روند فرسایش خاک در خراسان ‌جنوبی صعودی است

حسن اکبری روز شنبه به مناسبت پنجم دسامبر (۱۵ آذر) روز جهانی خاک اظهار داشت: بیش از ۲ میلیون هکتار از این اراضی وضعیت بحرانی دارند و اگر از خاک‌های موجود به خوبی حفاظت نشود در آینده، فرسایش خاک مهم‌ترین چالش زیست کره خواهد بود، خاکی که برای تشکیل یک سانتیمتر آن زمانی نزدیک به ۷۰۰ تا هزار سال لازم است.

وی افزود: خاک‌ها به آسانی از بین می‌روند بدون آنکه کسی متوجه باشد و ادامه این روند نابودی زمین را در آینده رقم خواهد زد، فرسایش آبی ناشی از کشاورزی غیراصولی خاک را شسته و حاصلخیزی آن را از بین می‌برد و تخلیه منابع آب زیرزمینی، گره فرونشست خاک را کور می‌کند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: فرسایش خاک به هر دلیلی که باشد، در نهایت منجر به نابودی محیط‌ زیست شده که به دنبال خود زیان اقتصادی بسیاری را به دولت‌ها تحمیل می‌کند چرا که فرسایش خاک باعث از بین رفتن امنیت غذایی و افزایش واردات منابع غذایی شده و فرونشست خاک هم سبب آسیب جدی به زیرساخت‌های عمرانی نظیر خطوط حمل و نقل، تأسیسات آب، برق و گاز می‌شود.

وی با اشاره به ۱۵ آذر ماه روز جهانی خاک اظهار داشت: خاک یکی از پیچیده‌ترین اکوسیستم‌های موجود در طبیعت و یکی از متنوع‌ترین سکونت‌گاه‌های روی کره زمین است، خاک قشر نازک و در عین حال حیاتی و محلی برای تنوع عظیمی از گونه‌ها است که همه خدمات ارزشمند و زندگی‌بخش را برای جامعه به ارمغان می‌آورد.

اکبری با اشاره به اینکه خاک به همان اندازه که در طبیعت فراوان وجود دارد، ضعیف و شکننده نیز است، گفت: روشن شده که بقا همیشگی تمدن ما به چگونگی رابطه ما با زمین و خاک بستگی دارد ولی همین که به طرف هزاره آینده حرکت می‌کنیم با مشکلات بزرگی چون تغذیه جمعیت فزاینده جهان و چگونگی حفاظت از اتمسفر زمین مواجه می‌شویم که سابقه نداشتند.

وی افزود: صنعتی شدن نیز باعث شده که رابطه بین ما و زمین به طرز غیر اصولی و غیر طبیعی پیش رود تا آنجا که امروزه تا ۳۳ درصد از زمین به طور متوسط تا زیاد به دلیل فرسایش، شوری‌زایی، متراکم شدن، اسیدی شدن و مواد شیمیایی و سایر آلودگی‌های خاک تخریب شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان ‌جنوبی گفت: در سال‌های اخیر افزایش زیادی در وسعت بیابان‌ها مشاهده شده و سالانه وسعت زیادی از اراضی به زیر نقطه صفر از نظر محصول دهی اقتصادی می‌رسد؛ چنین کاهش قابل ملاحظه‌ای در کیفیت خاک به علت کشت زیاد، تخریب جنگل‌ها، چرای بیش از حد و آبیاری غیر علمی و تمامی این فاکتورها منجر به کاهش مواد آلی و مستعد شدن خاک برای فرسایش می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه فرسایش خاک به عنوان نقطه انتهایی افت کیفیت خاک باید مورد توجه قرار بگیرد اظهار داشت: فرسایش به عنوان یکی از انواع تخریب خاک، بزرگترین تهدید موجود برای خاک در بسیاری از نقاط جهان است با حذف حاصل‌خیزترین لایه خاک، موجب کاهش تنوع زیستی می‌شود.

اکبری گفت: کیفیت و سلامت خاک تا حد زیادی تعیین‌کننده میزان تولیدات و پایداری بخش کشاورزی همچنین کیفیت محیط زیست بوده و تأثیر به‌سزایی بر سلامت کره زمین و حیوان و انسان دارد، در این راستا کنوانسیون مبارزه با بیابان‌زایی (UNCCD) در کشورهای دارای خشکسالی‌های شدید یا بیابان‌زایی مستقیم‌ترین اقدامات حفاظتی و مدیریتی خاک را با هدف جلوگیری و کاهش تخریب زمین، احیای اراضی تخریب شده جزئی و اراضی بیابانی شده برعهده دارد.

