نقش‌آفرینی حضرت زینب(س) در 12 صحنه مختلف نهضت عاشورا

نهله غروی‌نائینی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان درباره نقش حضرت زینب(س) در جریان واقعه کربلا، گفت: برای پیدا کردن نقش حضرت زینب(س) در قیام امام حسین(ع) نیاز است که مروری سریع بر آنچه گذشت داشته باشیم و نقش حضرت را جداگانه در اتفاقات بررسی کنیم.

وی اظهار کرد: از ابتدای حرکت امام و تصمیم برای خروج از مدینه، حضرت زینب(س) به همراه امام حسین(ع) می‌آید. البته حضرت زینب(س) خانواده و فرزندان خود را داشتند و اگر بخواهیم با شرایط امروز بررسی کنیم ایشان در خانواده خود مسئولیت‌هایی داشتند و همراهی با کاروان امام حسین(ع) برای ایشان واجب نیست و خانم وظیفه دارد در خانه خود بماند؛ اما حرکت امام حسین(ع) برای زنده کردن دین جدشان رسول الله(ص) یا به عبارت دیگر آزاد کردن دین خدا که در دست بنی‌امیه اسیر بود آنقدر عظمت داشت که حضرت زینب(س) قصد رفتن کردند و به ندای امام‌شان لبیک گفتند و این رفتن چنان عظمت دارد و چنان در آزاد کردن دین خدا آینده‌ساز است که همسرشان جعفر که موظف است در مدینه بماند فرزندان خود را نیز با مادر می‌فرستد که قیام امام حسین(ع) را یاری کنند.

وی ادامه داد: پس نقش اول همراهی با امام و چشم پوشیدن از آسایش و راحتی در خانه است. جعفر همسر حضرت زینب(س)، شرایط مالی مناسبی در مدینه داشت و بنابراین حضرت زندگانی خوبی داشتند؛ با وجود این، سختی‌ها و مشقت‌های سفر را به جان می‌خرند، مخصوصاً که سفر در آن دوره دشواری‌های خاصی داشت و همراهی با امام‌شان را برای آزادی دین خدا می‌پذیرند.

غروی نائینی گفت: نقش بعدی ایشان، همراهی با امام از ابتدای خروج از مکه و اندکی بعد از اعمال حج است. در هیچ کتابی نداریم که حضرت زینب(س) نسبت به این مسئله گلایه یا اعتراضی داشته باشند بلکه انجام اعمالِ حج را همان همراهی با امام خود می‌دانند و به دنبال امام حسین(ع) به همراه فرزندان و سایرین از مکه خارج می‌شوند و در راهی قدم می‌گذارند که سختی‌ها و مشقت‌های آن را برای همراهی با امام و اطاعت از امام به قصد زنده کردن دین جدش رسول خدا(ص) به جان می‌خرند.

این استاد دانشگاه گفت: از روز دوم تا یازدهم محرم که وارد کربلا می‌شوند باز می‌بینیم که وجود حضرت زینب(س) چه نقش‌های مهمی دارد. در مسئله بیماری امام سجاد(ع) که امام آینده امت اسلامی هستند، حضرت زینب(س) تیمارداری ایشان را برعهده دارند. مسئله دیگر شرایطی است که در آن صحرا دارند؛ در بحث بسته شدن آب به روی اهل بیت(ع) حضرت زینب(س) با صبوری تمام و با همراه کردن دیگر بانوان و کودکان و نوجوانانی که در این کاروان حضور دارند به همگی آموزش صبر و تحمل می‌دهند.

این محقق تاریخ اسلام ادامه داد: نکته دیگر درباره نقش حضرت زینب(س) بعد از شنیدن گفته‌های امام حسین(ع) در شب عاشورا است. در آن شب امام با اصحابشان صحبت کردند همه مطالبی که در آن شب گفته می‌شد به عبارتی خنجره‌هایی بود که به قلب حضرت زینب(س) می‌نشست ولی حضرت زینب(س) برای رضای الهی و همراهی با امام در مسیری که انتخاب کردند همچنان صبوری و تحمل را ادامه دادند. در این دوران می‌توانیم بگوییم حضرت زینب(س) با همه آسایشی که در خانه همسر داشتند با همه سختی‌ها ساختند و دیگران را تشویق و راهنمایی کردند به اینکه با این سختی‌ها بسازند تا مورد رضایت خداوند قرار بگیرند و هیچ ناراحتی برای امامشان ایجاد نکنند. کوچک‌ترین گله و درخواستی خود، غمی بر قلب امام حسین(ع) بود. خودشان چیزی نخواستند و به دیگر همراهان هم آموزش می‌دادند که از امام طلبی نکنند و صبوری به خرج دهند.

