بوی عکاسی اصیل

علایی در بخشی از ورودی نمایشگاه وضعیت چهارم نوشته است: «این نمایشگاه حاصلی است از پرسه‌زنی و اتصال من به گیلان؛ مجموعه‌ای از خاطره بازی و معشوق‌تراشی با گیلان و بوی رودخانه‌هایش تا در نهایت تکه‌ای از مرا وصل کنند به جان گیلان.»

﷯ حاصل ٧ سال ممارست

کیارنگ علایی در رابطه با عکاسی از گیلان و عکس‌های حاضر در نمایشگاه وضعیت چهارم به شهرآرا می‌گوید: این یک پروژه بلندمدت بود که هرچه آن را ادامه مى‌دادم، فضاى جدیدترى براى کشف و شهود پیدا مى‌کردم. پروژه‌اى بود که در طول ٧ سال کار غیرمستمر، رهایم نکرد و اجازه نداد طرح‌هاى دیگرم را جلوى دوربین ببرم و عکاسى کنم.

به‌ گفته علایی، این ٧ سال با تکیه بر توان فردى‌اش پیش رفته و از هیچ نهادى در تولید این پروژه کمک نخواسته‌است و آنچه را در توان خودش بود، انجام داده‌است: «بازتاب توجه و تشویق مخاطبان در این مدت، چه در ایران و چه در اروپا (بخش‌هایى از این پروژه در فرانسه، آلمان و فنلاند به نمایش گذاشته‌شد)، بهترین و معنادارترین هدیه براى من بود.»

﷯ چرا وضعیت چهارم؟

از همان روز اولی که تیزر نمایشگاه را دیدم، نام «وضعیت چهارم» بر پیشانی نمایشگاه، فکر من را به خود مشغول کرد. کیارنگ علایی در پاسخ به سؤالی درباره نام نمایشگاه می‌گوید: عکس‌های حاضر در این نمایشگاه «مکان‌نگارانه» اند و در عکاسى توپوگرافى فضا و محیط نقش ثانویه مهمى دارند. آنچه من در این «گیلان» یافتم و توجهم را به‌ خود جلب کرد، فضای چندقطبى آن بود. فضاى مورد علاقه من، پرتعلیق و بى‌نام بود؛ نه جامد بود، نه مایع، نه گاز. گویى حالت چهارم ماده بود که تمامى اجزاى طبیعت به آن وابسته‌اند و از آن مى‌آیند: «شبیه پلاسما بود. از طرف دیگر این چهارمین ارائه من پس از ٣ ارائه قبلى در اروپا بود.»

در حاشیه مراسم افتتاحیه نمایشگاه وضعیت چهارم، کتابی با همین نام با حضور اساتید صاحب‌نام عکاسی ایران رونمایی شد؛ کتابی که مثل دیگر کارهای علایی با وسواس خاصی تدوین و توسط انتشارات «حرفه هنرمند» منتشر شده‌است.

علایی در رابطه با ویژگی‌های کتاب وضعیت چهارم، این‌گونه توضیح می‌دهد: این کتاب به صورت دیوتون(Duotone) چاپ شده‌است. ترام١‌هاى مختلفى از جهت چاقى و لاغرى در خروجى مورد آزمایش قرار گرفته تا در نهایت به شرایط آرمانى براى چاپ عکس‌هاى سیاه و سفید با کنتراست متعادل و مناسب برسیم. قطع کتاب چیزى بین خشتى و رحلى است و در صحافى نیز شرایطى ایجاد شده‌است که خواننده بتواند کتاب را به‌طور کامل باز کند و هیچ بخشى از صفحات، داخل عطف نرود و حذف نشود. عکس‌هاى نمایشگاه از بین صدها فریم این پروژه انتخاب شده و در گزینش، تأکید بر حالت‌هاى مختلف فضا و همچنین ایده و ورود حداقل ذهنیت در عکس‌ها وجود داشته‌است.

«وضعیت چهارم یکی از متفاوت‌ترین نمایشگاه‌هایی است که در طول این ١٧ماه که در تهران هستم، شاهدش بودم؛ از پذیرایی‌ خاصش که نارنگی شمال بود، تا میهمانان ویژه‌اش که هرکدام بخشی از تاریخ معاصر عکاسی ایران در ژانرهای مختلف بودند.»

