکونی کوروش بزرگ، دروازه، تالار عمومی و باغ سلطنتی مشاهده می‌شود. در محوطه‌ی حفاظت شده‌ی اطراف، بقایای مجموعه تاریخی پاسارگاد را می‌توان دید که برخی متعلق به دوران ما قبل تاریخ هستند. مدرسه، کاروانسرا، محدوده‌ی مقدس، تل خاری، تل نخودی، تل سه اسیاب و دو تلان از دیدنی‌های محوطه‌ی حفاظت شده می‌باشند. در ادامه به معرفی برخی از بنا‌های معروف مجموعه تاریخی پاسارگاد می‌پردازیم.

آرامگاه کوروش کبیر

کاخ اختصاصی کوروش

در گذشته محوطه‌ی اصلی مجموعه تاریخی پاسارگاد، بخشی از باغ شاهنشاهی را شامل می‌شدند. درب ایوان‌های کاخ به روی باغ شاهنشاهی باز می‌شد؛ اما امروزه غیر از سنگفرش‌های سنگی و باقیمانده‌هایی از ستون‌های کاخ، چیزی نمانده است. در بخش جنوبی کاخ، سنگ نوشته‌ای وجود دارد با این مضمون: «من کوروش شاه هخامنشی ام».

کاخ بارعام
تخت سلیمان
تل تخت یا تخت سلیمان از دیگر بنا‌های مجموعه تاریخی پاسارگاد است که بر روی تپه‌ای بزرگ قرار دارد. زمانی که کوروش با ساخت مجموعه‌ای شبیه به تخت جمشید را در سر داشت شروع به ساخت تل تخت کرد که با مرگ وی نیمه تمام ماند. در زمان کوروش کبیر از سنگ‌های مرمر برای ساخت تل تخت استفاده می‌شد که بعد از مرگ وی، داریوش بزرگ سازه‌های خشتی را بکار گرفت. تل تخت مجموعه‌ای از سازه‌های تاریخی را در وسعت ۸۰۰۰ متر در برگرفته است. ساختار‌های سنگی این مجموعه متعلق به دوران کوروش می‌باشد و مابقی سازه‌های خشتی متعلق به دوره‌های دوم هخامنشی، سلوکی، اشکانی و اواخر دوره ساسانی است.

کاروانسرای مظفری
کاروانسرای مظفری یکی از بنا‌های ارزشمند پاسارگاد است که در ۱۰۰۰ متری آرامگاه کوروش واقع شده است. این کاروانسرا ۲۰۸ متر مربع از محوطه‌ی مجموعه تاریخی پاسارگاد را به خود اختصاص داده است. تمام این کاروانسرا از سنگ مرمر است و در برخی از جا‌ها سنگ‌های ربوده شده از مجموعه‌ی سلطنتی دیده می‌شوند. در مجموعه‌ی این اثر تاریخی، ایوانی از سنگ‌های چهارگوش خود نمایی می‌کند. در بخش پشتی ایوان، اتاق‌هایی با سایز‌های مختلف وجود دارد. کاروانسرای مظفری در دوران آل مظفر و بین سال‌های ۷۴۳ تا ۷۹۵ هجری شمسی ساخته شد.

باغ ایرانی
یکی از ۸ باغ ایرانی ثبت شده در یونسکو در مجموعه پاسارگاد قرار گرفته است. باغ‌های این مجموعه به صورت تو در تو طراحی شده اند و این یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد باغ پاسارگاد می‌باشد. البته لازم به ذکر است که در حال حاضر تنها بقایای کمی از باغ پاسارگاد یا همان پردیس یا باغ شاهی پاسارگاد باقی مانده است. کوشک ها، پل باغی و آبراهه‌های باغ شاهی از جمله بخش‌های موجود در این بخش بوده اند.
از دیگر بخش‌ها و بنا‌های موجود در مجموعه پاسارگاد می‌توان به سنگ نگاره انسان بالدار، آرامگاه کمبوجیه، مسجد پاسارگاد اشاره نمود. درک زیبایی و شکوه این بنا‌ها تنها با مطالعه‌ی فلسفه‌ی ساخت آن‌ها و همچنین تماشای این اثر تاریخی ارزشمند از نزدیک امکان پذیر می‌باشد.

با توجه به قدمت بالا و تعلق پاسارگاد به دوره هخامنشیان، وجود بنا‌های با شکوه با معماری و علم مهندسی منحصر به فرد به کار رفته در بخش‌های مختلف آن، این مجموعه ارزش ثبت در میراث جهانی را داشت. به همین خاطر در سال ۱۳۸۳ مجموعه تاریخی پاسارگاد به عنوان یکی از آثار جهانی در یونسکو به ثبت رسید.