بوئینگ با طرح مفهومی هواپیمای مافوق صوت درصدد دست یافتن به سرعت 5 ماخ است

امروزه اکثر مسافرین پروازهای طولانی بسیار مشتاق هستند که شرکت‌های هواپیمایی سفرهای ارزان‌تر و البته سریع‌تری را به آن‌ها معرفی کنند؛ اما کارخانه‌های بزرگ هواپیماسازی که پیشرو در ارائه خدمات صنعت هوانوردی هستند وارد بازی بزرگ‌تری شده‌اند. در کنفرانس انستیتو آمریکایی هوانوردی و فضانوردی (American Institute of Aeronautics and Astronautics) که در آتلانتا برگزار شد، بوئینگ از طرح مفهومی جدید خود رونمایی کرد. این طرح مفهومی ساخت یک هواپیمای مافوق صوت مسافرتی و تجاری است. دنیس مویلنبرگ (Dennis Muilenburg) مدیرعامل بوئینگ پیش‌بینی کرده است که هواپیمای مافوق صوت در طی ۱۰ تا ۲۰ سال آینده در شرکت‌های مسافربری دیده خواهد شد. هواپیمایی که مسافران خود را با سرعتی ۵ برای سرعت صوت در آسمان جابجا می‌کند. این به این معنا است که مسافرت هوایی از لس‌آنجلس به توکیو فقط ۳ ساعت طول خواهد کشید.

تعریف سرعت مافوق صوت (Supersonic) از ۵ ماخ یا ۶ هزار کیلومتر در ساعت شروع می‌شود که این سرعت ۸ بار سریع‌تر از سرعت مدرن‌ترین هواپیماهای امروزی است. با این سرعت رکورد پرواز لندن تا نیویورک با زمان ۲ ساعت ۵۲ دقیقه که توسط هواپیمای مافوق صوت کنکورد (Concorde) ثبت‌شده بود، به فراموشی سپرده خواهد شد. این طرح مفهومی چشم‌اندازی است که بوئینگ معتقد است در ۲۰ تا ۳۰ سال آینده در صنعت هوانوردی محقق خواهد شد و این هواپیماها می‌توانند، سرعتی بیش از ۵ ماخ را نیز تجربه کنند. بوئینگ درباره جزییات طرح مفهومی هواپیمای مافوق صوت خود مانند ظرفیت حمل‌ونقل و تعداد مسافر اخباری را منتشر نکرده‌ است و بیشتر به صحبت‌های نظری درباره این طرح مفهومی پرداخته است. آن‌ها امیدوارند که این پروژه در سال ۲۰۳۰ ثمرات خود را نشان دهد ولی اگر زمان اجرای پروژه هواپیمای مافوق صوت به دو برابر هم رسید نباید چندان تعجب کرد.

این یک واقعیت است که بزرگ‌ترین دلیلی که ما هنوز موفق به پیاده‌سازی هواپیمای مافوق صوت نشدیم خللی است که در مورد مسائل فنی و چالش‌های نظارتی داریم، نیاز به ذکر این مطلب نیست که افراد عادی هم باید بتوانند به‌آسانی هزینه‌های سفر با هواپیما مافوق صوت را بپردازند. ازنظر فنی بوئینگ در ماه‌های اخیر تحقیقات خود را در مورد هواپیماهای مافوق صوت افزایش داده است. حتی طرح‌هایی برای هواپیماهای نظامی هوشمند، با توانایی نظارت و شناسایی که قادر به تجربه سرعت ۵ ماخ هستند ارائه کرده است. کارشناسان معتقدند که اولین نمونه‌های این هواپیما می‌تواند در سال ۲۰۲۳ به پرواز درآید؛ اما در مورد تحقق پروازهای هواپیمای مافوق صوت تجاری مسائلی دیگر همچون بازار،‌ مقررات زیست‌ محیطی و قوانین امنیت پرواز باید موردبررسی و حتی بازنگری قرار گیرد که باعث می‌شود پرواز هواپیماها مافوق صوت مسافرتی به تأخیر بیافتد.

