بررسی عوامل توفیق ظاهری فرقه‌های جدید و گرایش جوانان به آن‌ها

شفقنا – ایکنا نوشت: جهانگیری با بیان اینکه فرقه‌های جدید به نیازهای انسان مدرن از جمله معنویت پاسخ می‌دهند و از این طریق جاذبه پیدا کرده‌اند، توجه به مارکت و نگاه کاریکاتوری به آموزه‌های دینی را دو ویژگی اصلی جریان‌های جدید معنویت در جهان قلمداد کرد. حجت‌الاسلام یحیی جهانگیری، مدیر کل دفتر همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه مذاهب اسلامی و مبلغ...

شفقنا – ایکنا نوشت: جهانگیری با بیان اینکه فرقه‌های جدید به نیازهای انسان مدرن از جمله معنویت پاسخ می‌دهند و از این طریق جاذبه پیدا کرده‌اند، توجه به مارکت و نگاه کاریکاتوری به آموزه‌های دینی را دو ویژگی اصلی جریان‌های جدید معنویت در جهان قلمداد کرد.

حجت‌الاسلام یحیی جهانگیری، مدیر کل دفتر همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه مذاهب اسلامی و مبلغ بین‌المللی، به بررسی عوامل توفیق ظاهری فرقه‌های جدید و گرایش جوانان به آن‌ها پرداخت و اظهار کرد: بشر جدید نیاز‌هایی دارد که فرقه‌های جدیدی که توانسته‌اند آن نیاز‌ها را تأمین کنند و از این طریق در میان مردم جاذبه پیدا کرده‌اند. مثلا یکی از نیاز‌های دوران جدید نیاز به معنویت است. باید در درجه نخست فرق معنویت و عرفان را بدانیم. معنویت در دوران جدید کاملا رنگ سکولاریته گرفته و گاه با معنویت‌های بدون خدا مواجهیم.

وی با بیان اینکه معنویت در دوران جدید با معنویت در دوران قدیم متفاوت است، تصریح کرد: در معنویت دوران جدید بیش از آنکه ما آرامش را در لاهوت ببینیم، آرامش را در عالم ناسوت جست‌وجو می‌کنیم؛ لذا برخی فرقه‌ها به پیروان خود پیشنهاد‌های جنسی می‌کنند یا پیشنهاداتی می‌کنند که سر از اعتیاد‌های شدید در می‌آورد. سنخ معنویت پیشنهادشده توسط فرقه‌های جدید، به گونه‌ای است که معنویت در آن‌ها به عنوان طریقی که تو از طریق آن به یک تعالی برسی نیست، بلکه خود معنویت موضوعیت دارد.

جهانگیری در ادامه تصریح کرد: این نگرش مثلا به تو می‌گوید که به شمع نگاه کن و کلماتی را تکرار کن که معنایش را نمی‌دانی. از این طریق شما به یک خلسه‌ای می‌روی و این خلسه موجب آرامش می‌شود. در معنویت پیشامدرن این آرامش و معنویت موضوعیت ندارد بلکه طریقیت دارد؛ یعنی واسطه است تا شما به یک تعالی برسی. در معنویت قدیم رسیدن به تعالی محور اصلی بوده است، اما در معنویت جدید، تعالی گم شده است. بلکه خود آرامش به عنوان یک مسئله مطرح است. دلیلش عوامل تاریخی و معرفتی است. یکی از عوامل این است که مدرنیته آرامش بشر را نابود کرده است؛ لذا فرقه‌های جدید می‌گویند به دست آوردن همین آرامش کفایت می‌کند.

مدرس حوزه و دانشگاه در ادامه گفت: فرقه‌های جدید و نومعنویت‌ها یک نگاه کاریکاتوری به آموزه‌های ادیان دارند. در واقع این فرقه‌ها آموزه‌هایی که جاذبه دارند را بزرگ‌نمایی می‌کنند، اما آموزه‌های دیگری که جذابیت ندارد را محو می‌کنند تا از این طریق بازار خود را حفظ کنند. مثلا این فرقه‌ها همواره به دنبال آرامش هستند و بر مفهوم صلح تأکید می‌کنند. شما ببینید چقدر مسئله صلح را پیگیری می‌کنند و حتی در صورت‌های افراطی آن نظام‌های قضایی را زیر سوال می‌برند. فرقه‌های جدید جذابیتشان در این است که به نقطه نیاز‌های بشر امروز توجه جدی دارند.

