باستان‌شناسان از وجود حکاکی‌های نفرین مومیایی‌‌ها‌ در مقبره‌های سقاره خبر دادند

مصریان باستان هزاران سال قبل در شهر باستانی سقاره مردگان خود را دفن می‌کردند تا برای همیشه در آرامش باشند. کاهنان مصری اجساد مردگان را درون جعبه‌های چوبی بسیار زیبایی منقش به خطوط هیروگلیف می‌گذاشتند و سپس به‌دقت تابوت‌ها را مُهر‌وموم و در مقبره‌هایی از‌پیش‌آماده دفن می‌کردند. حال باستان‌شناسان در سه ماه گذشته، ۱۶۰ تابوت را در این محوطه‌ی باستانی کشف کرده‌اند. آنان قصد دارند به‌زودی این تابوت‌ها را در موزه‌های مختلف مصر درمعرض دید عموم مردم قرار دهند.

تاکنون، باستان‌شناسان حتی درِ چند تابوت را باز کرده‌اند. به‌گفته‌ی کارشناسان، روی دیواره‌های برخی از مقبره‌های تازه‌کشف‌شده نفرین‌هایی برای هشدار‌دادن به سارقان و مزاحمان مقبره حکاکی شده است. سلیمه اکرام، مصرشناسی از دانشگاه آمریکایی قاهره، قبلا برخی از حیوانات مومیایی‌شده را در سقاره کشف کرده است. وی اعتقاد دارد این اخطارها برای ترساندن و هشدار‌دادن به برهم‌زنندگان آرامش مردگان نگاشته شده‌اند.

اکرام می‌گوید به‌طورکلی، نفرین‌های مومیایی چنین گفته‌اند که نباید افراد ناپاک وارد حریم مقبره‌ها شوند؛ وگرنه‌ «شورای ایزدان خاطیان و مزاحمان را سخت عقوبت می‌دهد» و ‌«گردن آنان را چون گردن غاز می‌پیچاند».

تابوت‌های تازه‌کشف‌شده در سقاره که در‌معرض دید عموم قرار گرفته‌اند

نفرینی که اکرام به آن اشاره می‌کند، در مقبره‌ی آنخ‌ماهور، وزیر ارشد کشف شده است. گفتنی است وزیر ارشد عالی‌ترین مقام خادم فرعون محسوب می‌شد‌. آنخ‌ماهور در‌حدود چهارهزار سال قبل در دوران دودمان ششم مصر زندگی می‌کرده است. تابوت وزیر ارشد در «آرامگاه مصطبه» دفن شده بود. مصطبه‌ها مقبره‌هایی مستطیل‌شکل بودند که در روزگاران باستان، در سرتاسر مصر ازجمله نزدیکی اهرام جیزه نمونه‌هایی از آن ساخته شده بود.

این نفرین برای محافظت از آنخ‌ماهور که شخصیتی والامقام و محترم بود، روی مقبره‌اش نگاشته شده بود. در این نفرین، به مزاحمان و برهم‌زنندگان آرامش وزیر ارشد فرعون هشدار داده شده که «هر آنچه بر سر مقبره بیاورند، بر سر خودشان خواهد آمد». در‌ادامه‌ی این نفرین به مزاحمان درباره‌ی دانش شگرف آنخ‌ماهور از طلسم‌ و جادوهای ترسناک هشدار داده و عنوان شده است که مبادا با هتک حرمت به مقبره موجبات ترس ابدی خود را فراهم کنند. اکرام می‌گوید این نفرین‌ها که نمونه‌های زیادی از آن تا‌به‌حال کشف شده، برای ترساندن سارقان و مزاحمان مقبره نگاشته شدند. اکرام در مستند جدید شبکه‌ی تلویویونی نتفلیکس با عنوان «اسرار مقبره‌ی سقاره» توضیح داده است که در مصر باستان، مقبره‌ها به چشم خانه‌های ابدی مردگان در دنیای پس از مرگ دیده می‌شدند.

در قسمتی از این مستند تلویزیونی، اکرام می‌گوید که اگر شخصی در مصر باستان می‌خواست زندگی پس از مرگ اعجاب‌آوری داشته باشد،‌ مقبره‌ای اعجاب‌آور نیز برای خود تدارک می‌دید. این مقبره‌ها معمولا با نقوشی بسیار آراسته و اشیای گران‌بهایی همراه‌با مردگان دفن می‌شدند و دزدان و مزاحمانی که وارد حریم مردگان می‌شدند و تلاش می‌کردند اشیای قیمتی را بدزدند، به فراخور جرم خود مجازات می‌شدند. این مجازات برای بی‌احترامی و هتک حرمت به مقبره‌های سلطنتی معمولا مرگ بود.