اگر نگاهی به گذشته بیندازیم خاطرات چندان خوبی را در مورد هواپیمای مافوق صوت مسافربری به یاد نخواهیم آورد. سانحه تلخ آتش‌سوزی هواپیمای کنکورد (Concorde) در سال ۲۰۰۰ که منجر به کشته شدن ۱۳۰ نفر شد، جهان را نسبت به مسافرت با این نوع هواپیماها بدبین کرد. این سانحه که در فرانسه رخ داد، باعث تحقیقات گسترده در مورد هواپیمای کنکورد شد که مشکلات طراحی آن را برجسته‌تر کرد و سرانجام ۳ سال بعد هواپیمای کنکورد که قرار بود تاریخ هوانوردی را دگرگون کند، از خطوط هواپیمای خارج شد.

هواپیمای مافوق صوت کنکورد قادر بود به سرعتی معادل دو برابر صوت یا ۲۱۸۰ کیلومتر در ساعت دست پیدا کند و صنعت هوانوردی در همه دنیا، چشم به پرواز این هواپیما مافوق‌صوت دوخته بود. این سرعت فوق‌العاده نشان از عطش جهانی برای دستیابی به سفرهای سریع‌تر بود. کنکورد که محصول مشترک انگلیس و فرانسه بود برنامه فروش گسترده‌ای را اجرا کرد و در طی پروازهای تبلیغاتی خود در فرودگاه مهرآباد شهر تهران نیز فرود آمد. پیامد این فرود تقاضای خرید شرکت هواپیمای هما (هواپیمایی ملی ایران) در سال ۱۹۷۲ برای خرید دو فروند هواپیمای مافوق صوت کنکورد بود. در آن سال‌ها ایران یکی از نقاط اصلی در مسیر خطوط هواپیمای بود و سازندگان کنکورد به اهمیت استراتژیک آن واقف بودند ولی نکته جالب در هنگام فرود هواپیمای مافوق صوت کنکورد در تهران، نبود آمادگی فرودگاه مهرآباد، برای فرود چنین هواپیماهای قدرتمندی بود. هواپیمای مافوق صوت به دلیل ساختار خاص خود برای پرواز سریع‌تر از صوت نیاز به باندهای خاصی دارند تا سرعت مناسب را برای اوج گرفتن به دست بیاورند. رقیب کنکورد در آن زمان توپولف Tu-144 ساخته شوروی بود که آن‌هم سرانجامی بهتر از کنکورد پیدا نکرد. به عقیده محقق و نظریه‌پرداز مدیریت مردیت بلبین (Meredith Belbin) که در زمینه‌های کسب‌وکار یک صاحب‌نظر است این روند ساخت و اجرای پروژه‌های گوناگون درحالی‌که درصد عدم موفقیت بالایی در آن دیده می‌شود، همانند یک سندرم در طول تاریخ دیده می‌شوند. مردیت بلبین نام این سندرم را سندرم کنکورد (concorde syndrome) گذاشته است و در تحلیل فعالیت‌های تیمی و مدیریت کسب‌وکار به‌عنوان یک چالش مهم از آن یاد می‌کند.

به دلیل همین چالش‌ها در ساخت هواپیمای مافوق صوت، بوئینگ نیز با مدیریت بیشتری وارد حوزه ساخت هواپیماهای مافوق صوت شده است. در همان دوران ساخت هواپیمای مافوق صوت کنکورد، بوئینگ و لاکهید مارتین علاقه زیادی به ساخت هواپیمای مافوق صوت داشتند، ولی بودجه کافی برای پیاده‌سازی آن در دسترس نبود. بوئینگ در عطش تجربه سرعت‌های فراتر از مافوق صوت است در ۱۵ سال گذشته طبق استراتژی خود پروژه‌ای زیادی را انجام داده است.