وی افزود: وقتی به روز عاشورا می‌رسیم حضرت زینب(س) از شب قبل بیدار است و می‌داند چه خواهد گذشت. بیعت برادر و امامش را با اصحاب شنیده و می‌داند امروز چه روز بزرگ و دردناکی است. از اول صبح روز عاشورا ایشان شاهد شهادت اصحاب امام هستند و بعد شهادت فرزند امام؛ حضرت علی اکبر(ع) و بعد شهادت فرزندان خود؛ عون و محمد و بعد از آن شهادت حضرت قاسم(ع) یادگار برادرش امام حسن مجتبی(ع) را شاهد است. حضرت زینب(س) همین طور شهادت عزیزان خود را نظاره می‌کند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس توضیح داد: در برخی از کتاب‌ها آمده است وقتی خیمه‌ها را برپا می‌کردند ایشان درخواست می‌کنند خیمه‌شان را در یک بلندی نصب کنند و از آن بلندی تمام نقاط صحرا را زیر نظر داشت. حضرت زینب(س) اگرچه داخل خیمه بودند ولی شاهد همه شهادت‌ها بودند. ایشان شاهد تیر خوردن دلخراش طفل شیرخواره برادرش بود و با مادر طفل صغیر همراهی کرد. در ادامه روز عاشورا شهادت برادرشان عباس(ع) را شنید. ایشان شاهد این صحنه نبود و درخواست حضرت ابوالفضل(ع) بود که پیکرشان را به سمت خیمه‌ها نبرند. این هم درد بزرگی برای حضرت زینب(س) بود که عزیزشان به شهادت رسیده اما نمی‌تواند بالای سر او حاضر شود.

وی درباره اطاعت حضرت زینب(س) از آخرین سفارس امام حسین(ع) گفت: امام حسین(ع) در روز عاشورا خطاب می‌کنند یا زینب، یا ام کلثوم، یا رباب و همه را صدا می‌کنند و از همه می‌خواهند در صورت شهادت من ضجه نکنید، صورت‌هایتان را نخراشید و باعث شاد شدن دشمن نشوید. حضرت زینب (س) با تمام وقار و سکینه این فرمایش امام‌شان را اطاعت می‌کنند و وقتی از آن بلندی شاهد شهادت برادرشان امام حسین(ع) هستند نهایت صبوری را به خرج می‌دهند و سایر بانوان و کودکان را به صبوری دعوت می‌کنند.

غروی‌نائینی ادامه داد: وقتی عصر عاشورا می‌رسد مسئولیت سنگین حضرت زینب(س) شروع می‌شود. این کاروان تقریباً همه مردان خود را _ به جز امام علی‌بن حسین(ع) که بیمار بودند _ را از دست داده و مصیبت‌دیده است با وجود کودکان و زنان، حضرت آن‌چنان بار مسئولیت این کاروان را بر دوش احساس می‌کند که امام سجاد(ع) می‌فرمایند شب یازدهم دیدم که عمه‌ام در حال نشسته نماز شبش را می‌خواند. آن روزها آنقدر سختی و فشار بر حضرت وارد شده بود که با آنکه ایشان بانوی بسیار مؤمن و باتقوایی بودند نمی‌توانستند نماز خود را ایستاده بخوانند. هنگامی که خیمه‌ها را آتش زدند حضرت زینب(س) باید بچه‌هایی که از ترس آتش فرار کرده بودند را جمع کند، سرشماری کند که کسی جا نمانده باشد. از طرفی پاسخگویی به زنها و کودکان داغدیده و تشویق آنها به صبوری برای ادامه راه و قیام امام حسین(ع) از دیگر نقش‌های ایشان بود.

این استاد دانشگاه افزود: یکی دیگر از نقش‌های مهم حضرت حفظ حجاب خود، زنان و دختران همراه بود که به سبب حمله دشمنان به خیمه‌ها و آتش زدن خیمه‌ها و دنبال کردن آنها پوشش‌های برخی از آنها از دست رفته بود و حضرت زینب (س) حجاب همگی را تأمین کردند. در آن شرایط سخت حفظ جان، دغدغه پوشیده بودن بانوان و دختران که از واجبات دین است برای آن حضرت (س) اهمیت داشت.