وی در تبیین توجه فرقه‌های جدید به نیاز‌های بشر امروز به محیط زیست اشاره کرد و گفت: گاهی اوقات چونان به بحث محیط زیست می‌پردازند که انسان را فراموش می‌کنند. اگر یک انسانی در جایی بمیرد به آن توجه نمی‌کنند، اما اگر یک درخت از بین برود می‌گویند دنیا نابود شده است. چرا؟ چون می‌بینند دنیای امروز به کشته شدن یک مسلمان در یمن حساس نیست، اما به از بین رفتن یک گونه جانوری حساس است؛ لذا فرقه‌ها این موضوعات را برجسته کرده‌اند. توجه به مارکت و نگاه کاریکاتوری به آموزه‌های دینی، ویژگی اصلی جریان‌های جدید معنویت در جهان است.

جهانگیری ادامه داد: بعضی اوقات این فرقه‌ها می‌آیند مناسک را بازتولید می‌کنند و توجه‌شان معطوف مناسکی است که به آن نیاز دارند. مثلا برخی از فرقه‌ها مراسمی دارند به عنوان مراسم خون‌آشامی که الآن خیلی جدی شده است. در ادیان سنتی یک‌سری کنترل‌ها برای لذات انسان اعمال می‌شود؛ مثلا گفته می‌شود شما مجازی تعداد محدودی همسر داشته باشی یا برخی غذا‌ها را نباید بخوری. در مجموع یکسری حلال و حرام‌هایی را تعیین کرده است. یکی از سوالات این است که چرا ادیان این محدودیت‌ها را گذاشته‌اند؟ فلسفه پشت این محدودیت‌ها ایجاد مانع برای کنترل لذات‌ها است. شما باید یک جا جلوی نفست را بگیری. لذات انسان باید کنترل شوند. فرقه‌های جدید لذات را رها کرده‌اند و انسان با پیروی از آن‌ها به اوج لذت می‌رسد و به همین دلیل سراغ لذت‌های جدید می‌رود. یکی از این لذت‌ها لذت خودکشی است. یکی از لذت‌ها لذت خون آشامیدن است. یکی از لذت‌ها توجه به هم‌جنس است. این لذت‌ها لذت‌هایی است که از نظر ادیان سنتی کاملا ناهنجار هستند، اما از نگاه فرقه‌های جدید هنجار قلمداد می‌شوند.

وی در پایان اظهار کرد: این فرقه‌ها برای بشر غربی که لذت بی‌پایان را انتخاب کرده است به عنوان جایگزین، لذت‌های کثیف را پیشنهاد کرده‌اند؛ ولی ادیان دیگر می‌گویند ما می‌خواهیم لذات تو را محدود کنیم تا دنبال لذت بی‌انت‌ها نباشی؛ چراکه لذت بی‌نهایت را در این دنیا نمی‌توانی پیدا کنی. به همین خاطر ادیان جدید برای تعریف لذت بی‌انت‌ها مناسکی تعریف می‌کنند که شاید برای بشر امروز که لذت بی‌پایان را انتخاب کرده است معنابخش باشد. این است که نهاد‌های امنیتی، ادیان جدید را به عنوان یک تهدید قلمداد می‌کنند. ادیان قدیمی حداقل برای بشر امروز مضر نبودند، اما فرقه‌های جدید برای بشر امروز یک تهدید جدی قلمداد می‌شوند. من معتقدم ادیان سنتی باید به نیاز بشر امروز توجه جدی بکنند. ادیان سنتی اگر هنوز درون‌گرا باشند و نیاز‌های دنیای امروز را نبینند و به بازسازی ساختارمند خودشان توجه نکنند، مطمئنا فرقه‌های جدید جای آن‌ها را خواهند گرفت و ادیان سنتی عرصه را خالی خواهند کرد.