یکی از پروژه‌هایی بوئینگ منجر به ساخت موتور Hydrogen Powered شده که سرعتی معادل ۱۰ ماخ را تجربه کرده است. همچنین می‌توان به تجربه موتور جت یک موشک آزمایشی با سرعت‌بالای ۵ ماخ نیز اشاره کرد. اخیراً بوئینگ وارد برنامه HiFire که به‌طور مشترک میان استرالیا و آمریکا در حال انجام است، شده است. این برنامه تحقیقاتی و آزمایشی در سطح بین‌الملل درباره سرعت‌های مافوق صوت فعالیت می‌کند. بوئینگ در بخش ساخت یک موشک مافوق صوت به همکاری با HiFire پرداخته بود که به پروژه HiFire 4 معروف بود.

همچنین بازوی سرمایه‌گذاری شرکت بوئینگ با نام هوریزون ایکس (HorizonX) نیز که فعالیت مشخصی در فناوری‌های نوآورانه دارد،‌ وارد پروژه هواپیمای مافوق صوت شده است. هورایزن ایکس که مایل به سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌ها پرینت سه‌بعدی، هوش مصنوعی و خودروهای خودران است به سرمایه‌گذاری در شرکت Reaction Engines بریتانیایی اقدام کرده است. این شرکت که در حوزه موتورهای برای سرعت‌بالا و فناوری ساخت مبدل‌های کاهند دما فعالیت می‌کند، مدعی است با تکنولوژی که در اختیار دارد می‌تواند هواپیما و موشک‌ها به‌سرعت ۵ ماخ برساند.

بااینکه به نظر می‌رسد صنعت هواپیمایی و بازار آن،‌ به نحو بارزی بر استراتژی‌های اقتصادی حرکت می‌کند، ولی همیشه اقلیتی از مسافران هستند که حاضر به پرداخت هزینه بیشتر برای زودتر رسیدن به مقصد هستند. در این میان پروازهای طولانی خود نیز باعث انگیزه و رغبت بیشتر در مسافران برای استفاده از هواپیمای مافوق صوت است. امروز بوئینگ نیز به آماده نبودن بازار اذعان دارد و به همین دلیل پروژه مفهومی هواپیمای مافوق صوت را بر اساس بازار آینده طرح‌ریزی کرده است. بازاری که شرکت‌های بزرگ هوانوردی تحقق آن را چندان دور نمی‌بینند. فوریه امسال بود که خبرهایی از برنامه‌ریزی چینی‌ها برای ساخت هواپیمای با سرعت ۵ برابر صوت شنیده شد که قرار است فاصله پکن تا نیویورک در عرض ۳ ساعت طی کند. این هواپیما با دولایه بال طراحی‌شده تا آشفتگی جریان هوا و حرکت سریع‌تر را ممکن کند.

بوئینگ معتقد است که طرح مفهومی به مدیران کمک می‌کند تا توانمندی تکنولوژیک خود را افزایش دهیم تا زمانی که بازار حمل‌ونقل و مشتریان به درک عمیق‌تری از اهمیت مزایای پرواز هواپیمای مافوق صوت دست پیدا کنند. این طرح مفهومی چشم‌اندازی بلندمدت است که شرکت‌های هواپیمایی برای پیاده‌سازی آن نیاز به مهندسان جوان و جسوری در رشته‌های مختلف دارند که چالش‌های بزرگ این پروژه را حل کنند، پس بهتر است از هم‌اکنون برای این آینده درخشان یارکشی مناسبی را آغاز کرد. مطمئناً پرداخت هزینه بیشتر برای تجربه پرواز سریع‌تر برای بعضی جذاب خواهد بود، ولی سؤال اصلی اینجاست که آیا بوئینگ در این سرمایه‌گذاری خود به نتیجه دلخواه می‌رسد؟ آیا بوئینگ می‌تواند با مدیریت صحیح بر موانع سندرم کنکورد فائق شود؟ خوشبختانه بوئینگ برای در آغوش گرفتن شاهد موفقیت زمانی در حدود ۲ یا ۳ دهه در اختیار دارد که برای آن رسیدن به جواب درست، زمان مناسبی است.