چرا «شر» فقط گریبان برخی انسان‌ها را می‌گیرد؟

نعیمه پورمحمدی استادیار فلسفه دین دانشگاه ادیان و مذاهب در گفتگوی تلفنی با برنامه سوفیا از یونگ، فیلسوف و روانشناس سوئیسی مطلبی را نقل کرد و گفت: او با طرح پرسشی، مانع شدنِ خداوند در مقابل "شر" را مطرح می‌کند و در ادامه اعلام می‌دارد که آیا باری تعالی نمی‌خواهد "شر" را از میان بردارد و چرا با وجود خدا، باز هم شرارت‌ها در دنیا وجود دارد؟

وی این نقل قول را به رفتاری غیر منطقی در مقابل "شر" گره زد و افزود: در نقلی دیگر آمده است که خداوند خیر محض است و با پدیده‌های شرارت بار در جهان سازگار نیست.

پورمحمدی حجم زیاد شرها و تنوع نامتناسب شرور را در جهان مثال زد و گفت: برای تعدادی از انسان‌ها شر بسیاری به وجود می‌آید و برای برخی افراد شر کمتری بروز و ظهور می‌کند و این دو بر اساس تعریفِ فلسفی با هم سازگار نیستند.

وی دلایل این پرسش را اینگونه تشریح کرد: خداوند عالم مطلق است و امکانِ دانستن هر چیزی از جمله از بین بردن شر را دارد و از طرفی اگر خداوند قادر مطلق باشد، بر رفع شر تواناست.

پورمحمدی همچنین تاکید کرد: اگر خداوند خیرخواه محض باشد، در پی ایجاد خیر و از بین بردن شرور است و از دیگر سو، تنوع و حجم زیاد و توزیع نامتناسب شر، قابل اجتناب کردن است.

این استاد دانشگاه دین و ادیان به وجود "شر گزاف" در جهان هستی اشاره کرد و گفت: اگر این شرور قابلیت مقابله و ممانعت داشتند، هیچ خیری را در پسِ آن‌ها نمی‌یافتیم.

پورمحمدی به مقوله‌ای با عنوان "قرینه شر" اشاره کرد و در این باره گفت: ما نمی‌توانیم هیچ دلیل موجهی از سوی خداوند، برای تجویز شرور پیدا کنیم؛ پس می‌توان نتیجه گرفت که خداوندِ به عنوانِ "عالمِ مطلق و خیرِ محض" وجود ندارد.

وی با طرح این موضوع نتیجه گرفت: مسئله منطقی شر، اصلِ شرها را با وجود خداوند ناسازگار اعلام می‌کند و مسئله‌ی "قرینه‌ی شر" نیز به شرهای گزاف و زیادی در عالم هستی می‌پردازد.

پورمحمدی افزود: بشر هرچه کنکاش می‌کند، هیچ دلیلِ منطقی برای اینکه خداوند چرا شرور را خلق کرده است، نمی‌یابد.

وی این پرسش و پاسخ‌های فلسفی را چنین پی گرفت: مسئله‌ی اگزیستانسیالیِ شر، آن را از مقوله‌ی نظریه خارج می‌سازد و به ساحتِ زندگی انسان وارد می‌آورد.

پورمحمدی ادامه داد: در اینجا انسان با این سوال روبرو است که چرا خداوند رنج را در زندگی ما پدید آورد و چرا راضی به رنج کشیدنِ انسان شد؟ اما این انسان به سوالی کلی و جهان شمول نمی‌پردازد که چرا اساساً شرور در جهان وجود دارند.

استادیار فلسفه دین دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: این انسان‌ها برخورد با "شر" را به مقوله‌ای شخصی گره می‌زنند و می‌پرسند چرا خداوند راضی شده است تا ما رنج بکشیم؟

پورمحمدی با بیان اینکه این افراد عشق و محافظتِ خداوند را زیر سوال می‌برند، خاطرنشان کرد: چنین افرادی قادر نخواهند بود به عشق خود نسبت به خداوند و وظیفه‌ی پرستیدنِ خود ادامه دهند و از خداوند می‌ترسند و احساس امنیت و اعتماد ندارند و لذا ایمان خود را از دست می‌دهند.