در همین حال، مجازات برای دستبرد به مقبره‌ی اشراف و افراد والامقام نیز معمولا تنبیه بدنی، ازجمله بریدن بینی بود. افزون‌براین، سارقان ملزم بودند اموال مسروقه را پس بدهند. بااین‌حال، در متن نفرین آنخ‌ماهور از کسانی به‌گرمی استقبال شده است که با نیت خیر وارد حریم مقبره‌ها شده‌اند. چنانکه در نفرین‌ منتسب به این وزیر ارشد فرعون عنوان شده که او در درگاه ازیریس، ایزد زندگانی پس از مرگ، حافظ آنان خواهد بود.

به‌باور مصریان باستان هنگامی‌که ارواح مردگان به دنیای پس از مرگ می‌رفتند، باید از تالار ازیریس عبور می‌کردند و قضاوت می‌شدند و تنها کسانی می‌توانستند به «سرزمین آرامش یا بهشت ازیریس» راه پیدا کنند که روحی پاک و کرداری شایسته داشتند.

باستان‌شناس مصری در حال بررسی یکی از تابوت‌های کشف‌شده در سقاره

به‌گفته‌ی اکرام، نفرین‌های مشابهی که در چندین مقبره دیگر در سرتاسر مصر باستان کشف شده‌اند، عمدتا به دوران پادشاهی کهن مصر (بین سال‌های ۲۵۷۵ تا ۲۱۵۰ق‌م) تعلق دارند. البته نفرین‌هایی که در مقبره‌هایی همچون مقبره آنخ‌ماهور یافت می‌شوند، شباهتی با نفرین‌ مومیایی‌ها در فیلم‌های سینمایی، همچون فیلم مومیایی (۱۹۳۲) به کارگردانی کارل فروند و دیگران ندارند.

این‌ها نفرین‌هایی هستند که باستان‌شناسان به‌طور ناخواسته با بازکردن مقبره‌ها گرفتارشان می‌شوند. هنوزهم بسیاری از بازکردن مقبره‌هایی اکراه دارند که برای بیش از دوهزار سال دست‌نخورده باقی مانده‌اند. بااین‌حال، اکرام می‌گوید احتمال آلودگی به‌وسیله میکروب‌ها و قارچ‌های باستانی با دست‌زدن به مومیایی‌ها کم است و اگر از دست‌کش و ماسک استفاده شود، مشکلی پیش نمی‌آید.

مقاله‌های مرتبط:

باور به این موضوع که مقبره‌های باستانی مومیایی‌ها ممکن است انواع میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا را داشته باشند، تا حد زیادی پس از کشف مشهور هوارد کارتر به‌وجود آمده است. کارتر همان باستان‌شناس مشهوری است که موفق شد در سال ۱۹۲۲، مقبره توت‌عنخ‌آمون را کشف کند. جورج هربت، یکی از اعزای گروه کارتر، شش هفته پس از بازگشایی مقبره‌ی توت‌عنخ‌آمون به‌‌طورغیرمنتظره‌ای درگذشت. به‌دنبال این اتفاق، بسیاری از محققان به این نتیجه برسند که مقبره حاوی نوعی سم باستانی بوده است.

ماجرای یادشده باعث شد داستان نفرین‌ مومیایی‌ها دوباره بر سر زبان بیفتد؛ داستانی که لوییزا می الکات حدود پنج دهه قبل درباره‌اش تحقیق کرده بود. می الکات نویسنده‌ی قرن‌نوزدهمی و خالق رمان مشهور «زنان کوچک» است که پس از تحقیقات گسترده‌اش درباره‌ی مومیایی‌های مصر، داستان کوتاهی به‌نام «گمشده در اهرام یا نفرین مومیایی» را نوشت. به‌عقیده‌ی بسیاری، این داستان یکی از آثار برجسته‌ای محسوب می‌شود که درباره‌ی نفرین مومیایی‌ها نگاشته شده است؛ ولی تا همین دو دهه قبل کمتر‌ شناخته شده بود.

علاوه‌براین، باید بگوییم روی دیواره‌های مقبره توت‌عنخ‌آمون اثری از نفرین به‌چشم نمی‌خورد. کارتر نیز هیچ‌گاه زیر‌بار این ماجرا نرفت و تمام شایعات درباره‌ی نفرین‌های باستانی را بی‌اساس دانست. او تا ۶۴ سالگی در سلامت کامل زندگی کرد و بیش از ۲۰ سال پس از کشف مشهورش درگذشت.