تخریب زیرساخت‌های شهری و تنگی نفس ارمغان «کنوکارپوس» برای بوشهری‌ها

کنوکارپوس درخت بومی سواحل فلوریدا در آمریکا که با آب و هوای شرجی، خاک شور و کم آبی سازگار است و در شرجی‌ترین روزهای سال بیشترین رشد را دارد به همین دلایل این درخت که تا ۲۰ متر بالا می‌رود و قطر تنه آن به ۱۴ سانتی متر می‌رسد مقاومت خوبی به خاک‌های شور نشان می‌دهد و سایه گسترده‌ای دارد از همین روی کاشت آن در استان‌های بوشهر، هرمزگان و خوزستان شایع شد اما اکنون ریشه‌های کنوکارپوس در بوشهر آسیب به تاسیسات آب و فاضلاب، برق و تخریب پیاده‌روها را به دنبال دارد و شاخه‌هایش زحمت هرس پیوسته و بوی نامطبوعش آلرژی و تنگی نفس را به بوشهری‌ها تحمیل کرده‌است.

کنوکارپوس در بیشتر نقاط استان بوشهر بویژه شهرهای ساحلی این استان بطور گسترده کاشته شده و این انتخاب نسنجیده سال‌های نه چندان دور مسئولان شهری، نه تنها مردم که مسئولان دستگاه‌های مربوطه را نیز عاصی کرده است.

تخریب پیاده‌روها تا گرفتگی لوله‌های آب و فاضلاب؛ ارمغان کنوکارپوس‌های بوشهر

یکی از ساکنان محله شکری بوشهر گفت: ریشه‌های درخت کنوکارپوس تنومندی که درست در پشت دیوار خانه ما قرار دارد سال گذشته به لوله‌ اصلی فاضلاب وارد شد و آن را بطور کامل مسدود کرد که برای برطرف کردن این مشکل هزینه زیادی درزمینه حفاری حیاط و تعویض لوله‌ها متحمل شدم.

حسین زمانی ادامه داد: همچنین ارتفاع و گسترده شدن سایه این درختان بر باغچه خانه باعث ضعیف و بی ثمر شدن درختان آن شده‌است و علاوه براین بوی نامطبوع آن نیز باعث حساسیت و ناراحتی اعضای خانواده و آزار دهنده است.

وی افزود: نباید درختی که اینگونه می‌تواند برای شهر و مردم آسیب‌زا باشد، آن‌هم در این فاصله نزدیک با ساختمان‌ها کاشته شود و باید برای ایجاد فضای سبز از درخت مناسب‌تری استفاده کرد.

بانوی بوشهری نیز به بوی نامطبوع این درخت و آلرژی زایی آن اشاره کرد که در روزهایی با شرجی بالا یا بارانی مشام رهگذران را آزرده می‌کند.

او گفت: هر چند این درخت سایه و سرسبزی خوبی دارد اما بویی که بویژه شب‌ها از آن متصاعد می‌شود، ساکنان محله را آزار می‌دهد.

این شهروند بوشهری ادامه داد: تخریب موزائیک و آسفالت پیاده‌روها نیز ناشی از رشد بالای این درخت است و این باعث ناهموار شدن پیاده‌روها و مشکل‌آفرینی برای تردد عابران بویژه افراد مسن، معلولان، کودکان و بانوان که از ویلچر یا کالسکه کودک استفاده می‌کنند، است.

درختان مثمر بومی جای کنوکارپوس آسیب‌زا را بگیرد

رباب عبیدی فعال مدنی و اولین بانوی عضو شورای شهر بوشهر است که با دغدغه حفظ محیط زیست بومی و فضای سبز شهری بوشهر بارها از رویه کاشت این درخت و حذف درختان بومی از خیابان‌های بوشهر انتقاد کرده‌است گفت: کنوکارپوس به دلیل ارزان بودن، سازگاری با هرگونه آب و هوا، خاک و بینیازی به بکارگیری شیوه‌های نگهداری ویژه از سال ۸۲ به شهرهای جنوبی کشور وارد شد و بدون درنظر گرفتن عواقب زیست محیطی و استفاده از نظر کارشناسان مورد استقبال مسئولان شهرداری‌ها قرار گرفت.

وی ادامه داد: درشهر بوشهر نیز اواخرسال ۸۶ تا اوایل۸۷ کاشت این درخت آسیب زا رواج بسیار زیادی پیدا کرد.

