تغییر نگرش در احیای دریاچه ارومیه، تهدیدی که فرصت شد

به گزارش ایرنا، حساسیت اجتماعی نسبت به خشک شدن دریاچه ارومیه سبب شد تا از اوایل دهه ۹۰ همواره این مطالبه عمومی زیر ذره بین رسانه‌ها قرار بگیرد که با نیم نگاهی به آرشیو رسانه‌های مکتوب می‌توان اطلاعات جامعی از وضعیت مطالبه احیای نگین آبی آذربایجان دست یافت.

کارشناسان مسائل اجتماعی همواره بر این باورند که سانسور، محدودیت و سرکوب موضوعات اجتماعی شاید در کوتاه مدت باعث کنترل بر فضای موجود شود، ولی قطع یقین در طولانی مدت از یک موضوع اجتماعی یک بحران اجتماعی خواهد ساخت.

در همین راستا در اوایل دهه ۱۳۹۰ سانسور و محدودیت رسانه‌ها در پرداخت به موضوع خشک شدن دریاچه ارومیه که به یک مطالبه عمومی تبدیل شده بود، سبب شد تا خط قرمزهایی نامفهوم و نانوشته در پیرامون حوزه اجتماعی این موضع زیست محیطی پدید آید و جامعه را بیش از پیش سردرگم و نسبت به خشک شدن آن حساس‌تر کند.

محدودیت رسانه‌ها در پرداخت به خشک شدن دریاچه ارومیه، برخورد صلبی با فعالان رسانه‌ای و اجتماعی در حوزه این دریاچه و خروج از دستور کار برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی با موضوع خشک شدن دریاچه ارومیه در دانشگاه‌ها به تنهایی بخشی از عواملی بودند که سبب شد تا رسانه‌های معاند نظام از فضای بسته ایجاد شده برای رسانه‌های داخلی نهایت استفاده را ببرد و با یکه تازی تمامی تلاش خود را برای ماهی گرفتن از این آب گل آلود به کار گیرند.

معاندین در اوایل سال ۱۳۹۰ با القا کردن اینکه دولت و نظام جمهوری اسلامی علاقه‌ای به احیای دریاچه ارومیه ندارد سعی بر آن داشتند تا با قومیتی کردن مطالبه احیای دریاچه، فضا را به سمت اعتراضات خیابانی هدایت کنند که نمونه کوچکی از آن را می‌توان در اتفاقات سال ۱۳۹۰ مشاهده کرد.

تمامی این اتفاقات در پسا مطالبه عمومی برای احیای دریاچه ارومیه به یک تدبیر نیاز داشت تا با حذف نگاه امنیتی به موضوع خشک شدن دریاچه ارومیه، مردم را در کنار دولت برای احیای آن روی کار آورد و از این ظرفیت بی بدیل در احیای نگین آبی آذربایجان بهره‌مند شود.

دولت روحانی، رویکرد انتظامی در احیای دریاچه ارومیه را به رویکرد اجتماعی تغییر داد

"علی مصطفی‌زاده" مدیر مسوول نشریه آغری در آذربایجان غربی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه پس از پیروزی دولت روحانی در انتخابات سال ۱۳۹۲، رویکرد انتظامی در احیای دریاچه ارومیه به رویکرد اجتماعی تغییر یافت، گفت: باید اذعان کنیم که در اواخر دهه ۱۳۸۰ و اوایل دهه ۱۳۹۰ پرداخت به موضوع خشک شدن دریاچه ارومیه یک جنبه امنیتی داشت که بعدها این نگرش نسبت به احیای دریاچه تغییر یافت.

وی با اشاره به محدودیت‌های رسانه‌ای در پرداختن به خشک شدن دریاچه ارومیه قبل از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، اظهار داشت: اینکه دولت و تمامی نهادهای مرتبط به این نتیجه رسیدند که موضوع خشک شدن دریاچه ارومیه نباید امنیتی تلقی شود، اولین گام برای احیای آن بود.

مدیر مسوول نشریه آغری با بیان اینکه نگرش به دلسوزان اجتماعی نسبت به احیای دریاچه ارومیه تغییر یافته است، افزود: بی شک بهره‌مندی از ظرفیت فعالان اجتماعی در همراهی مردم با طرح‌های موفق احیای دریاچه ارومیه انکار ناپذیر است.

