ترکیه حساب ایران را از کشورهای عربی جدا کرده است

ابوالفضل خدائی: حزب عدالت و توسعه که از سال 2002 سکاندار قدرت در ترکیه است، طی رویدادی بی سابقه و در جریان انتخابات محلی 31 مارس در تمامی 39 بخش استانبول که مهمترین حوزه انتخابی در این کشور است، نتیجه را به حزب «جمهوریخواه خلق» واگذار کرد.با شکست در آنکارا و استانبول رجب طیب اردوغان خواستار بازشماری آرا شده است. از دست دادن استانبول که اردوغان حیات سیاسی خود را از این شهر شروع کرده بود، نه فقط از دست دادن شهرداری بزرگترین شهر ترکیه، که به نوعی قبول شکست نمادین در جایی است که نردبان ترقی‌ سیاسی‌اش بوده است.برخی این اتفاق را ضربه تازه ای بر حزب عدالت و توسعه و رهبر آن می دانند و بر این باورند که سلطه اردوغان نیز کم کم رو به پایان است. در این باره با دکتر رضا صولت کارشناس مسائل ترکیه گفتگو کرده ایم که در ادامه آن را می خوانید:

واقعیتی که تا قبل انتخابات محلی ترکیه وجود داشت شکست ناپذیری اردوغان و حزبش یعنی عدالت و توسعه از سال 2002 تاکنون بوده است. به نظر شما چه عواملی سبب شد که این شکست برای او و حزبش رقم بخورد؟ آیا عوامل اقتصادی و سقوط ارزش لیر را می توان مهمترین عامل این اتفاق دانست؟

انتخابات محلی اخیر نه تنها یک محک برای حزب عدالت و توسعه بود بلکه باعث تداوم حضور قلیچدار اوغلو در حزب جمهوری خلق هم شد. چرا که بحث جایگزینی او با محرم اینجه هم بر سر زبان ها بود ولی بدلیل پیروزی های حزب جمهوری خلق و ائتلافی که با حزب نیک تشکیل داده بود این موضوع تقریبا منتفی شد. موضوع دیگری که ترکیه مطرح بوده بحث ثبات است و این کشور تا چهار سال آینده دیگر هیچ انتخاباتی نخواهد داشت همانطور که میدانیم از یک طرف این کشور به کشور کودتاها و از طرفی دیگر به کشور رفراندوم ها و انتخابات معروف است. اردوغان در این مدت می تواند به سیاست خارجی فعالش برگردد.

اگرچه ائتلاف جمهور توانست 52% پیروزی کسب کند اما برنده اصلی انتخابات ائتلاف ملت بود که متشکل از حزب نیک و جمهوری خواه خلق هستند که موفق شدند کرسی های شهرداری های مهم از جمله انکارا ،استانبول ،بورسا ،ادانا ،مرسین و...که پایگاه مهم سیاسی ،اجتماعی و اقتصادی برای ائتلاف جمهور بود ،را بدست بیاورد. در بعد سیاست خارجی کشورهایی چون عربستان، مصر، قبرس جنوبی، یونان ،ارمنستان ،امارات و اسرائیل به دنبال این بودند که آرای اردوغان به پایین ترین حد نصاب خود برسد تا در پی آن بی ثباتی سیاسی در ترکیه تشدید شود؛ زیرا در این برهه از زمان این انتخابات با توجه به موضوع قدس، بلندی های جولان ،سوریه و مسائل مربوط به اکتشاف گاز در مدیترانه شرقی دیگر مسائل ابعاد بین المللی پیدا کرده بود.موضوع اقتصاد و تورم نیز بحث جدیدی نیست چرا که ترکیه از جمله کشورهایی بوده است که همزمان توانسته است با کاهش ارزش نرخ لیر به بازسازی و رشد اقتصادیش ادامه دهد که در این راستا سیاست موفق آنها در طی این سال ها جذب توریست بوده است سقوط ارزش لیر بارها در ترکیه اتفاق افتاده است .