این پژوهشگر ادامه داد: یکی دیگر از مهمترین وظایف حضرت زینب(س) حفظ امانت امامت بود که باید به امام بعدی تحویل می‌دادند و این نشان‌دهنده جایگاه با عظمت این بانو است چرا که امانت امامت چیزی نیست که نگهداری از آن کار هر کسی باشد. در این شرایط آماده شدن برای اسارت امتحان دیگری برای حضرت زینب(س) است. ایشان باید از کودک ۳ ساله تا بانوان بزرگسال پاسخگوی همه باشد و همه را برای اسارت آماده کند؛ اسارت یک خانواده با عظمت و دارای شأن مثل خانواده پیغمبر(ص) امر بسیار سنگین و سختی است. در بسیاری از منابع تاریخی آمده است که افراد در چنین اتفاقاتی به کفر رو می‌آورند و منکر اعتقاداتشان می‌شدند حتی در کتب تاریخی و رجالی آمده است که بعد از شهادت امام حسین(ع) بسیاری از افراد در مدینه از دین خارج شدند به دلیل اینکه می‌گفتند اگر امام حسین(ع) بر حق بود چرا باید شهید شود؟ بنابراین این دین، حق نیست؛ اما بانو حضرت زینب(س) چنان ایمان قوی دارد که اطرافیان خود را هم در مسیر ایمان و حقانیت قیام امام حسین(ع) محکم نگه می‌‌دارد.

این پژوهشگر تاریخ اسلام افزود: بالاخره خیلی وقت‌ها برای ما سوال پیش می‌آید که امام حسین(ع) چرا حرکت کردند؟ چرا خانواده را همراه خود آوردند؟ اینها مطالبی است که هیچ‌وقت در این جمع مطرح نشد و با وجود مربی چون حضرت زینب(س) چنین سؤالی برای آنها پیش نیامد برای آنکه به حقانیت امام حسین(ع) معتقد بودند.

غروی‌نائینی با اشاره به سخنان حضرت زینب(س) در دربار ابن‌زیاد و یزید برای زنده کردن دین رسول خدا(ص) و توحید الهی گفت: این سخنان هر کدام آنقدر کوبنده و روشنگر بودند که بسیاری گفته‌اند وقتی حضرت زینب(س) شروع به تکلم می‌کرد گویا از زبان علی‌بن ابیطالب(ع) سخن می‌گوید. بانو در این سخنان در دربار ابن‌زیاد نشان دادند مصیبتی که به وجود آمد هیچ ضعف و ناتوانی و عجزی برای ایشان و اهل‌بیت(ع) ایجاد نکرده است بلکه در سخنانشان حقانیت خود را مطرح می‌کنند و به آنها می‌گویند اگر می‌خواهید ببینید کدام یک از ما در این جنگ پیروز هستیم بگویید مؤذن اذان بگوید تا ببینیم نام جد کدام یک از ما را ذکر می‌کند.

این استاد دانشگاه گفت: وقتی خلیفه به ایشان می‌گوید: دیدید خداوند چگونه شما را خوار کرد؟ فرمودند: «ما رأیت الا جمیلا» چیزی به جز زیبایی ندیدم. این پاسخ از طرف یک خانم بعد از آن همه مصیبت و سختی و طی راه کربلا تا کوفه زیر شدت آفتاب، با پای پیاده با حالت‌های سخت و با وجود زنجیرهای اسارت است. حضرت با کمال رشادت و آزادگی این کلمات را در دربار یزید و ابن‌زیاد در میان سران و بزرگان مملکت بیان می‌کنند و همه را به تعجب وا می‌دارد.

این استاد دانشگاه گفت: حضرت زینب(س) در این شرایط دشوار حمایت و طرفداری از دین خدا و احکام شریعت خدا را نیز برپا می دارند. وقتی اسرا را در خرابه‌ای در شام جای دادند افرادی می‌آمدند تا با آنها نان و خرما صدقه بدهند. حضرت می‌فرماید: «صدقه بر خانواده پیامبر(ص) حرام است.» هم خودشان را معرفی می‌کنند که این جمع اسیر نیستند؛ بلکه خانواده پیغمبرند و هم احکام شریعت را مطرح می‌کنند که صدقه بر خانواده پیامبر(ص) حرام است. این دوازده بند بیانگر نقش حضرت زینب(س) و خضوع و شهامت و صبوری و شجاعت ایشان در صحنه‌های مختلف این نهضت است.

انتهای پیام