افزایش ارزش دارایی‌های شرکت‌ها، سهام بورس را پر سود کرد/ رشد تورم، نقدینگی و نرخ ارز، مانع از بازگشت شاخص/ با شرایط فعلی فقرا فقیرتر می‌شوند+فیلم

گروه بورس، بانک و بیمه بازارنیوز: رسام مشرفی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در پانزدهمین نشست اقتصادی بازارنیوز پیرامون احتمالات در بازار‌های مالی اظهار داشت: یک بحث درباره به طور کلی در بازار‌های مالی و حتی بازار مالی کشور ما و کلا بازار‌های اقتصادی در گذر زمان وجود دارد که پیش بینی‌ها محتمل و مبتنی بر احتمالات است و در پیش بینی هایتان باید برای اتفاقات خاص، ۵ درصدی جای خطا قائل شوید.

وی افزود: هر وقت صحبت از یک کارشناس می‌کنید او اطلاعات ۸۵ درصدی با شما به اشتراک می‌گذارد، اما در دنیای اقتصاد پیش بینی کردن کار سختی است.علم اقتصاد مجموعه‌ای از نظریات است و هنوز به قانون اقتصادی نرسیدیم و، چون مبنای علم بر نظریه است، باید یک حدی جا برای خطا قرار بدهید.

وی تخاطرنشان کرد: در تحلیلی که ارائه می‌دهم، جا برای همان ۵ درصد اتفاقات خاص کنار بگذارید، چون ما معمولا در تصمیم گیری آن ۵ درصد‌ها را لحاظ نمی‌کنیم و همین درصد‌ها می‌تواند سرمایه گذاری را زمین بزند یا اقتصادی را فلج و ورشکسته بکند.

این استاد دانشگاه درباره بازی سهامداران کوچک و حقوقی ها در بازارهای مالی صحبت کرد و اظهار داشت: بحث دوم این است که در بازار‌های مالی دو نوع بازی می‌تواند وجود داشته باشد: یک سوی بازی سرمایه داران و سرمایه‌گذاران خرد و کوچک‌اند که با تحلیل وضعیت مالی یک شرکت پیش می‌روند که معمولا گزاره‌هایی هم که در بازارمی شنویم از سوی آن هاست. بازی دیگر سرمایه گذاران حقوقی هستند که سهامداران نهادی هستند که حجم ... دارند و اصطلاحا خودشان ترند ساز و جهت‌ده هستند.
وی افزود: گروه اول بیشتر کوتاه مدت نگاه می‌کنند و اتفاقات چند روزه را می‌بینند، اما گروه دوم پنج تا ده سال آتی را بررسی می‌کنند.

مشرفی با ذکر مثالی اضافه کرد: در بازار جهانی نفت، می‌بینید که انگیزه کوتاه مدتی وجود ندارد و رشد اقتصادی برای آینده نگر‌ها بوده، اما وقتی شرکت‌های مبتنی بر تجدیدپذیر‌ها را می‌بینید یک کمپین به اسم ... شکل گرفته که یک عده سرمایه گذار جمع شدند و تصمیم گرفتند مقدار ... را کم کنند و سرمایه را ببرند به سمت سهام شرکت‌های بزرگ‌تر و این باعث شده کسی که علاقه‌مند به شرکت‌های محیط زیست باشد، باید سهام شرکت‌های نفتی را کنار بگذارد و ... این تصمیم را گرفتند.

وی افزود: این مدل تصمیم گیری حاصل از تحقیقات محلی نیست و حاصل تصمیم‌های بزرگی است که حقوقی‌ها می‌گیرند و جریان ساز می‌شوند. در ریز موج‌هاست که یک لایحه و مصوبه می‌تواند تغییراتی ایجاد کند. در کشور ما هم این وضعیت وجود دارد، اما شفافیت بین المللی‌ای که وجود دارد در کشور ما نیست و کمپین‌های روشنی هم که با عضوگیری جلو می‌روند و تصمیم گیری می‌کنند، وجود ندارد. در کشور ما اشخاص بزرگی هستند که تصمیم می‌گیرند؛ این پارامتر هم باید در نظر گرفت.