مصطفی‌زاده با تاکید بر اینکه طبیعت مهربان در احیای دریاچه ارومیه در کنار دولت تدبیر و امید بود، گفت: اینکه مدعی شویم دولت اقدامی برای احیای دریاچه ارومیه نکرده و جوشش موج دوباره در پیکره نگین آبی آذربایجان فقط حاصل بارش‌ها بوده، دور از انصاف است.

یکی از دستاوردهای دولت روحانی ارج نهادن به مطالبه عمومی است

به دلیل نقش انکار ناپذیر دانشگاه در خط دهی به افکار عمومی برآن شدیم تا به سراغ دبیران سابق تشکل‌های دانشجویی در دانشگاه‌های مادر آذربایجان‌غربی برویم چرا که نیاز به تعریفی از وضعیت گذشته و حال دانشگاه‌ها در بحث پرداخت به موضوع دریاچه ارومیه داریم.

در همین راستا دبیر انجمن اسلامی دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه در سال ۱۳۹۲ با بیان اینکه یکی از دستاوردهای دولت روحانی ارج نهادن به مطالبه عمومی است، گفت: دولت یازدهم و دوازدهم با حذف نگاه امنیتی، احیای دریاچه ارومیه را در کنار مردم دغدغه خود دانست.

"محمد صادقی‌اقدم" با تاکید بر اینکه دانشگاه باید خط دهنده جامعه و افکار عمومی باشد، اظهار داشت: برخورد صلبی و محدود کردن دانشگاه در پرداخت به موضوع دریاچه ارومیه بی شک سبب انحراف افکار عمومی و فرصت طلبی دشمنان نظام اسلامی خواهد بود.

این فعال اجتماعی با اشاره به فضای باز ایجاد شده برای تشکل‌های دانشجویی جهت پرداخت به موضوع دریاچه ارومیه، بیان کرد: انتظار می‌رود تشکل‌های علمی و سیاسی دانشگاه‌ها از فضای باز موجود نهایت استفاده را برای اجرای برنامه‌های متنوع با موضوع دریاچه ارومیه برای آگاه سازی قشر دانشجو و دخیل کردن آنان در موضوع احیای دریاچه داشته باشند.

وی ادامه داد: از سویی نیز مسوولان ستاد احیا و سایر دستگاه‌های اجرایی مرتبط با دریاچه ارومیه باید با استفاده از نگاه پویا و موشکفانه قشر دانشجو، برای احیای کارشناسانه دریاچه نقش آفرینی کنند.

حساسیت بین المللی برای احیای دریاچه ارومیه تهدیدی بود که به فرصت تبیدل شد

دبیر اسبق انجمن اسلامی دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه با بیان اینکه حساسیت بین المللی برای احیای دریاچه ارومیه نیز یکی دیگر از دستاوردهای دولت است، گفت: در گذشته ورود جوامع بین المللی به موضوع دریاچه ارومیه یک تهدید محصوب می‌شد ولی فضای باز دانشگاهی و پرداخت علمی اساتید شاخص به این موضوع سبب شد تا حساسیت بین المللی نسبت به خشک شدن دریاچه، یک فرصت بالقوه تلقی شود.

"صادقی اقدام" با بیان اینکه باید قدردان نگاه اجتماعی دولت تدبیر و امید به دریاچه ارومیه و تغییر نگرش به این مطالبه عمومی بود، گفت: دولت روحانی بی شک بدون نگاه علمی، اجتماعی و مسوولانه نمی‌توانست دریاچه ارومیه را احیای کند.

نگاه امنیتی به موضوع دریاچه ارومیه در دانشگاه‌ها ریشه کن شده است

با توجه به اینکه انجمن اسلامی دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه یک تشکل نزدیک به جریان اصلاح طلب و حامی دولت است، تلاش بر این شد تا با یکی از دبیران سابق تشکل‌های اصولگرای دانشگاه مادر آذربایجان‌غربی نیز گفت و گویی داشته و تغییر نگرش نسبت به احیای دریاچه ارومیه در فضای دانشجویی قبل و پس از دولت تدبیر و امید را آنالیز کنیم؛ در همین راستا دبیرکل انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه ارومیه در سال ۱۳۹۱ و عضو فعلی هیات نظارت بر انجمن اسلامی این دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه اوایل دهه ۱۳۹۰ به تمامی برنامه‌ها با موضوع دریاچه ارومیه یک نگاه شدید امنیتی وجود داشت، گفت: امروز نحوه برخورد با برنامه‌ها و همایش‌ها با موضوع دریاچه ارومیه ۱۸۰ درجه تفاوت کرده و در فضای دانشگاهی نگاه امنیتی جای خود را به نگاه علمی داده است.

