خرید خوب یا بنجل بازار؟ میزگردی با شما پیرامون جمعه سیاه ایرانی

امسال هم جمعه سیاه یا همان بلک فرایدی از راه آمد و رفت. جدای از بحث‌های همیشگی در مورد این رویداد ویژه، در این مطلب قصد داریم ابتدا نگاهی به حراج جمعه سیاه ایرانی انداخته و در انتها در مورد تجربه کاربران از خریدهای انجام شده، بررسی قیمت‌ها و اجناس ارائه شده توسط فروشگاه‌ها در این روز(ها) صحبت کنیم.

بهتر است قبل از هر توضیحی ابتدا نگاهی گذرا و سریع به معنا و مفهوم بلک فرایدی بیندازیم. پیش از هر صحبتی باید بگوییم که اگر می‌خواهید خیلی دقیق با مفهوم جمعه سیاه آشنا شوید بهترین منبع می‌تواند ویکیپدیا باشد و در اینجا هدف تنها روشن کردن مفهوم جمعه سیاه و حراج‌های ویژه آن است.

آخرین جمعه ماه دسامبر در تقویم میلادی یا روز بعد از عید شکرگزاری در فرهنگ مسیحیت به جمعه سیاه معروف شده است. برخلاف روز عید شکرگزاری، این روز تعطیل رسمی نیست ولی به دلیل سنت خرید گسترده برای سال نو در بسیاری از کشورها، کارفرماها با درخواست مرخصی کارمندان و کارگران خود موافقت می‌کنند تا کارگران بتوانند به راحتی از خدمات ویژه این روز استفاده کنند؛ این خدمات در دو واژه خلاصه می‌شوند "حراج و تخفیف".

اما چرا جمعه سیاه؟ از روزگاران قدیم، در شهرهای مختلف امریکا به دلیل عرضه تخفیفات بزرگ محصولات، هجوم مردم به فروشگاه‌ها منجر به تجمع گسترده آنها در جلوی درب فروشگاه‌ها می‌شده و سیل عظیمی از خریداران را به داخل خیابان‌ها روانه می‌کرده است. البته واژه سیاه در اینجا بیشتر به جرایم و جنایاتی اشاره دارد که به سبب نزاع بین افراد برای رسیدن زودتر به یک محصول و یا بر سر خرید آنها به وجود می‌آمده است.

یکی از اصلی‌ترین عوامل خریدهای گسترده در این روز، اشتیاق عجیب و جو روانی حاکم بر بازار است که کاربران را تحریک می‌کند هر چیزی را که دیدند بخرند. صرف خط کشیدن روی قیمت اولیه یک محصول و درج قیمتی جدید به جای آن عاملی می‌شود که مشتری به صورت ناخودآگاه تصور کند که با یک فرصت استثنایی روبرو شده و اگر در همان لحظه محصول را نخرد، نمی‌تواند موقعیت بهتری بیابد و به همین خاطر است که اگر فروشنده‌ای مکّار قیمت اولیه را بالاتر ببرد و حتی با وجود تخفیف اعمالی، باز هم محصول خود را گرانتر از روزهای قبل بفروشد، تنها افراد معدودی متوجه آن خواهند شد.

از حدود 4 سال پیش و با گسترده شدن فعالیت فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی در ایران مانند دیجی‌کالا و بامیلو، بلک فرایدی وارد تقویم اینترنت ایرانیان شده و اولین ساختار آن در کشور شکل گرفت. جدای از عملکرد وبسایت‌های مختلف در سالیان گذشته یک حقیقت در مورد بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی کشور وجود دارد و آن هم استفاده از سیاست بار روانی است که در بالا توضیح دادیم.

در طی سالیان گذشته و برگزاری این رویداد سیاست نازیبایی توسط بسیاری از فروشگاه‌ها پیاده می‌شد. این فروشگاه‌ها ابتدا قیمت اولیه محصولات خود را به صورت غیرعقلانی و واضحی افزایش می‌دادند و پس از آن از همان ترفند خط کشیدن روی قیمت قبلی و نوشتن قیمت جدید استفاده می‌کردند که لزوماً با قیمت چندین روز قبل دستگاه، تفاوت چندانی نداشت.

اگر به یاد داشته باشید سال گذشته در مقاله‌ای به صورت ویژه به بررسی قیمت‌های ارائه شده و دروغ‌های بسیاری بزرگی که در مورد ارزش محصولات بیان می‌شد پرداختیم که به نظر در کنار افزایش آگاهی و یادگیری مردم در خصوص خریدهای اینترنتی، امثال تخلفات گذشته در سال جاری کمتر شده است.

مقاله مرتبط:
مرثیه‌ای بر Black Friday از نوع ایرانی؛ جمعه‌ی واقعاً سیاه!