همچنین در ترکیه سه اتحادیه اقتصادی بزرگ اقتصادی به نام های آسکون، توسیاد و موسیاد وجود دارند. آسکون اتحادیه ای اقتصادی و نزدیک به حزب عدالت و توسعه بوده و در همین راستا این اتحادیه در فعالیت های اقتصادی و عمرانی نقش بسزایی داشته است. دو اتحادیه اقتصادی توسیاد و موسیاد که معروف به ببرهای آناتولی هستند پیش از این در حاشیه بودند اما با توجه به پیروزی هایی که ائتلاف ملت در شهرهای مهمی چون آنکارا و بورسا بدست آورند توسیاد و موسیاد هم می توانند عصای دست اقتصاد ترکیه باشد. با توجه به خط مشی و قرابتی که توسیاد و موسیاد و نزدیک بودن گرایشات سیاسیشان با حزب جمهوری خواه خلق دارند بیش از پیش در فعالیت های اقتصادی و عمرانی ترکیه فعال خواهند شد. به ویژه در منطقه بورسا که در احاطه منطقه دریایی مدیترانه، مرمره و دریای سیاه بوده و در واقع حلقه اتصال ترکیه به سوریه محسوب می شود که این هم سبب می شود که ترکیه در بازسازی سوریه سهمی مهم پیدا کند و بتواند پشتوانه هزینه های نظامی و بازسازی خود در خاورمیانه را ارتقا دهد.از طرفی در این میان مردم روستای فتح الله گولن به کاندیدای حزب حرکت ملی رای دادند و نتایج انتخابات در ایرزروم که محل اصلی ارای گروه جماعت ان بی سی پی وابسته به عبدالله فتح الله گولن است باپیروزی نامزد حزب اردوغان پایان یافته است که دستاورد بزرگی برای حزب عدالت و توسعه از لحاظ اسلام سیاسی، رهیافت های حزبی و درون سازمانی بود چرا که اردوغان گولن و جنبش فتو را دشمن خود و همچنین تروریست می داند. اگر چه حزب عدالت و توسعه در آنکارا و استانبول نتیجه ای نگرفت، ولی به نظرم این اتفاق شکستی خفیف برای حزب حاکم به شمار می رود.ولی فراموش هم نکنیم در تاریخ انتخابات ترکیه از لحاظ درصد و امار میزان ارای حزب عدالت و توسعه حول همین میزان کنونی در گردش بوده است.

به نظر شما آیا اردوغان در نهایت شکست را می پذیرد و در نهایت شکاف های ایجاد شده در جامعه را ترمیم می کند و یا اینکه برنامه ای دیگر را در پیش خواهد گرفت؟

به نظر من بزرگترین اشتباه حزب عدالت و توسعه با توجه به با اهمیت بودن شهر استانبول، وارد کردن بینالی یلدریم نخست وزیر سابق و رییس مجلس ترکیه به این انتخابات بود. همچنین اکرم امام اوغلو شهردار یکی از شهرهای استانبول بوده است و درهمین راستا بیشترین تبعات و بار روانی که وجود دارد این مساله است که بینالی یلدریم نخست وزیر اسبق از شهردار یک شهر کوچک و یک شخصیت گمنام شکست خورده است. نکته دیگری که مطرح شده این است که خود اردوغان قبلا با 25% درصد آرا شهردار استانبول شده است؛ در سال 1997 که بالاترین میزان مشارکت در تاریخ ترکیه بوده است. اردوغان همچنین اشاره کرده بود که حتی اگر به اندازه یک رأی هم اختلاف به وجود بیاید نتایج را خواهد پذیرفت. اما هم اکنون نزدیک یه 14 هزار رأی میان اکرم امام اوغلو و بینالی یلدریم وجود دارد.

همینطور شورای نظارت بر انتخابات نیز به این مساله ورود کرده است و اعتراضی که اردوغان و حزبش در این باره مطرح می کنند موضوع آرای باطله است که در این راستا بر نقش جنبش فتو و فتح الله گولن تاکید دارند و خواهان بررسی این موضوع هستند قرار است شورای عالی انتخابات نتایج فقط هفت شهرستان استان استانبول را بازشماری کنند در حالیکه مخالفان نتیجه خواهان بازشماری سی و هشت شهرستان هستند .