﷯ مصداق صداقت در عکاسی

محمد ستاری، استاد عکاسی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، از اولین افرادی است که به نمایشگاه همشهری مشهدی‌اش، کیارنگ علایی آمد. بعد از آنکه بازدید این استاد سرشناس عکاسی تمام شد، نظرش را در رابطه با وضعیت چهارم می‌پرسم. به اعتقاد ستاری، عکاسی ما به سمت و سوی خوبی پیش نمی‌رود. نمونه آن نمایشگاه‌هایی است که در یک ماه پیش در تهران برگزار شد. اما وضعیت چهارم مصداق صداقت در عکاسی است، ممکن است که عکس‌ها در این نمایشگاه روی کاغذهای خاصی چاپ شده‌باشند و یا عمدا نویزدار باشند، ولی همه این‌ها باعث نشده‌است که خلوص عکاسی بودن خود را از دست بدهند. این عکاسی است، نه آن نمایشگاه‌هایی که مدام در حال برگزاری است. در نمایشگاه عکس کیارنگ علایی ما بوی عکاسی اصیل را حس می‌کنیم.

﷯ حس انسانی در عکاسی

مصطفی مستور، نویسنده نام‌آشنای کشورمان نیز در مراسم رونمایی از کتاب وضعیت چهارم حضور داشت. خالق «روی ماه خداوند را ببوس» با اشاره به دوستی ٢٠ساله خود با کیارنگ علایی می‌گوید: در عکس‌هایی که من در نمایشگاه وضعیت چهارم دیدم، حس انسانی وجود دارد. حتی غیر از انسان، بخشی از زندگی انسان نیز در این عکس‌ها نمایان است که این تعهد عکاس را به انسان می‌رساند. حتی در عکس‌هایی که انسان غایب است و تنها حیوان حضور دارد، نیز ما نوعی عطوفت را می‌بینیم. «همیشه حس کردم که کیارنگ علایی از آن دسته آدم‌هایی است که در این جهان زندگی می‌کند، اما جزئی از آن نیست. انگار جای دیگری نگاه می‌کند و این حس را در هنرش می‌توان دید. او از معدود آدم‌هایی است که هنرش مانند زندگی

اوست.» نمایشگاه وضعیت چهارم تا ١٩ بهمن‌ماه در گالری پروژه‌های آران واقع در خیابان نوفل لوشاتو، کوچه لولاگر، پلاک ۵ برپا خواهدبود.

١. ترام: به نقطه‌های ریزی که روی فیلم لیتوگرافی یا زینک یا سطح چاپ‌شده ایجاد می‌شوند و از تراکم یا شدت آن‌ها، سایه‌روشن‌های تصویر شکل می‌گیرد، ترام می‌گویند.

..........................................

یادداشت مرتبط:

نماد کمال گرایی

اسماعیل عباسى، عکاس و نویسنده پیش‌کسوت و مدرس دانشگاه نوشتاری را در اختیار روزنامه شهرآرا قرار می‌دهد که در آن نوشته‌است: «کیارنگ علایی، هنرمندی است پرشور و پرتلاش، و در عین پرکاری کمال‌‌گرا. با وجود موانع فراوان بر سر راهش، با هیچ توضیح و توجیهی ذره‌ای هم از این کمال‌‌گرایی خود کوتاه نمی‌آید. در نمایشگاه وضعیت چهارم، نمود این کمال‌‌گرایی را در چاپ، ارائه، بروشور و کتاب آشکارا می‌بینیم. به همین دلیل است که حاصل کارش، نمایشگاهی با معیارهای حرفه‌ای شده‌است. در نمایشگاه وضعیت چهارم احساس نمی‌‌کنی که هنرمند قصد پرکردن نمایشگاهش را دارد و به اصطلاح عامیانه خود را به در و دیوار می‌زند؛ برعکس، ذهنیت او همچون آبی روان به سویت جاری می‌شود. این سیال بودن، نشانگر پختگی هنرمند است، رسیدن به یک بلوغ. نشانگر آن است که عکاس، عکس‌‌ها را زندگی کرده‌است. بدین سبب است که عکس‌ها جیغ نمی‌زنند و همچون جویباری زمزمه می‌‌کنند و در اوج سادگی به وسعت اقیانوس‌ها با تو حرف می‌زنند.