بهرام ازلگینی به خاطره‌ای در این رابطه اشاره کرد و افزود: سال ۱۳۹۱ تصمیم بر آن شد تا در دانشگاه ارومیه همایشی با موضوع خشک شدن دریاچه با تایید هیات نظرات بر تشکل‌ها اجرا شود که یکی از نمایندگان وقت در مجلس شورای اسلامی و مدیر وقت گروه آب دانشگاه ارومیه مهمانان این برنامه بودند که پس از چاپ پوستر همایش و نصب آن در دانشگاه، گروه‌هایی غیر مرتبط در داخل دانشگاه تمامی تلاش خود را به کار گرفتند تا این همایش لغو شود و وقتی در این هدف خود موفق نشدند، برای جلوگیری از حضور پر شور دانشجویان در این مراسم شایعه کردند که همایش دریاچه ارومیه لغو شده است که البته دستاوردهایی نیز داشتند.

وی ادامه داد: نماینده وقت ارومیه در مجلس شورای اسلامی در آن زمان با ما تماس گرفت و اذعان کرد که گروه‌هایی خارج از فضای دانشگاهی توصیه کردند که در این همایش حضور نیابد ولی او مصمم به حضور در همایش دانشگاه ارومیه با موضوع دریاچه بود؛ به هرحال روز همایش رسید و با تمامی فشارها برنامه اجرا شد ولی در عین ناباورانه دیدیم که مدیر گروه آب دانشگاه ارومیه در این مراسم حضور نیافت و اعلام شد که فشارهای خارجی مانع این حضور شده است.

دبیرکل اسبق انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه ارومیه، افزود: البته پس از اجرای برنامه نیز فشارها به تشکل دانشجویی ادامه دار بود تا مانع از اجرای برنامه‌ای دیگر با موضوع دریاچه ارومیه باشند.

عضو فعلی هیات نظارت بر انجمن اسلامی دانشگاه ارومیه با تاکید بر اینکه امروز فضای دانشگاهی به گونه‌ای شده که مطالبه برای احیای دریاچه ارومیه به هیچ وجه امنیتی نیست، گفت: امروز دانشگاه ارومیه نه تنها مشکلی با اجرای برنامه‌ها با موضوع دریاچه ارومیه ندارد بلکه دانشجویان را تشویق به ورود به موضوع احیای آن‌ می‌کند.

"ازلگینی" برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی با موضوع دریاچه ارومیه را نقطه قوت دانشگاه ارومیه در دوره مدیریت فعلی دانست و بیان کرد: باید اذعان کنیم که تغییر نگرش در دانشگاه ارومیه نسبت به موضوع این دریاچه و نگاه علمی و اجتماعی به آن، تحرکات قومیتی را نیز در دانشگاه‌ها به شدت کاهش داده است.

اذعان تشکل‌های راستی و چپی دانشگاه‌ها به رویکرد موفق دولت تدبیر و امید در تغییر نگرش نسبت به احیای دریاچه ارومیه نشان می‌دهد که افکار عمومی نیز متاثر از این رویکرد، همدلی لازم برای احیای دریاچه ارومیه را با دولت دارند.

۱۰۸ سازمان مردم نهاد فعال در حوزه احیای دریاچه ارومیه

فرهاد سرخوش رییس دفتر استان‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه ۱۰۸ سازمان مرد م نهاد در حوزه احیای دریاچه ارومیه فعال هستند، اظهار داشت: ۳۲ تشکل مردم نهاد دیگر نیز برای فعالیت در حوزه دریاچه ارومیه در شرف تاسیس هستند.

