سیمای خواهر در بیان برادر

«امامزادگان» تربیت‌شده در مکتب اهل بیت (ع) همانند خود امامان، اسوه حسنه‌اند و باید آنان را شناخت و از آنان پیروی کرد. بهترین گزارش درباره ابعاد شخصیت امامزادگان در سخنان اهل بیت نهفته است. حضرت فاطمه معصومه‌علیها‌السلام، از امامزادگان تربیت‌یافته در خانه اهل بیت است. او در رفتار و گفتار به اخلاق اهل بیت و سیره امامان آراسته شد و برای بشریت الگو و سرمشق است. لازم است زنان مسلمان پیروان اهل بیت، از او درس بگیرند و در راه سعادت و کمال گام بردارند.

بهترین منبع برای بازشناسی شخصیت حضرت فاطمه معصومه (س)، کلام امام‌رضا (ع) درباره این بزرگوار است. این سخنان برادر درباره خواهر، گزارش واقعی و درست و مرجع معتبر علمی است. بی‌تردید بیان برادری که معصوم و پاک از اشتباه و گناه است، منبع قطعی و نهایی داوری درباره شخصیت حضرت فاطمه معصومه (س) به شمار می‌رود. از سخنان امام‌رضا (ع) درباره شخصیت حضرت فاطمه‌معصومه (س) می‌توان پی به راز‌های پنهان و درجات و مقام دختر امام موسی‌بن‌جعفر (ع) برد. در این نوشتار، تنها از زیارت‌نامه حضرت فاطمه معصومه (س) که از امام‌رضا (ع) صادر شده است، در شناسایی این بانوی نمونه استفاده می‌شود.

سعد قمی گفته است: «امام‌رضا (ع) به من فرمودند: یا سعد، عندکم لنا قبر؛ در نزد شما قبری از آن ماست! عرض کردم: جانم فدای شما، قبر فاطمه، دختر امام موسی‌بن‌جعفر علیهما‌السلام را می‌فرمایید؟ امام فرمودند: نعم من زار‌ها عارفا بحق‌ها فله الجنه؛ آری، هرکس عارف به حق باشد او را زیارت کند، بهشت برای اوست.» در ادامه این گفت‌وگوی امام‌رضا (ع) و سعد، زیارت‌نامه معروف حضرت فاطمه معصومه (س) پدید آمد (کامل‌الزیارات ابن قولویه قمی، ص ۳۲۴؛ ثواب‌الاعمال و عقاب‌الاعمال شیخ صدوق، ص ۹۹؛ عیون اخبارالرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۲۶۷؛ بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۶۶).

در همین جمله آغاز زیارت‌نامه، «آداب» و «پاداش» زیارت حضرت معصومه بیان شده است. زیارت با‌معرفت آن حضرت، پاداش بهشت دارد؛ بنابراین شناخت شخصیت فاطمه معصومه (س) برای رسیدن به پاداش زیارت، لازم است. زائر عارف این زن نمونه در‌میان اهل بیت، اهل بهشت خواهد بود. باید با رفتار و گفتار حضرت فاطمه‌معصومه (س) آشنا شد و او را سرمشق و اسوه قرار داد. گرچه آن حضرت از چهارده‌معصوم نبود، رشد و کمال ایشان نشان داد که غیر معصومین نیز می‌توانند با خود‌سازی و تربیت، «انسان کامل» شوند.

شناخت حضرت معصومه، شناخت انسان اسوه و انسان با ایمان عالی و شناخت سیمای بانوی برتر جهان اسلام است. حضرت فاطمه معصومه (س) شخصیتی است که امام‌رضا (ع) شناخت شخصیت وی را برای رشد و کمال لازم شمرده‌اند. معرفت و زیارت برتر، از هم جدایی‌ناپذیرند. حضرت فاطمه معصومه از نسل حضرت فاطمه زهرا سلام‌ا... علی‌ها بود و مادرش را الگوی خویش قرار داد و با خودسازی به آنجا رسید که امام معصوم، امام‌رضا (ع)، معرفت حق او را لازم شمرده‌اند و برای زائر عارف به حق او، پاداش بزرگ بهشت را بیان کرده‌اند. حضرت فاطمه معصومه در عمل نشان‌دهنده رفتار و گفتار فاطمی شد و شناخت او شناخت مادرش حضرت فاطمه زهرا علیها‌السلام است.

زیارت خوبان و پاکان، دیدار با ابرار و صالحان است و راه و رسم رستگاری و سعادت را می‌آموزد. امام‌رضا (ع) در پایان این زیارت‌نامه نیز فرموده‌اند‌: «یا فاطمه، اشفعی لی فی‌الجنه، فان لک عندا... شأنا من‌الشأن؛‌ای فاطمه؛ برایم در بهشت شفاعت نما، زیرا برای تو در پیشگاه خداوند شأن عالی و جایگاه مهمی است» (بحارالانوار، ج ۱۰۲، ۱۶۷؛ زادالمعاد یا مفتاح‌الجنان علامه مجلسی، ص‌۵۴۸). از این بخش پایانی زیارت‌نامه‌ای که امام‌رضا (ع) برای زیارت خواهر خویش به سعد قمی آموزش داده‌اند، می‌توان به شخصیت بزرگ الهی حضرت فاطمه معصومه (س) پی برد. در این فراز زیارت‌نامه، امام‌رضا (ع) از خواهر بزرگوار خویش درخواست شفاعت در بهشت می‌نمایند. امام‌رضا (ع) که خود رکن و محور شفاعت در بهشت‌اند، در این عبارت، حضرت فاطمه معصومه را شایسته و اهل شفاعت شمرده‌اند و آموزش توسل به اهل بیت داده‌اند.

توانایی شفاعت، ریشه در درجات معنوی افراد دارد و انسان‌ها با خودسازی و سیره و سلوک و کسب درجات عالی کمال، حق شفاعت را به دست می‌آورند. جایگاه حضرت فاطمه معصومه علیها‌السلام در نگاه امام‌رضا علیه‌السلام آن‌قدر بالاست که او را واجد حق شفاعت می‌شمارند و آموزش تقاضای شفاعت از او را می‌دهند. بر‌اساس همین فراز از زیارت‌نامه، حضرت فاطمه معصومه در پیشگاه خداوند، از شأن و پایگاه و موقعیت ارزشمند بزرگی برخوردار است. باید امتیازات این شخصیت و ویژگی‌های این جایگاه را شناخت و به آن آراسته شد.