عبیدی با اشاره به سایه و خنکای درختان بومی بوشهر، اظهار کرد: جای تعجب است که گذشتگان بدون آگاهی از علم روز و دسترسی به متخصصان محیط زیست گونه متناسب با اقلیم را انتخاب می‌کردند اما در زمان حاضر برخی شهرداری‌ها با این‌همه متخصص و سایت‌های اطلاع رسانی این درخت را در سطح شهرها کاشتند و به عواقب زیست محیطی آن هم بی تفاوت بودند.

عضو سابق شورای شهر بوشهر افزود: نه تنها انسان‌ها از بوی نامطبوع کنوکارپوس فراری‌ هستند که حتی پرندگان نیز از لانه‌سازی روی آنها پرهیز می‌کنند.

وی گفت: به هر صورت راهی جز ریشه کن کردن این گونه وکاشت درختان اصیل بومی و با قدمت و سازگار با محیط که با استفاده از مقادیر بسیار کم آب نه تنها مثمر هستند بلکه موجب تقویت خاک نیز می‌شوند ضروری به نظر می‌رسد.

عبیدی بیان کرد: امیدواریم با ریشه کن کردن این درختانآلرژی‌زا، بی ثمر و بدبوکه موجب صدمه به تاسیسات آبی، آب‌های زیرزمینی، سست کردن خاک و سایر آسیب‌ها می‌شود در دستور کار روزانه شهرداری بوشهر قرار گیرد.

کنوکارپوس آفت تاسیسات آب و فاضلاب بوشهر

ریشه کنوکارپوس رشدی عمودی دارد و در صورتی که موفق شود از روزنه‌ای به لوله‌های آب و فاضلاب راه یابد با رشد سریع و بی وقفه‌ای که دارد سریع همه فضا را هر قدر هم قطور باشد، پر می‌کند، آب قطع و دفع فاضلاب متوقف می‌شود.

معاون بهره‌برداری و توسعه آب بوشهر گفت: لوله‌های شبکه توزیع آب تنها ۷۰ تا ۸۰ متر از سطح زمین فاصله دارند و ریشه‌های کنوکارپوس از منافذی مانند اتصالات لوله‌ها حرکت می‌کنند وارد لوله می‌شوند، همه آن را می‌پوشانند و سبب افت فشار می‌شوند.

ابوالحسن عالی ادامه داد: بسیار پیش آمده‌است که گزارش کاهش فشار یا قطعی آب از سوی شهروندان ارائه شده‌است و پس از حفاری و بررسی رشد این ریشه‌ها به عنوان عامل قطعی بیان می‌شود.

وی افزود: در این شرایط اتصالات و لوله‌ها جدا و ریشه‌ها از آن خارج می‌شود و در صورتی که آسیب جدی باشد مجبور به تعویض آنها هستیم که با توجه به تکرار این ماجرا هزینه زیادی را برای اداره آب و فاضلاب ایجاد کرده‌است.

عالی بیان کرد: هر بار که این درختان به قسمتی از تاسیسات آب در خیابانی آسیب وارد می‌کند علاوه بر ایجاد خلل در خدمات دهی و به دنبال آن نارضایتی عمومی، در بهترین حالت یک میلیون تومان هزینه روی دست ما می‌گذارد زیرا دست کم یک متربع از خیابان باید تخریب شود، لوله خارج شود، دوباره اتصالات صورت گیرد و آسفالت خیابان تجدید شود.

معاون بهره‌برداری و توسعه آب بوشهر گفت: بدتر اینکه گاهی اتفاق می‌افتد که پس از انجام تعمیرات، دوباره پس از مدتی همین اتفاق تکرار می‌شود.

وی با بیان اینکه آسیب این درخت شور پسند در بوشهر، گناوه و دیلم به کرات دیده شده‌است، اظهار کرد: آسیب این درخت به زیر ساخت‌های آب شهروندان را عاصی کرده است و تقاضای قطع یا جاب‌جایی این گونه گیاهی را دارند.

بذر و گل‌های کنوکارپوس آلرژی‌زاست

رئیس مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی استان بوشهر گفت: کنوکارپوس‌ها در هوای مرطوب و در صورتی که آب به آن برسد یه شکلی غیر قابل کنترل رشد می‌کند، گل می‌کند و به بذر می‌نشیند و آنگاه است که حساسیت‌های تنفسی و بویی غیرقابل تحمل به بار می‌آورد و در صورتی که شهرداری صرف هزینه و وقت هرس مرتب آن را نپذیرد نفس کشیدنی سالم را برای مجاورانش دشوار می‌کند.

