ایرج؛ بزرگترین قلعه جهان اساطیری

اگرچه بیشتر شواهد تاریخی نشان از احداث این قلعه در زمان ساسانیان دارد اما شواهدی نیز ساخت آن را به سه هزار سال قبل از میلاد و به دوره کیانیان می‌کشاند؛ این قلعه در حقیقت دژی باستانی است که در ضلع شمالی بزرگراه شهدای پرواز شهرستان پیشوا و در نزدیکی روستای عسگرآباد عباسی قرار دارد و روستای عسگرآباد عباسی در فاصله یک کیلومتری شرق ورامین، ۳۵ کیلومتری جنوب‌شرقی تهران و در دل دشتی وسیع واقع است.
«قلعه‌گبری» بزرگ‌ترین قلعه خشت خام جهان قلعه‌ای با ارتفاع بیش از ۱۵ متر است؛ هرچند برخی عقیده دارند که این قلعه در زمان ساسانیان ساخته شده اما آثار کشف شده در آن، دارای قدمتی بیش از سه هزار سال پیش از میلاد مسیح است و این آثار فرضیه بازسازی و مرمت قلعه کیانیان را در دوره ساسانی قوت می‌بخشد.

این قلعه بزرگ مستطیل شکل در گذشته در ضلع شمالی دارای ۳۴ برج، در ضلع جنوبی دارای ۴۲ برج و در ضلع‌های شرقی و غربی دارای ۳۶ برج است که امروزه متأسفانه فقط و فقط دو برج که در فاصله ۳۰ متری از هم قرار دارد، در این قلعه باقی مانده ‌است.

قلعه ایرج دارای چهار دروازه در شمال، جنوب، شرق و غرب است؛ دروازه شمالی این قلعه دقیقا روبه‌روی قله کوه دماوند قرار گرفته است و این باعث می‌شود که تماشای آن از سمت جنوب، چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای از آن ارائه دهد؛ طی سال‌های گذشته نیز دروازه و دیوارهای ضلع شرقی بنا مرمت شده‌ و دو دروازه شمال و جنوب نیز برای عبور و مرور باز است.

خندق‌هایی به عمق هشت متر و پهنای ۳۰ متر نیز در اطراف این دژ مستحکم و باشکوه قرار دارد که برای محافظت از قلعه در برابر حمله دشمنان و آشوب‌گران استفاده می‌شد؛ گویا به‌هنگام حمله دشمنان درون این خندق‌ها آب رها می‌کردند و دسترسی به قلعه عملا غیرممکن می‌شد.

قلعه ایرج به عنوان یکی از زیباترین، باشکوه‌ترین و البته بزرگترین قلعه‌ها در تاریخ ۱۱ شهریور سال ۱۳۸۲ هجری شمسی با شماره ثبت ۹۸۳۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

قلعه «ایرج»، دژ دفاعی کیانیان در مقابل تورانیان

نظر مورخان به این امر آن است که قلعه ایرج یک دژ نظامی بوده و نظامیان در آن مستقر بوده‌اند؛ گرچه مشخص نیست که چه سلسله‌ای و در چه تاریخی آن را بنا کرده‌اند ولی برخی آن را مربوط به دوره کیانیان می‌دانند که آن را برای مقابله از حمله تورانیان احداث کرده‌اند.
آجرهای به کار رفته در این قنات به دوره ساسانیان بر می‌گردد و آثار کشف شده از این قلعه قدیمی قدمت آن را به بیش از سه هزار سال پیش از میلاد می‌رساند.
طول این قلعه یکهزار ۲۱۴ متر و عرض آن یک‌هزار و ۱۵۰ متر می‌باشد که در ضلع شمالی ۳۴ برج، ضلع‌جنوبی ۴۲ برج و بر روی اضلاع شرقی و غربی ۳۶ برج وجود داشته و امروز اثری از این برج‌ها دیده نمی‌شود.
این قلعه ۱۰۰ هکتاری به صورت مستطیل کامل بوده و از چهار دروازه جنوبی، شمالی، غربی و شرقی تشکیل شده که دروازه شمالی کاملا در مقابل قله دماوند قرار گرفته به طوری که اگر جنوب به آن دروازه شمالی نگاه کنید، قله دماوند مانند قاب عکسی زیبا در میان دروازه شمالی خودنمایی می‌کند.
دیواره‌های این قلعه که از خشت خام و گل درست شده تا ۲۵ متر ارتفاع دارد که هم‌اکنون بیشترین ارتفاع این دیواره‌ها که بر اثر فرسایش آبی و بادی تخریب شده ۱۶ متر می باشد.
ضخامت دیواره‌ها در برخی از مناطق قلعه بین ۱۷ تا ۲۲ متر بوده به طوری که در برخی از دیواره‌ها، حفره‌هایی احداث شده بوده که ارابه‌های جنگی از داخل آن عبور می‌کرد و در مرمت‌های صورت گرفته در دیواره شرقی برخی از این اتاقک‌ها بازسازی شده است.
هفت سنگ آب که سرچشمه‌ای ندارد
گویا قصری در داخل قلعه بوده که امروز از آن هیچ اثری باقی نمانده است زیرا از اراضی داخل این قلعه به منظور کشت انواع محصولات کشاورزی استفاده می‌شود؛ رشته قناتی با هفت سنگ آب هم در این قلعه جاری می‌باشد که از سرچشمه آن هنوز نیز اطلاعات دقیقی به دست نیامده است.

طی سال‌های اخیر دروازه و دیواره‌های شرقی این قلعه بازسازی شده و دروازه‌های جنوبی و شمالی نیز قابلیت تردد دارد.
با وجود تخریب‌های صورت گرفته در دیواره‌ها، هنوز هم ابهت این قلعه تاریخی هر گردشگری را به خود جذب می‌کند و مسافران را به عمق تاریخ می‌برد.
پیشوا با ۸۰ هزار نفر جمعیت در ۴۵ کیلومتری جنوب‌شرقی تهران واقع است.