جدای از این مورد امسال پدیده‌های دیگری مانند تنوع بسیار بیشتر محصولات و تبلیغات گسترده بلک فرایدی نیز اتفاق افتادند؛ تبلیغاتی که حالا در همه جای وب فارسی منتشر و حتی به دنیای تماس و پیامک‌های تبلیغاتی نیز وارد شده بودند. در عین حال، اسامی بومی‌شده مانند حراجمعه، چراجمعه و مانند آن‌ها نیز برای این روز انتخاب شدند تا حال و هوای تازه‌ای به بلک فرایدی ایرانی ببخشند.

مجموعه موارد فوق باعث شد تا مردم توجه بسیار بیشتری به حراج جمعه به عنوان یک فرصت ویژه داشته باشند و کار به جایی رسید که در ساعات اولیه بامداد روز جمعه گذشته بسیاری از وبسایت‌های ارائه دهنده حراج جمعه سیاه کشور به دلیل حجم گسترده مراجعه‌کنندگان از دسترس خارج شدند که اعتراضات گسترده کاربران در صفحات اجتماعی این سایت‌ها را نیز به دنبال داشت؛ البته با فروکش کردن تب اولیه و در ساعات ابتدایی روز وضعیت همه سایت‌ها به تدریج به حالت اولیه بازگشت ولی با این تفاوت که کالاهای با موجودی کم که اکثریت آنها در دسته محصولات الکترونیک مانند تلویزیون، گوشی موبایل، تجهیزات کامپیوتر و ... قرار داشتند دیگر تمام شده و موجودیشان به صفر رسیده بود.

همانطور که گفتیم سبک تخفیفاتی که ارائه می‌شد نیز بسیار جالب بود و امسال در همه گروه‌ها مانند پوشاک، لوازم خانگی، مد و تزئینات و حتی خواربار و لوازم مصرفی منزل نیز شاهد برپایی حراج بودیم که برخی از آنها برای اولین بار بود به این وادی وارد می‌شدند.

در این میان جای خالی عرضه انبوه محصولات الکترونیک بیشتر از همه به چشم می‌خورد که با توجه به وضعیت ماه‌های گذشته بازار کشور و وابستگی شدید این گروه به قیمت ارز، چندان هم جای تعجب ندارد. همچنین بسیاری از محصولات گروه‌های دیگر نیز در تیراژ بسیار محدود عرضه شدند که عملاً موجودی عرضه آنها در همان ساعات اولیه نیمه شب جمعه به پایان رسید.

به صورت کلی کاربر در حراج جمعه سیاه به دنبال آن است که کالاهای گران‌قیمت، اساسی، پرطرفدار و با کیفیت را که تا پیش از این توان خرید آن را نداشته، عرضه شوند تا بتواند آنها را در این فرصت استثنایی بخرد. برای مثال در روز گذشته تلویزیون‌های سامسونگ در آمازون در برخی مدل‌های رده بالا 4K تا 60 درصد با تخفیف عرضه می‌شدند که القا کننده معنای واقعی کلمه حراج است ولی در کشور ما نه تنها عرضه محصولات در این گروه بسیار معدود بود بلکه همان تعداد معدود هم تخفیف‌های بسیار جزئی و حداکثر تا 5 درصد زیر قیمت بازار داشتند که مسلماً خرید آنها چندان رویایی و حراج‌گونه به شمار نمی‌رود.

اما جدای از فروشگاه‌های اینترنتی، امسال برای اولین بار به صورت گسترده بسیاری از فروشگاه‌های فیزیکی سطح کشور نیز دست به حراج بزرگ بلک فرایدی زدند که در این مورد نیز حالت روانشناختی مطرح شده بالا اتفاق افتاده و بسیاری از این فروشگاه‌ها به جای ارائه تخفیف‌های واقعی، تنها برای جلب توجه، برچسب‌های بلک فرایدی را به سردر و پشت ویترین‌ها چسبانده بودند.

البته باید به این موضوع هم اشاره کنیم که در جریان مصاحبه کوتاهی که در روز گذشته با برخی از مغازه‌ها و فروشگاه‌های فیزیکی در صورت حراج جمعه انجام دادیم این بود که بنابر ادعای ایشان، این فروشگاه‌ها بیشتر از این مجاز به اعمال تخفیف بر روی محصولات خود نیستند و در صورت ارائه تخفیفات بیشتر از سوی اتحادیه جریمه شده و با خطر لغو مجوز فعالیت روبرو می‌شوند!

به هر حال قصد توضیح بیشتر از این نداریم و در ادامه از شما دوستان می‌خواهیم تجربه خرید خود از فروشگاه‌های مختلف اینترنتی و فیزیکی در روز گذشته را بیان کنید.

آیا توانستید محصولاتی که می‌خواستید را بخرید؟ آیا خریدهایی که داشتید تخفیف‌های واقعی به خود دیده بودند؟ آیا کیفیت محصولاتی که خریدید مناسب بوده و یا بلک فرایدی در محل شما بیشتر برای عرضه محصولات بنجلی بوده که به اصطلاح روی دست فروشگاه‌ها باد کرده بودند؟!

حتماً نظرات خود را در ادامه با دیگران به اشتراک بگذارید تا با هم برآوردی از وضعیت امسال بلک فرایدی در کشور داشته باشیم.