وی با بیان اینکه در کنوانسیون تنوع زیستی نیز دولت‌ها مسئولیت حفظ تنوع زیستی خود و استفاده پایدار از منابع زیستی را بر عهده دارند بیان ‌کرد: کنوانسیون تنوع زیستی به کاهش چشمگیر تنوع زیستی بر اثر فعالیت‌های انسانی تاکید دارد که یکی از نتایج ناشی از این فعالیت‌ها تخریب خاک است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌ جنوبی ادامه ‌داد: ایران نیز همگام با جامعه جهانی موضوع حفاظت از خاک را در برنامه قرار داده از جمله اقدامات مؤثر صورت گرفته در این زمینه بیابان‌زدایی در مناطق خشک و کویری کشور و از جمله خراسان‌ جنوبی با اجرای طرح‌های موفق پروژه بین‌المللی ترسیب کربن است.

وی گفت: از دیگر اقدامات صورت گرفته می‌توان به تغییر رویکرد کشور در بخش کشاورزی و حرکت به سمت کشاورزی ارگانیک که باعث تثبیت بافت خاک، حفظ چرخه آب، چرخه کربن، چرخه مواد غذایی و آلودگی کمتر زمین است، نام برد.

اکبری اظهار داشت: موضوع نظارت بر خاک و تقویت بیشتر آن به ویژه در مناطق خشک چون استان ما باید مورد توجه قرار گیرد چرا که خاک یک متاع عمومی است و نیازمند ارزیابی اقتصادی و تمهیدات سازمانی مرتبط با حفاظت آن برای رفاه عمومی جامعه است.

وی گفت: متاسفانه در خراسان ‌جنوبی به دلایلی چون کاهش رطوبت زمین، چرای بی رویه دام‌ها، خشکسالی‌های متعدد، تغییر کاربری‌ها با مشکل فرسایش خاک رو به رو هستیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه در خراسان ‌جنوبی نیز مانند بسیاری از نقاط کشور روند فرسایش خاک سیر صعودی دارد افزود: علت این موضوع را باید در خشکسالی‌های متعدد، کاهش رطوبت زمین، تغییر کاربری‌ها، چرای بی رویه دام‌ها و کاهش پوشش گیاهی جست و جو کرد.

وی با اشاره به اینکه تخریب خاک و کاهش پوشش گیاهی به دنبال خود فرسایش بادی و تولید ریزگردها را به همراه دارد گفت: متاسفانه در یک مقیاس کلی خراسان‌ جنوبی در کنار استان‌هایی چون سیستان و بلوچستان و کرمان بیشترین اراضی تحت تاثیر فرسایش بادی را داشته است.

اکبری اظهار داشت: اگرچه در گذشته موضوع آلودگی و تخریب خاک به‌صورت قانونمند مورد توجه قرار نگرفته بود ولی با تصویب قانون حفاظت از خاک در سال ۹۸ تمامی ابعاد آلودگی فیزیکی، شیمیایی و زیستی و تخریب خاک لحاظ شده است.

وی افزود: امید است با نظارت‌های دقیق و همه جانبه و اجرای قانون گام‌های موثری در حفظ و پایداری منابع سرزمین برداشته شود.

روز جهانی خاک مصادف با پنجم دسامبر (۱۵ آذر امسال) توسط اتحادیه بین‌المللی علوم خاک در سال ۲۰۰۲ به دنیا معرفی شد. این روز هر سال با هدف جلب توجه جهانیان به اهمیت خاک به عنوان یک بخش حیاتی و مهم سیستم طبیعی و همین طور حیات بشر برگزار می‌شود.

شعار سال ۲۰۲۰ روز جهانی خاک با عنوان "خاک را زنده نگه دارید، از تنوع زیستی خاک محافظت کنید" تعیین شده است که هدف آن ارتقای آگاهی نسبت به اهمیت حفظ سلامت اکوسیستم‌ها، مقابله با از دست دادن تنوع زیستی خاک و افزایش رفاه انسان است.