معتقدم که با توجه به فضای موجود در ترکیه شخص اردوغان نیزبه خوبی می داند که در صورت تداوم این بحث تنش های جریان های سیاسی و اقتصادی تشدید خواهد شد. حتی اگر فرض کنیم که بینالی یلدیریم هم برنده اعلام شود از نظر اجتماعی و سیاسی نیز این موضوع برای اردوغان باخت محسوب می شود.

بنابراین با در نظر گرفتن همه این موارد به نظر می رسد که در نهایت اکرم امام اوغلو به عنوان شهردار استانبول معرفی شود.اساسا قبل تر در زمان حاکمیت حزب عدالت و توسعه ،مصطفی ساری گول از حزب جمهوری خواه خلق شهردار استانبول شده بود و یک شخصیت محبوب هم به شمار می رود ،بنابراین پیروزی امام اوغلو از حزب جمهوری خواه برای شهرداری استانبول برای اولین بار اتفاق نیفتاده است.

انتخابات شهرداریها شهرستانهای استان استانبول به پاشنه آشیل حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان تبدیل شده است. اردوغان و دولت باغچه لی برای کسب پیروزی در انتخابات استانبول بنعالی ییلدیریم نامزد شهردار کلان شهر استانبول معرفی کرد و انتظار داشت که چهره مشهور و موجه در مقابل اکرم امام اوغلو شهردار یکی از شهرستانهای استان استانبول و نامزد ناشناس اتحاد ملت را با اکثریت قاطع شکست دهد. اما حساب در خانه متفاوت با نتیجه صورت حساب در میان افکار عمومی بود.

در سال های اخیر تهران و آنکارا براساس منافع مشترکی که به یکدیگر داشته اند به هم نزدیک تر شده اند، مقام های ارشد هر دو کشور نیز میزبان یکدیگر بوده اند، به نظر شما نتایج این انتخابات می تواند بر روی روابط ایران و ترکیه اثر بگذارد؟

ایران اولین کشوری بود که پیروزی در انتخابات را به اردوغان تبریک گفت. اما مهمترین نکته گسترش سطح روابط ایران و ترکیه از فنی به استراتژیک است. برای اولین بار شاهد بودیم که عالی ترین مقام نظامی ترکیه خارج از چارچوب نظامی ناتو ژنرال خلوصی آکار با سرلشگر باقری دیدار کرد و به نظر من این اتفاقی تاریخی بود که در روابط دو کشور رقم خورد.ایجاد شورای عالی همکاری های استراتژیک در سطح روسای جمهور دو کشور در سال 2014و طرحهای مشترک از قبیل جاده ابریشم،راه اهن و ایحاد مناطق ازاد تجاری مشترک بین دو کشور و همچنین بحث افزایش روابط تجاری به 30 میلیارد دلار، نشست سوچی، آستانه و بحث سوریه چشم اندازهایی هستند که با حزب عدالت و توسعه ترسیم شده است. ترکیه همچنین ایران را جدا از کشورهای عربی می داند و در یک تقسیم بندی روابط ایرانی - ترکیه ای را سوای از سیاست های عربی خود بنا نهاده است در شرایط کنونی در بطن تاریخ روابط ایران و ترکیه طلایی ترین دوران خود را در ارزیابی تاریخی طی می کند دو همسایه ای که سالها پشت به هم زندگی کرده اند اکنون از سطح گسترده ای از روابط راهبردی برخوردار هستند.این درحالی است که این دیدگاه در ائتلاف ملت کمرنگ تر است چرا که آنان اساسا گرایشاتی با چربش غرب محورانه دارند، در نتیجه چشم انداز روابط اقتصادی ،راهبردی و ژئوپلیتیک در طی قریب به هفده سال اخیر با سران حزب عدالت و توسعه ترسیم شده است ،ترکیه نیز هیچوقت ایران را بعنوان تهدید قلمداد نکرده است بلکه حتی در تعارضات منطقه ای نیز در بدترین شکل تعارضات انها نهایتا به رقابت منطقه ای پرداخته اند.

310311