وی با اشاره به فعالیت هفت تشکل زیست محیطی در احیای دریاچه ارومیه، اظهار داشت: پنج تشکل دیگر نیز در قالب تعاون روستایی به منظور آگاه‌سازی، توانمندسازی و مشارکت جوامع محلی در امر حفظ، احیای، توسعه و بهره‌برداری از عرصه‌های منابع طبیعی و همکاری و همراهی روستاییان در راستای اجرای توسعه پایدار روستایی فعال هستند.

رییس دفتر استان‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه به آموزش ۹۵ تشکل آب بران برای کمک به احیای دریاچه ارومیه نیز اشاره کرد و افزود: ۳۰ تشکل آب بران در مهاباد، ۲۵ تشکل در بارندوز، ۲۷ تشکل در ارومیه، هفت تشکل در میاندوآب، پنج تشکل در نقده و یک تشکل آب بران نیز در سلماس آموزش‌های لازم را دیده و آماده همکاری هستند.

وی در رابطه با وظیفه تشکل‌های آب بران توضیح داد: این تشکل‌ها به‌عنوان یکی از روش‌ های مدیریت مشارکتی، راه خوبی برای حذف مشکلات شبکه­‌های آبیاری، زهکشی و مدیریت مصرف آب است؛ تشکل‌های آب­ بران به­ مثابه یکی از ابزارهای مدیریتی عبارت­ است از تشکیلاتی محلی که هدف آن­ها بهبود راندمان در مصرف آب کشاورزی با افزایش دانش، نگرش و مهارت کشاورزان می‌باشد.

بدون مردم طرح‌های ستاد احیای دریاچه ارویه ضمانت اجرایی ندارد

سرخوش با تاکید بر اینکه بدون مردم طرح‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه ضمانت اجرایی ندارد، گفت: احیای دریاچه ارومیه یک مطالبه عمومی است و ستاد احیای مصمم به بهره‌مندی از ظرفیت مردم در این راستاست.

وی ادامه داد: سعی بر آن شده تا تمامی سازمان‌های مردم نهاد فعال در حوزه دریاچه ارومیه در سه دسته محیط زیست، توسعه معیشت پایدار و کنترل آب‌های سطحی و انهار تقسیم بندی شده و ماموریت مختص به آنان محول شود.

رییس دفتر استان‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه با تقدیر از مردم کمک به ستاد احیای در پیشبرد اهداف، بیان کرد: در اجرای طرح‌های احیای دریاچه ارومیه هرچند در اوایل یک نوع بی اعتمادی نسبت به ستاد احیای وجود داشت که از سم پاشی جریان مخالف دولت نشات می‌گرفت ولی امروزه مردم تمام قد در کنار دولت برای احیای دریاچه هستند.

وی ادامه داد: با تجهیز اراضی کشاورزی به آبیاری مدرن و اصلاح الگوی کشت، نه تنها میزان آب مصرفی در کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه کاهش یافته است بلکه از سویی نیز تولید محصولات افزایش داشته که از نتایج همکاری و همدلی مردم با دولت است.

نگرش دولت به احیای دریاچه ارومیه، زیست محیطی است

معاون سیاسی، اجتماعی و امنیتی استاندار آذربایجان‌غربی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه دولت تدبیر و امید تمامی تلاش خود را برای همدلی با مردم برای احیای دریاچه ارومیه به کار گرفته است، گفت: نگاه دولت روحانی به موضوع احیای دریاچه ارومیه یک نگرش زیست محیطی، علمی و اجتماعی است.

علی مصطفوی با تاکید بر اینکه از تمامی رسانه‌ها، تشکل‌ها و فعالان اجتماعی برای پرداخت به موضوع احیای دریاچه ارومیه قدردانی می‌کنیم، اظهار داشت: دولت بیش از ۱۲ هزار میلیارد تومان برای احیای دریاچه ارومیه هزینه کرده است ولی باید اذعان کرد که بدون ایجاد حساسیت و بیان واقعیت‌ها، تحقق این مقدار هزینه ممکن نبود.

وی با اشاره عزم جدی دولت برای احیای دریاچه ارومیه، بیان کرد: مطرح شدن احیای دریاچه ارومیه در اولین جلسه هیات دولت نشانگر توجه به این مطالبه عمومی بود که تا آخرین روز از دولت ادامه دار خواهد بود.