*افزایش نقدینگی و تورم باعث افزایش اسمی دارایی‌های جهان

مشرفی پیرامون تاثیر افزایش نقدینگی در بازارهای مالی، اظهار داشت: یک موضوع استراتژیک دیگر که در بازار‌های مالی وجود دارد این است که در بازار‌های مالی که از دهه ۷۰ میلادی انتشار نقدینگی احتیاج به پشتوانه فیزیکی ندارد، خصوصی سازی رشد بیشتری پیدا کرد و باعث شد دنیا را اجاره کند و رشد چشم گیری در کنترل بازار‌های مالی بدست آورد و این نقدینگی خلق شده در دنیا منجر به این می‌شود که کل دارایی‌ها در جهان افزایش اسمی پیدا کند؛ شبیه آن چیزی که در کشور و بورس ما اتفاق افتاد.

وی افزود: اگر ترند کلی دنیا را حساب کنید، طلا از ۳۵ دلار به ۱۹۰۰ دلار رسیده و در عرصه جهانی از هر بازار دیگری در دنیا سود بیشتری داشته که اگر این دلار را در بانک می‌گذاشتید ۲۰۰ دلار می‌شد، اما الان طلا شده ۱۹۰۰ دلار و سایر دارایی‌ها هم همینطور بالا رفته است.

وی ادامه داد در کشور ما هم بازار سرمایه از دهه ۷۰ که شکل رسمی گرفته، بازده بیشتری از سایر حوزه‌ها حتی نسبت به بازار مسکن و دلار و... داشته است. این درحال است که این سود مربوط به شاخص کل است و اگر می‌توانستید در جایگاه صحیح از سهامداری قرار بگیرید، این بازده قابل توجه است.

*دو علت اصلی برای افزایش ارزش شرکت‌ها در بازارهای مالی

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی دو علت را برای افزایش ارزش شرکت ها در بازارهای مالی بر شمرد و اظهار داشت: شرکت‌هایی که در بازار مالی هستند دو دلیل برای سود دارند؛ یکی سودی که خود شرکت می‌سازد و درآمد سالیانه یک موتور رشد است. دوم اینکه وقتی سهام شرکت را می‌خرید، انگار یک تکه از شرکت را مالک شدید که این برای سهامدار خرد معنا ندارد، چون نمی‌تواند مالکیتش را اعمال کند، اما برای سهامداران حقوقی اهمیت دارد، چون می‌خواهد با این دارایی بازی کند و بعنوان مثال فلان زمین را بفروشد یا فلان سهم را عرضه کند یا مجموعه را اصلا اجاره دهد. این دو موتور برای همه بازار‌های مالی هست.

وی افزود: در کشور ما یک سال‌هایی بوده که درآمد شرکت‌ها خوب بوده و آن سال هاییست که رشد اقتصادی داشتیم و ناشی از فعالیت شرکت موفق جلو رفتند. اما در اصل رشد اقتصادی ایران طی چند ساله اخیر مطلوب نیست و متوسط رشد ما ۲ یا ۳ درصد بوده و یک چنین رشدی، این سود را در بازار به ما نمی‌دهد.

مشرفی اضافه کرد: اما افزایش ارزش برگه‌های سهم بعلت افزایش دارایی شکل گرفته در کشور ما و رشد پدید آمده و وقتی شما سهم یک شرکت را خریدید، ماشین الات و زمین‌های آن شرکت را دارید و علی الخصوص اگر شرکت صادراتی باشد، دلار‌های آن شرکت در اختیار شماست و شما از دارایی رو به رشدی بهره‌مند بودید، چون سهام آن شرکت را داشتید به همین دلیل بازار‌های ما این سود را داشتند. بیشتر سود شرکت‌ها ناشی از افزایش ارزش دارایی‌ها در اقتصاد متورم است تا سود حاصل از فعالیت شرکت. در این سال‌ها که گاهی رشد اقتصادی منفی شده، بنظر میاید که چقدر بازار سرمایه می‌تواند رشد کند و آیا این حباب است یا نیست و در جواب باید بدانیم دو موتور رشد دارد و در کشور ما رشد سود سرمایه بیشتر است.