رحیم خادمی افزود: گرده بیشتر گیاهان حساسیت زا است اما گل کنوکارپوس موادی منتشر می‌کند که واکنش‌های آلرژیک بسیار بیشتری را به دنبال دارد، بنابراین با توجه به قابلیت فرم پذیر بودن این گیاه توصیه می‌شود پیوسته کوتاه نگه داشته شود تا به بذر و گل دادن نرسد.

وی ادامه داد: با توجه به آسیب این درخت به کف پوش خیابان و تاسیسات شهری که کنوکارپوس را به اختاپوس زیرساخت‌های شهری شهره کرده‌است، کارشناسان پیوسته توصیه کرده‌اند برای جنگل‌کاری در حاشیه شهرها مورد استفاده قرار گیرد.

خادمی گفت: با جلسات و گفت وگوهایی که با مسئولان شهری در این زمینه انجام شد قرار است به مرور کنوکارپوس با سایر گونه‌های درختی و زینتی جایگزین شود.

توقف کاشت کنوکارپوس در بوشهر

پس از گذشت بیش از یک دهه کاشت این گونه درختی و آسیب‌های اثبات شده آن، اکنون کاشت کنوکارپوس در بوشهر متوقف شده‌است تا باز ابریشم‌های بوشهری به خیابان‌ها بازگردند.

رئیس سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری بوشهر گفت: درخت کنوکارپوس که در دهه گذشته وارد بوشهر شد به خاطر رشد زیادی که ریشه‌های آن دارد به تاسیسات آب و فاضلاب ضربه می‌زند، پی ساختمان‌ها را خراب می‌کند و بسیاری از آسیب‌ها را ایجاد کرده است.

محمدرضا حسین‌پور اعلام کرد: در کمیسیون ماده ۷ شهرداری مصوب شد هر یک از شهروندان که از وجود این درخت در نزدیکی محل سکونت خود مشکلی داشته باشند می‌توانند با مراجعه به سازمان سیما، منظر و فضای سبز یا ارسال پیامک به سامانه ۵۰۰۰۱۹۵۴ مساله خود را گزارش دهد تا پس از بررسی کارشناسی نسبت به جابه جایی یا حذف آن اقدام شود.

وی اعلام کرد: به طور متوسط در ماه بین ۲۰ تا ۳۰ گزارش در این زمینه دریافت می‌کنیم.

رئیس سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری بوشهر اضافه کرد: در صورتی که امکان آن وجود داشته باشد کنوکارپوس با بیل میکانیکی خارج و به مناطق بیابانی منتقل می‌شود و در در صورتی که کارشناس تشخیص دهد که این اقدام آسیب جدی برای ساختمان یا تاسیسات شهری ایجاد می‌کند اقدام به حذف درخت می‌شود.

وی با بیان اینکه تاکنون چند اصله از این درختان به حاشیه پارک لیان در ساحل بوشهر منتقل شده‌است، گفت: به جای کنوکارپوس‌های حذف یا منتقل شده درختان بومی یا مرکبات کاشته می‌شود.

حسین‌پور اظهار کرد: بیش از ۱۰ هزار اصله از این درخت در شهرستان بوشهر وجود اما از این مجموع همه آنها آسیب رسان نبوده‌است و تنها مواردی که در جوار تاسیسات شهری یا کنار ساختمان‌ها باشد مشکل‌ساز است.

وی ادامه داد: وجود کنوکارپوس در بلوارهای اصلی شهر سرسبزی و سایه مناسبی دارد و مساله‌ای ایجاد نکرده‌است.

رئیس سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری بوشهر گفت: با این حال کاشت این گونه درخت از سال ۹۴ کاملا متوقف شده‌است و از این سال تاکنون برای فضای سبز شهری از درختان ثمر ده چون نارنج و درختانی مانند ابریشم و نیز گل‌های کاغذی برای زیبایی شهر استفاده می‌شود.

کاشت درخت کنوکارپوس در خیابان‌های بوشهر و سایر استان‌های جنوب کشور نمونه‌ای از تصمیم گیری با توجه سطح و ظاهر مساله است، حال اینکه بررسی و تصمیم‌گیری اساسی، ریشه بسیاری از مشکلات آتی را از همان ابتدا می‌خشکاند.

تجربه کنوکارپوس اگر چه خاطرات تلخی برای زیرساخت‌های شهری و مردم بوشهر به همراه داشته و دارد، بی‌ثمر نیست اگر به تلنگری برای تصمیم‌گیری اندیشمندانه‌تر تبدیل شود.