معاون سیاسی، اجتماعی و امنیتی استاندار آذربایجان‌غربی با بیان اینکه از نقد سازنده دولت در احیای دریاچه ارومیه حمایت می‌کنیم، گفت: دولت هیچ نگاه امنیتی به حوزه دریاچه ارومیه ندارد که با نیم نگاهی به گستردگی پرداخت رسانه‌ها به این موضوع می‌توان به آن پی برد.

وی با بیان اینکه بین انتقاد و تخریب مرز باریکی وجود دارد که باید اصحاب رسانه به آن توجه کافی داشته باشند، گفت: دشمن تمامی تلاش خود را به کار گرفته که با تخریب اقدامات انجام شده برای احیای دریاچه، نا امیدی را در جامعه نشر دهد که رسانه‌ها باید هوشیار مانع از این اتفاق باشند.

مصطفوی با اشاره به اینکه احیای دریاچه ارومیه را یک مطالبه عمومی می‌بینیم، اظهار داشت: نگاه اجتماعی به موضوع احیای دریاچه ارومیه سبب افزایش اعتماد عمومی مردم به دولت در بحث احیای دریاچه شده است به طوری که حتی مخالفان دولت نیز به این مهم اذعان دارند.

همان طور که برداشت می‌شود دولت تدبیر امید تمامی تلاش خود را به کار گرفت تا در کنار اقدامات عملی و عمرانی برای احیای دریاچه ارومیه، یک نوع تغییر نگرش نسبت به موضوعات زیست محیطی ایجاد کند.

به نظر می‌رسد با توجه به اینکه رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند "مسائل زیست محیطی این جناح آن جناح ندارد"، دولت در عمل به این رهنمود به بازی‌های سیاسی در مشکلات زیست محیطی پایان داد و آنان را در قالب موضوعات اجتماعی و مطالبه عمومی مطرح کرد که میراث گران‌بهایی برای دولت‌های آینده خواهد بود.

با توجه به اذعان اغلب تشکل‌ها، سازمان‌ها و افراد فعال در احیای دریاچه ارومیه از تمامی تفکرها به موفقیت دولت در احیای دریاچه ارومیه، در این میان تلاش عده‌ای اندک برای کم‌اهمیت جلوه دادن دستاوردهای مدیریتی دراین زمینه، از شیرینی موفقیتی که ستاد احیای بعد از جان گرفتن دریاچه چشید، نمی‌کاهد.

کمترین میزان آب دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۳ یعنی یک سال قبل از آغاز کار عملی ستاد احیای دریاچه ارومیه با ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب به ثبت رسید که با نگاه بلند دولت تدبیر و امید هم اکنون میزان آب این دریاچه به بیش از سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب رسیده که نزدیک به هفت برابر افزایش داشته است.

با وجود این افزایش نسبی تراز، نمودار تغییرات ۳۰ ساله دریاچه ارومیه بر پایه داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که این دریاچه هنوز با روزهای خوب خود فاصله زیادی دارد و افزایش بارش‌ها و استفاده بهینه از منابع آبی بر اساس سیاست‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌تواند ضمن ادامه روند افزایش تراز آب این دریاچه، به احیای کامل آن بینجامد.

قبل از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه تراز این حوزه آبی بسته سالانه به طور متوسط ۴۰ سانتی‌متر کاهش می‌یافت اما در سایه اقدامات دولت تدبیر و امید، روند خشک شدن آن متوقف شد.

هرچند تراز یک‌هزار و ۲۷۴ متر به عنوان ارتفاع اکولوژیک دریاچه ارومیه اعلام شده‌ ولی این دریاچه در تراز یک‌هزار و ۲۷۲ متر هم شرایط مطلوب خواهد داشت و بیش از ۹۵ درصد کانون‌های ریزگرد آن رفع خواهد شد.

دریاچه ارومیه در قالب طرح‌های ستاد احیا قرار است ظرف مدت ۱۰ سال /از ۱۳۹۴/ به تراز اکولوژیک خود برسد که حدود یک‌ونیم تا ۲ سال از برنامه عقب است؛ این دریاچه از اواسط دهه ۱۳۸۰ شروع به خشک شدن کرد و بنا بر آمار بین‌المللی تا سال ۲۰۱۵ میلادی حدود ۸۰ درصد از مساحت آن خشک شد.