وی ادامه داد: مثلا وقتی زمین شما متری ۵ برابر شده یا محصول شرکت شما در بازار گران‌تر شده، این تصور ایجاد می‌شود که این دارایی‌ها می‌توانند گران‌تر فروخته شود و سود بالاتر می‌رود و لشکر پیاده نظام سهامداران خرد وارد قضیه می‌شوند و بازار را گرم نگه می‌دارند و با شایعه سازی هم به سمت بورس حرکت می‌کنند.

*سودسازی شرکت‌ها نه ولی افزایش ارزش دارایی‌ها خواهیم داشت

بنده با توجه به شرایط و مولفه‌هایی که در بازار مالی خودمان می‌بینم می‌گویم که سود سازی نخواهیم داشت، اما افزایش ارزش دارایی داریم، پس انتظار سقوط چشمگیر را در بازار مالی ندارم، چون حتی رشد نقدینگی هم کمتر نمی‌شود. از پارسال تا خرداد ۹۹ ما ۴۰ درصد رشد پایه پولی داشتیم و در سه ماهه اول امسال هم با رشد ۷ درصدی مواجه بودیم و اگر نقدینگی همین فرمان جلو برود (که معمولا در شش ماهه دوم سال هم دولت‌ها پول چاپ می‌کند)، قیمت‌های اسمی بالا می‌رود؛ چون در بدترین حالت نقدینگی با همان سرعت قبل می‌تازد و ارزش دارایی بالا می‌رود.

* دولت و بانک‌ها با خلق پول و اعتبار، ارزش اسمی را بالا می برند

مشرفی درباره نسبت حجم نقدینگی به تولید ناخالص داخلی اظهار داشت: حجم نقدینگی ما الان ۲۶۰۰ هزار میلیارد تومان است و حجم تولید ناخالص داخلیمان طبق آخرین اطلاعات بانک مرکزی که منفی بوده و الان ۲۳۰۰ میلیارد تومان شده است و این درواقع، چون سرعت نقدینگی در اقتصاد ۲ بوده پس ارزش نقدینگی ما از حجم دارایی بیشتر بوده و این یعنی ارزش اسمی سهام‌ها بیشتر می‌شود و می‌توانند رشد کنند و این پول زیادی هست که در دست من و شما نیست و در دست حقوقی‌هایی است که یکی از آن‌ها دولت است که می‌تواند با چاپ پول این کار را بکند و یکی دیگر بانک‌ها هستند که با خلق پول اعتباری، نقدینگی را افزایش می دهند.

وی با ذکر مثالی ادامه داد: برای این که مسئله روشن شود، مثلا در بازار ملک، متوسط قیمت در تهران متری ۴۰ میلیون تومان است و یک ملک ۱۰۰ متری ۴ میلیارد قیمت دارد، پس با ماهی ۱۰ تا ۱۲ می‌توان اجاره کرد پس شما ۱۰۰ تومن در سال می‌دهی برای یک ملک ۴ میلیاردی. اما می‌بینیم مردم همچنان ملک می‌خرند که به این دلیل است. ارزش سهام خانه بالا می‌رود و به فکر خروجی خانه نیست.

*نرخ ارز متاثر از نقدینگی را باید کنترل کنیم

مشرفی مولفه بعدی را کنترل نرخ ارز دانست و اظهار داشت: ما بر اثر نقدینگی بیش از حد ریال خلق می‌کنیم، بدیهی است که وزنه به سمت افزایش ارز می‌رود. با ذکر این موضوع که ۲۶۰۰ هزار میلیارد نقدینگی در ازا ۲۳۰۰ میلیارد تولید ناخالص ملی داریم، در حالیکه آمریکا ۲۲ هزاز میلیارد تولید ناخالص دارد در ازا ۱۸ هزار میلیارد نقدینگی و آنقدر جرات نکرده که حجم نقدینگی خود را بالا ببرد، با وجود اینکه پولش ارز بین المللی ست و از همه جای دنیا می‌تواند کالا بخرد و حصار دور خودش نکشیده، اما ما حصار کشیدیم و فشار آوردیم به خانواده‌های با درآمد ثابت.

