جنین در وضعیت بریچ، بانی قرن ها وحشت بارداران

زایمان نوزادی که در حالت بریچ (خروج نوزاد با باسن و پا) قرار گرفته است قرن ها موجب وحشت مادران باردار بود زیرا خطرات فراوانی برای نوزاد در بر داشت. اما اکنون تکنیک های پیشرفتۀ زایمان خطرات آن را به شدت کاهش داده است به طوری که امروزه زایمان طبیعی یا عمل سزارین هر دو در مورد زایمان کودکان بریچ کاملاً موفقیت آمیزند.

نوزادانی که پیش از موعد به دنیا می آیند بیشترین احتمال زایمان بریچ را دارند زیرا در حقیقت می توان گفت تمام نوزادان در ماه های ابتدایی بارداری به حالت بریچ قرار گرفته اند زیرا اندازۀ رحم در این دو بیشتر است و نوزاد می تواند به راحتی در این فضا حرکت کند اما به تدریج با رشد کودک درون رحم، فضای داخل رحم کمتر شده و تقریباً کودک تمام زاهدان را پر می کند و دیگر جایی برای حرکت ندارد.

بعد از هفته سی و ششم یا سی و هفتم جنین به خودی خود می چرخد و به صورت غیرعادی یعنی سر رو به پایین قرار می گیرد.

البته زایمان پیش از موعد تنها در مورد زایمان بریچ نیست. احتمال بروز این حالت در بارداری های متعدد بیشتر می شود. نوزادان مبتلا به سندروم داون دو برابر بیشتر از سایر نوزادان در حالت بریچ قرار می گیرند.

در این حالت پاها در شکم جمع شده اند و در قسمت پایین مستقیم اند یا از زانو خم شده اند. این وضعیت برای چرخاندن نوزاد کار را ساده تر می کند.

در بریچ کامل رانها از کشاله ران و پاها از زانو خم شده اند.

در بریچ ناقص نیز پاها صاف است و یک یا هر دو پا زیر سطح باسن خم شده اند. این نوع بریچ اهمیت چندانی ندارد.

شایع ترین نوع بریچ، فرانک بریچ است که 38 درصد از تمام موارد بریچ می شود. این نوع بریچ تنها نوعی است که در آن لگن خاصره به خوبی پر شده است. در این حالت گاهی بند ناف از اطراف باسن و پا بیرون آمده و در واژن قرار می گیرد.

بیرون زدن بند ناف می تواند عواقب جدی در بر داشته باشد. در بدترین شرایط نوزاد ممکن است به دلیل قطع شدن منبع خونی، در نتیجه فشرده شدن بند ناف از بین برود و در بهترین حالت اگر این بیرون زدگی با معاینه مادر تشخیص داده شود بچه به عقب رانده شده و معمولاً سزارین اورژانس صورت می گیرد.

پیچیدن بند ناف به دور سر بچه در حین عبور از کانال زایمانی در آخرین روزهای بارداری خطر جدی در زایمان های طبیعی بریچ است زیرا ممکن است منجر به خفگی جنین و حتی مرگ شود.

علاوه بر خطر فشار بند ناف در طول زایمان بریچ اگر پس از خروج پاها سر به راحتی از طریق مجرای زایمان عبور نکند پزشک ناچار با فورسپس این کار را خواهد کرد و در این روش احتمال آسیب فیزیکی وجود دارد.

در عمل سزارین از طرف باسن نوزاد یک شکاف مناسب داده می شود تا مادر ناچار نباشد در بارداری های بعدی به ناچار از جراحی سزارین استفاده کند. اما وقتی که جنین زودرس است قسمت پایین تر یعنی بخش غیرعضلانی رحم ممکن است رشد نکرده باشد و پزشک مجبور شود یک شکاف عمودی ایجاد کند و زن ناچار باشد سزارین را در هر بارداری تکرار کند.

برخی اوقات مطمئن ترین راه برای زایمان نوزاد بریچ تغییر حالت نوزاد قبل از شروع زایمان است. دو روش برای این کار وجود دارد: تمرینات مادر قبل از زایمان و چرخاندن جنین با کمک دست.

در روش اول مادر از هفته سی ام بارداری به مدت ده تا بیست دقیقه و سه الی چهار بار در روز، در حالی که باسن خود را روی یک متکا قرار داده است روی سطح سفتی دراز می کشد. این کار باید به مدت چهار هفته و یا تا زمانی که جنین بچرخد انجام گیرد.

اما در روش دوم پزشک جنین را با دست در رحم می چرخاند. یکی از دست های پزشک روی شکم مادر، بالای سر نوزاد قرار می گیرد و دست دیگر روی باسن. اگر نوزاد بچرخد دست ها در جهت مخالف حرکت می کنند. این مانور بیش از چند دقیقه طول نمی کشد اما باید توسط پزشک مجرب و با تجربه صورت گیرد.

اگر جفت به گردن رحم نزدیک باشد یا آن را پوشانده باشد انجام این مانور ممکن نیست. بعضی پزشکان نیز از این روش فقط در بیمارستان استفاده می کنند و حتی در طول بارداری از داروهای درون ورید بهره می گیرند تا باعث شل شدن رحم شده و مانور را آسانتر کنند. برای اجتناب از زخمی شدن نوزاد چرخاندن نباید از ناحیه لگن صورت گیرد.

میزان ضربان قلب جنین در ابتدا و انتهای این روش تعیین می شود و بعضی از پزشکان برای اطمینان بیشتر در بین انجام این روش نیز ضربان قلب را کنترل می کنند. افزایش، کاهش و یا بی نظمی ضربان قلب جنین نشانۀ فشار بیش از حد بر روی جنین و احتمالاً بازگشت جنین به حالت اول است.

اگر نیاز بود این مانور دوباره تکرار می شود اما معمولاً اگر بعد از دو بار تکرار این روش در هفته سی و هفتم نتیجه ای حاصل نشد و نوزاد در وضعیت مطلوب قرار نگرفت تلاش بیشتری جهت برگرداندن نوزاد صورت نمی گیرد.

میزان موفقیت در هفته سی و هفتم معمولاً 70 درصد است و بیش از این افزایش نمی یابد. احتمال برگشت به حالت اولیه قبل از هفته سی و هفتم بیشتر است و هفته سی و هفتم بهترین زمان برای اجرای این روش خواهد بود.

مشکلات موجود در مورد چرخش جنین با دست شامل مرگ نوزاد (احتمال پیچ خوردگی بند ناف) و پارگی رحم می باشد. البته این موارد بسیار نادر می باشند اما برخی از پزشکان با روش چرخاندن نوزاد در رحم مخالف می باشند.