وی افزود: موتور ارزش اسمی فال است و تا وقتی روشن است، نمی‌توان دنبال دزد و دلال و... رفت، چون این فضا سودده است. ما در این مسیر پیش رو شاخصه نقدینگی و بالطبع آن نرخ ارز روشن است و دلیل دیگر هم منفی شدن تراز تجاری ما از سال ۹۷ است که بر نرخ ارز تاثیر گذاشته است.

*دو سال است تراز تجاریمان منفی می‌شود

مشرفی پیرامون کاهش تراز تجاری کشور، اظهار داشت: تراز تجاری ما همیشه مثبت بوده، اما از سال ۹۷ به بعداینطر منفی شده، چون در گذشته صادرکننده نفت و گاز بودیم، اما از سال ۹۸ میزان واردات ما از صادرات بیشتر شده و ضمن اینکه درآمد صادراتی را هم نمی‌توانیم خرج کنیم، چون یا بلوکه و یا اعتبار شده است؛ لذا تراز تجاریمان در سه ماه اول امسال ۲ میلیارد دلار منفی شده است اتفاقا ترکیه هم به علت تراز تجاری منفی، دچار کاهش ارزش لیر و تورم شده و نمی‌تواند دلار جذب کند و ارزش لیر نسیت به دلار پایین آمده، اما ترکیه به این کاهش ارزش لیر عادت داشته، اما ما نداشتیم.

استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: مولفه بعدی خود دولت است. چون دولت یک فروشنده خدمات است که آن دارایی را با دلار می‌فروشد. ممکن است به زبان نیاورد، اما با کسری بودجه چه کند که جبران شود و باید مخارج خودش را بدهد و خیلی هم بدش نمی‌آید دلار بالا برود، اما کسری ساختاری این فشار را به دولت می‌آورد. این المان‌ها بنیاد فزاینده رشد سهم را ایجاد می‌کند؛ بنابراین، بورس سود می‌دهد. اگر می‌خواهیم بورس را کنترل کنیم باید این شاخصه‌های نقدینگی، نرخ ارز و کسری بودجه را کاهش دهیم.

*بازنده ترین گروه های اجتماع افرادی هستند که درآمد ثابت دارند/ با این شرایط فقرا فقیرتر می شوند

مشرفی پیرامون به ریختگی عدالت اجتماعی ناشی از روند فعلی اقتصاد و بورس، اظهار داشت: بازنده‌ترین گروه‌ها در فعالیت اقتصادی ما کسانی هستند که درآمد ثابت دارند یا پولشان را درشبکه بانکی سرمایه گذاری کردند؛ در واقع آن‌ها در مقابل افزایش دارایی به جایی نمی‌رسند؛ چون احتمالا نه دانش این کار را دارند یا حجم پولشان به اندازه‌ای نیست که بخواهند سرمایه گذاری نهادی داشته باشند و خاموش نشدن موتور بازار سرمایه می‌تواند به شکاف طبقاتی شدید منجر شود و در این بازی کسی که ملک، ماشین و پول ندارد دچار سختی می‌شود و برای جمهوی اسلاممی ایران این وضعیت مناسب نیست، چون گفتمان ما عدالت است، ولی با این شرایط فقرا فقیرتر می‌شوند و شرایط سخت اجتماعی ایجاد می‌کند.

وی افزود: این فقط بازی کشور ما نیست و تقریبا اکثر کشور‌ها این بازی را انجام می‌دهند از دهه هفتاد میلادی به بعد مثلا در امریکا این اتفاق میافتد و حتی در چین این شکاف طبقاتی گسترده در دنیا، ناشی از بلوک‌های اقتصادی است که گروه‌های معدودی می‌توانند به سود خوبی برسند که این اتفاق خوبی نیست.

*ورود نقدینگی بورس به سمت بهره وری و تولید در بازارهای جهانی

این استاد اقتصاد پیرامون ورود نقدینگی در بورس های جهانی در راستای افزایش بهره وری و تولید تضویح داد: یک جنبه دیگر که شایان توجه است اینه که بازار‌های مالی، چه بانک و چه بورس، سرمایه را تجهیز می‌کنند که برای فعالیت‌های اقتصادی مورد استفاده قرار بگیرد و استفاده کنند؛ اما اگر از نظر تولید نگاه کنیم در کشور‌های دیگر پول در وال استریت جمع می‌شود و تبدیل به کمپانی تسلا می‌شود و اگر در بانک بین المللی جمع شود زمینه ایجاد بنگاه‌های فعال در دانش می‌شود، مثل مایکروسافت یا گوگل و اپل، پس بهره وری هم می‌آورد و فعالیت‌هایی که بهره وری نداشتند را از گردونه خارج کرده است.

وی افزود: اما پول در بازار سرمایه ما تبدیل به همین روند تولیدی می‌شود که این وضعیت را ایجاد کرده و هیچ دانشی بوجود نمی‌آورد و کار کارآفرینانه‌ای ایجاد نمی‌شود و پول خرج اتوموبیل، فولاد و سیمان و همان صنایع خدماتی با روش تولید نابهینه می‌شودکه بزرگتر و بزرگتر می‌شوند و این فرآیند، فقرا را فقیرتر می‌کند و چیزی هم به دانش اضافه نمی‌کند و این روند باید اصلاح شود.

* اصلاح روند بومی سازی در بورس راحت‌تر از سایر بانک‌ها

وی با بیان این نکته که اصلاح این روند در بازار سرمایه راحت‌تر از سایر بازارهاست، اظهار داشت: پس بنده شخصا از اینکه پول به سمت بازار سرمایه بیاید، ناراضی نیستم، چون احساس می‌کنم در اینجا نسبت به بانک بهتر می‌شود بومی سازی کرد؛ چون بانک یک رویه قدیمی سنتی دارد، ولی در بازار سرمایه می‌شود به صورت تلفیقی، سیستمی طراحی کرد مبتنی بر سود و زیان و همان چیزی که تحت عنوان بانک اسلامی تعریف می‌شود و فعالیتی که دو طرف در سود و زیان شریک باشند.

مشرفی افزود: اینجا بهتر می‌توانیم تغییر ایجاد کنیم تا اینکه به سمت بانک، طبق روال قبلی یا اینکه سمت بازار ارز، مسکن و خودرو. پس باید جذبش کنیم، اما نه به رویه قبلی؛ بلکه به جهت یافتن راه حلی که بهره وری ما را افزایش دهد و زندگی مردم را نجات دهد.

وی به عنوان آخرین نکته اظهار داشت: علم اقتصاد از ابتدا تا انتها در یک جمله می‌شود «علم تلاش برای افزایش بهره وری است و علم تخصیص منابع محدود برای مصارف نامحدود است» و مکانیزم بازار آزاد رقابتی هدفش تشویق برای بهره وری است و در بازار آزاد وقتی نتوانید قیمت را بالا ببرید، تنها راه سودآوری بهره وری و هزینه تولید کمتر است. هر اصلاحی را هرجا بخواهیم انجام دهیم، باید به سمت جایی باشد که به نفع بنگاه‌هایی که بهره وری بیشتری دارند و بهتر کار انجام می‌دهند برود. یک چشم انداز مثبت دارد، اما اگر به رویه فعلی پیش برود به شکاف طبقاتی و ساختار نابهینه می‌رسیم و انرژی می‌سوزانیم و به جهش نمی‌رسیم و رفاه اقتصادی نخواهیم داشت و سیل شوق به مهاجرت از کشور ادامه دار خواهد بود.